Để nông nghiệp tỉnh nhà vượt qua thách thức hội nhập

(Baonghean) - Là một địa phương có diện tích tự nhiên lớn nhất cả nước, dân số đông, phần lớn sống ở nông thôn và còn dựa nhiều vào sản xuất nông nghiệp, những năm qua, sản xuất nông nghiệp của Nghệ An đạt được những tiến bộ cả về sản lượng, năng suất, chất lượng. Tuy vậy, nhìn chung, năng suất, chất lượng sản phẩm nông nghiệp của Nghệ An chưa cao, chưa có thương hiệu mạnh, sức cạnh tranh còn nhiều hạn chế, thị trường tiêu thụ chưa ổn định, xuất khẩu ra thị trường ngoài nước còn yếu.

Trong bối cảnh Việt Nam đã gia nhập Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), Nghệ An chắc chắn phải quan tâm nhiều đến tác động của hiệp định này đối với các mục tiêu phát triển nông nghiệp của mình trong những năm tới. Theo chúng tôi, để vượt qua thử thách, gia nhập "sân chơi" toàn cầu, tỉnh cần có những giải pháp sau:

Thứ nhất, tái cơ cấu ngành Nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng. Từ cơ cấu nội ngành, cơ cấu sản phẩm, cơ cấu đầu tư, cơ cấu lao động đều phải cơ cấu lại. Khó khăn nhất là chăn nuôi, cần phải "cải tổ" sớm. Một số chuyên gia thậm chí còn cho rằng, ngành chăn nuôi trong tỉnh sẽ phải đối mặt với phá sản sau TPP, do chăn nuôi của Nghệ An hiện bộc lộ nhiều điểm yếu đó là quy mô nhỏ lẻ, giá thành cao, liên tục đối mặt với dịch bệnh trong khi hệ thống giết mổ, bảo quản trữ đông lạnh chưa đạt chuẩn. Do đó, khi mở cửa, các sản phẩm chăn nuôi giá rẻ từ nước ngoài tràn vào, nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường sẽ khiến người chăn nuôi trong nước lao đao. Tuy vậy, nếu người chăn nuôi đã ý thức được "điểm yếu" bắt tay vào cải tổ, mở rộng quy mô sản xuất, nhằm mạnh dạn đầu tư, phát triển trang trại lớn, nhập khẩu giống ngoại, thiết bị, quy trình chăn nuôi của các nước tiên tiến, để qua đó giảm giá thành, nâng chất lượng sản phẩm thì may ra mới có chỗ đứng.

Một trong những thế mạnh của Nghệ An nhưng cũng là lĩnh vực dễ bị tổn thương khi gia nhập TPP là xuất khẩu nông sản. Gia nhập TPP, các ngành sản xuất mía đường, hoa quả, sữa, chè, cà phê, hạt tiêu... đứng trước sự cạnh tranh khốc liệt. Những hạn chế trong sản xuất manh mún, năng suất, hiệu quả chưa cao; sản phẩm chưa qua chế biến, cần phải nhanh chóng được khắc phục. Chúng tôi rất đồng tình với ý kiến của ông Trần Anh Sơn - Tổng Giám đốc Tổng Công ty CP Nông sản xuất khập khẩu Nghệ An: "Việt Nam chúng ta thì sản xuất theo hướng manh mún, nhỏ lẻ. Họ thì đi vào cơ giới hóa, ta thì đi vào chân tay. Đây là hai khác biệt khiến hàng hóa mình khó cạnh tranh. Hơn nữa, sản xuất manh mún, nhỏ lẻ thì việc kiểm soát đầu vào hàm lượng dư lượng kháng sinh cũng rất khó khăn. Chính vì vậy, khi vào TPP chúng ta phải thay đổi cơ cấu sản xuất, thay đổi từ cây, con giống, hình thức sản xuất để đáp ứng với TPP".

Thứ hai, phát triển nông nghiệp công nghệ cao. Đây là hướng đi bền vững và cũng là hướng đầu tư rất tốt cho phát triển kinh tế. Vì vậy, cần tập trung nguồn lực và tăng cường nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, thúc đẩy thương mại hóa sản phẩm khoa học, công nghệ trong nông nghiệp; cần tạo cơ chế để doanh nghiệp được tiếp cận và sử dụng các quỹ phát triển khoa học và công nghệ của Nhà nước. Ngoài ra, nên có cơ chế khuyến khích hình thành mối liên kết doanh nghiệp và nông dân, mối liên kết trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, ứng dụng chuyển giao, tiếp nhận các sản phẩm khoa học và công nghệ giữa các viện, trung tâm nghiên cứu. Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ mạnh vào các doanh nghiệp ứng dụng công nghệ cao, sản xuất theo hướng hiện đại, khép kín từ đầu vào đến đầu ra.

Thứ ba, thiết lập hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Để được hưởng những ưu đãi về thuế quan, rào cản lớn nhất với các doanh nghiệp Nghệ An là yêu cầu về xuất xứ và tỷ lệ nội địa hóa. Bên cạnh đó là nhiều quy định ràng buộc chặt chẽ, đòi hỏi phải có mức độ cam kết sâu rộng cả về thương mại, dịch vụ, đầu tư, sở hữu trí tuệ... cũng như việc đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật, an toàn lao động, vệ sinh môi trường. Vấn đề còn yếu ở sản phẩm của Nghệ An khi ra thị trường thế giới là chưa có chỉ dẫn địa lý (CDĐL). CDĐL thực chất là chứng minh nguồn gốc xuất xứ của sản phẩm. Ví dụ, "Cam Vinh", "Vịt bầu Quỳ Châu", "sữa TH True Milk". Trên thực tế, các nhà sản xuất và phân phối Việt Nam chưa thực sự quan tâm đến chỉ dẫn địa lý. Nếu muốn bảo vệ quyền sở hữu sản phẩm cần phải tuyên truyền rộng rãi, khuyến khích xây dựng thương hiệu sản phẩm: như tên gọi sản phẩm, bao bì, nhãn mác, nguồn gốc xuất xứ, chất lượng quốc tế. Mặt khác cần quan tâm kiểm soát chất lượng sản phẩm. Muốn đánh giá chất lượng phải xây dựng tiêu chuẩn chất lượng theo tiêu chuẩn châu Âu, hoặc Hoa Kỳ. Một số sản phẩm nông nghiệp Việt Nam khi xuất ra thị trường thế giới bị trả về phần lớn vi phạm tiêu chuẩn chất lượng đã cam kết. Đáng chú ý là dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, chất bảo quản vượt quá mức cho phép.

Cam Vinh đang ngày càng khẳng định chất lượng, thương hiệu. Ảnh: Đào Tuấn

Thứ tư, phát triển hệ thống dịch vụ trong lĩnh vực nông nghiệp. Dịch vụ đầy đủ thuận lợi là mơ ước của bất cứ người nông dân nào khi tham gia các hoạt động sản xuất nông nghiệp. Chính vì thế, các dịch vụ nông nghiệp như cung cấp giống cây trồng, vật nuôi, phân bón, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật, máy móc, vật tư nông nghiệp và dịch vụ cho vay vốn hỗ trợ sản xuất ra đời như một điều tất yếu để đáp ứng nhu cầu đó. Dịch vụ càng phát triển, người nông dân càng có nhiều điều kiện để đẩy mạnh sản xuất, nâng cao năng suất lao động, góp phần vào sự phát triển chung của nền nông nghiệp cả nước. Nông nghiệp muốn phát huy hiệu quả cần phải tổ chức tốt dịch vụ phục vụ nông nghiệp như: Dịch vụ cho vay vốn hỗ trợ sản xuất, dịch vụ cung ứng máy móc nông nghiệp, dịch vụ cung ứng phân bón, thức ăn chăn nuôi và thuốc bảo vệ thực vật, dịch vụ cung ứng giống cây trồng, vật nuôi,

Thứ năm, xây dựng và phát triển thương hiệu nông sản. Sớm xây dựng và khẳng định thương hiệu doanh nghiệp, thương hiệu sản phẩm, nâng cao chất lượng hàng hóa xuất khẩu, đặc biệt là đảm bảo các yêu cầu an toàn sức khỏe cho người tiêu dùng. Trước mắt cần tìm kiếm, lựa chọn thị trường để cung cấp hàng hóa có tính thường xuyên, không phụ thuộc nhiều vào mùa vụ. Thị trường các đối tác trong TPP rất "khó tính", đối thủ cạnh tranh lại nhiều; vì vậy, các doanh nghiệp, người sản xuất phải lấy chữ tín làm đầu, đặt lợi ích của mình trong mối liên hệ chặt chẽ với lợi ích cộng đồng, tránh kiểu kinh doanh "chụp giật", "ăn xổi", tham lợi ích nhỏ trước mắt mà không thấy tác hại lớn lâu dài.

Thứ sáu, tiếp cận và mở rộng hệ thống phân phối trong và ngoài nước. Kết nối mạng bán hàng quốc tế, tích cực tham gia hội chợ. Nghiên cứu kỹ và đầu tư thỏa đáng cho việc nắm bắt nhu cầu tiêu dùng, nhất là đối với các thị trường lớn như Mỹ, Úc, Malaysia, Nhật... Nói đúng hơn là cần nghiên cứu luật chơi của TPP, tuyên truyền cho nông dân và doanh nghiệp đầy đủ, chính xác. Mở rộng các kênh thông tin mạng để kết nối trong nước và nước ngoài về sự biến động cung cầu, giá cả nông sản. Đồng thời, các cơ quan chức năng như Sở Công Thương, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Thông tin và Truyền thông phải cần đẩy mạnh và nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức cho doanh nghiệp, người sản xuất, cho bà con nông dân... về luật pháp quốc tế, về các nguyên tắc "luật chơi" và các thỏa thuận, cam kết của Nhà nước ta với các đối tác (tổ chức quốc tế, quốc gia, Chính phủ, doanh nghiệp nước ngoài...) trong các lĩnh vực thương mại, đầu tư, hợp tác kinh tế.

Nguyễn Đăng Bằng