Đôi điều trăn trở

(Baonghean) - Sau 3 năm thực hiện mô hình Bí thư Đảng uỷ kiêm chủ tịch UBND xã, KT-XH của xã Bồng Khê (Con Cuông) có nhiều chuyển biến tích cực; đời sống nhân dân được cải thiện đáng kể, nhiều mô hình kinh tế được chuyển đổi thành công, an ninh trật tự được đảm bảo. Bồng khê đang trên đà khởi sắc đi lên... Song bên cạnh đó, vẫn còn đôi điều trăn trở.

Những chuyển biến tích cực

Bồng Khê là xã nằm phía Đông Nam huyện Con Cuông, với tổng diện tích tự nhiên 2.780,46 ha, trong đó có 259,1 ha đất sản xuất nông nghiệp. Xã có 12 thôn, bản, 1.572 hộ, 6.461 nhân khẩu, trong đó, có 2 thôn bản gần 100% đồng bào dân tộc Thái. Đảng bộ xã có 258 đảng viên sinh hoạt ở 16 chi bộ. Được Huyện uỷ Con Cuông chọn làm điểm mô hình Bí thư đồng thời là chủ tịch UBND, Đảng uỷ, UBND xã Bồng Khê đã chủ động, thống nhất trong việc quyết định những chủ trương, chính sách phát triển kinh tế - xã hội, mang lại hiệu quả.

Trong nông nghiệp, chính sách đầu tư, hỗ trợ đối với các vùng sản xuất tập trung giống lúa, ngô, lạc, đậu chất lượng cao đã khuyến khích được các hộ dân tích cực chuyển đổi cơ cấu mùa vụ theo công thức: lạc xuân (ngô xuân) – đậu hè thu – ngô đông; Giá trị tăng thêm bình quân 3 năm qua đạt 13,7%; bình quân thu nhập đầu người năm 2012 đạt 15 triệu đồng (tăng gần gấp đôi so với năm 2008); số hộ nghèo năm 2008 là 17% thì đến năm 2012 còn 8%. Bồng Khê có 3/3 trường học cao tầng và trạm xá đạt chuẩn quốc gia, có 5/12 thôn, bản đạt văn hóa cấp tỉnh. Xã đã có trụ sở làm việc khang trang, có Nhà Văn hóa cộng đồng rộng đẹp, đường giao thông nông thôn đã được bê tông hóa xanh - sạch – đẹp.

Đoàn công tác của huyện kiểm tra làm đường giao thông tại bản Khe Rạn, xã Bồng Khê.

Mô hình trồng ớt cay xuất khẩu ở thôn 2/9 (Bồng Khê).

Có được kết quả đó là nhờ việc một người “giữ hai vai” phát huy được tính chủ động trong trong công tác điều hành cả hệ thống chính trị từ Ban Thường vụ, Đảng uỷ đến Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội. Để giúp đồng chí bí thư đồng thời là chủ tịch UBND xã hoàn thành nhiệm vụ, Ban Chấp hành Đảng bộ đã chủ động xây dựng quy chế làm việc, trong đó thống nhất điều chỉnh bổ sung thẩm quyền, nhiệm vụ cho đồng chí phó bí thư, chủ tịch hội đồng nhân dân xã và đồng chí phó chủ tịch UBND xã trong công tác đảng và công tác giám sát hoạt động chính quyền.

Đồng chí phó bí thư đảng bộ được giao thêm nhiệm vụ chịu trách nhiệm công tác xây dựng đảng, được quyền chỉ đạo và quyết chi các lĩnh vực của công tác đảng theo quy chế, sau đó báo cáo với đồng chí bí thư. Đồng chí phó chủ tịch UBND xã được giao nhiệm vụ cùng với đồng chí chủ tịch phụ trách khối nội chính, tiếp và giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân, được chỉ đạo và quyết chi từ ngân sách các nội dung trong dự toán và lĩnh vực phụ trách theo quy định của Luật Ngân sách, sau đó báo cáo với đồng chí chủ tịch chuẩn chi. Do có sự đoàn kết của cấp uỷ, đội ngũ cán bộ, đảng viên, sự kết hợp nhịp nhàng, đồng bộ, nhất là vai trò, trách nhiệm của các đồng chí cấp phó cao nên các công việc diễn ra thuận lợi.

Với mô hình bí thư đồng thời là chủ tịch UBND xã, việc điều hành các hội nghị, các cuộc họp đạt hiệu quả. Nhiều nội dung đề xuất, kiến nghị được giải quyết kịp thời, nhất là các cuộc họp ban thường vụ, ban chấp hành, cuộc họp của uỷ viên ủy ban xã hằng năm giảm được 40 - 60%. Thực tế cho thấy, nghị quyết về những chủ trương, nhiệm vụ quan trọng trong phát triển kinh tế, xã hội, đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng, những chính sách liên quan đến đất đai... đều được triển khai một cách đồng bộ đạt hiệu quả.

Từ mô hình ở Bồng Khê cho thấy đây là bước đột phá trong đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng ở cơ sở. Thuận lợi là khi bí thư đồng thời là chủ tịch UBND xã vừa cùng cấp ủy ban hành hoặc quán triệt nghị quyết của cấp trên vừa tổ chức thực hiện, công việc nhanh, kịp thời, hiệu lực hơn, không qua nhiều cấp, mất thời gian. Nếu có vấn đề nảy sinh, bí thư đồng thời là chủ tịch quyết định xử lý và chịu trách nhiệm. Trường hợp đặc biệt có thể họp Đảng ủy đột xuất để xin chủ trương. Như vậy, Đảng ủy lãnh đạo bằng nghị quyết, cá nhân bí thư đồng thời là chủ tịch, các đảng ủy viên triển khai thực hiện theo chức trách được phân công làm cho sự điều hành, quản lý luôn nhanh chóng, thuận lợi. Một người “đóng hai vai” nắm vững công việc, tình hình của Đảng bộ, UBND, trực tiếp lãnh đạo, điều hành, quyết đoán nhanh, xử lý tình huống kịp thời.

Ở các cuộc giao ban, hội nghị quán triệt nghị quyết của Đảng, bí thư đồng thời là chủ tịch trực tiếp trình bày chương trình, kế hoạch, phân công nhiệm vụ tới từng khối, ngành vừa giảm được thời gian họp, vừa tránh được tình trạng đùn đẩy, chồng lấn hoặc không rõ trách nhiệm, phát huy tốt hơn tính tích cực, chủ động, sáng tạo của đội ngũ cán bộ cơ sở, đề cao và gắn trách nhiệm, quyền hạn cá nhân với kết quả thực hiện nhiệm vụ.

Mô hình đã tạo điều kiện thực hiện tốt hơn nguyên tắc tập trung dân chủ nhờ cấp ủy viên, đảng viên được cung cấp thông tin kịp thời, được góp ý, chất vấn trực tiếp người đứng đầu chính quyền trong việc thực hiện các công việc ở cơ sở. Đồng thời cũng đặt ra yêu cầu bức thiết là xây dựng, thực hiện hệ thống quy chế làm việc giữa cấp uỷ với bí thư kiêm chủ tịch và giữa bí thư kiêm chủ tịch với phó bí thư, phó chủ tịch; giữa bí thư kiêm chủ tịch với bộ máy tham mưu, với mặt trận, các đoàn thể quần chúng... Đây là điểm đổi mới rõ nhất khi thực hiện thí điểm. Nhờ có quy chế này, việc chỉ đạo, điều hành của bí thư kiêm chủ tịch và các chức danh khác thuận lợi hơn, phát huy dân chủ, huy động được sức mạnh tổng hợp của các lực lượng trong hệ thống chính trị cơ sở. Mô hình này đã tạo sự thống nhất, liên thông trong lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ giữa tổ chức đảng, UBND, các tổ chức trong hệ thống chính trị ở cơ sở, khắc phục tình trạng cấp ủy lấn sân, bao biện làm thay chính quyền hoặc buông lỏng vai trò lãnh đạo của Đảng.

Những trăn trở

Mặc dù đạt được nhiều kết quả, song qua 3 năm thí điểm Bí thư kiêm Chủ tịch UBND xã ở Bồng Khê cho thấy, áp lực công việc rất lớn đối với một đồng chí cùng một lúc đảm nhiệm hai nhiệm vụ chủ chốt, dẫn đến có lúc chức năng bí thư cấp uỷ trong công tác cán bộ bị hạn chế, chức năng quản lý điều hành của chủ tịch bị chi phối, nhất là việc đi sâu, đi sát, nắm bắt tình hình cơ sở. Trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo, việc mở rộng dân chủ, phát huy trí tuệ của tập thể có lúc bị hạn chế, bởi khi đồng chí bí thư đồng thời là chủ tịch nêu các chủ trương, định hướng nội dung công tác thì việc bàn bạc tham gia đóng góp, chất vấn ít hơn, thậm chí không có ý kiến rất dễ dẫn đến lãnh đạo một chiều.

Bí thư đồng thời là chủ tịch, đồng nghĩa với vừa đề ra chủ trương, vừa là người tổ chức thực hiện, nếu vai trò cấp ủy không rõ, tính đảng, tính chiến đấu của tập thể cấp ủy không cao, dễ bị chi phối, nếu không nói sẽ có tình trạng chính quyền át công tác đảng.

Sự không đồng bộ về tổ chức bộ máy, quy chế hoạt động giữa cấp huyện và cấp cơ sở, chưa có sự liên thông giữa trên và dưới, chưa có hướng dẫn cụ thể để xây dựng quy chế làm việc dẫn đến họp nhiều. Nhiều cuộc họp do huyện uỷ và UBND huyện triệu tập đích danh, nên đồng chí bí thư kiêm chủ tịch phải đi họp cả hai nơi tốn nhiều thời gian. Chế độ, chính sách đối với chức danh bí thư cấp ủy đồng thời là chủ tịch UBND xã cũng như với đội ngũ cán bộ chưa phù hợp...

Từ thực tế tổ chức Bí thư – Chủ tịch UBND xã ở Bồng Khê, để khắc phục được những vấn đề còn khó khăn, yếu kém khi thí điểm, cần tiếp tục nghiên cứu và có các văn bản hướng dẫn một cách chi tiết, cụ thể về thẩm quyền, trách nhiệm của người đứng đầu chính quyền khi họ giữ “một vai, hai gánh”; xây dựng các cơ chế, quy chế quản lý, kiểm tra, giám sát cụ thể, sát thực. Cần nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ cơ sở; phải tăng cường công tác kiểm tra, khảo sát trình độ, năng lực trước khi đề bạt người đảm nhiệm chức danh này, tăng thêm thẩm quyền đối với chức danh phó bí thư và phó chủ tịch UBND xã để giúp đồng chí bí thư đồng thời là chủ tịch điều hành công việc của Đảng cũng như công việc của chính quyền.

Và, điều không thể thiếu là phải có chế độ lương, phụ cấp đáp ứng được nhu cầu công việc của bí thư đồng thời là chủ tịch cũng như các phó bí thư, phó chủ tịch để các đồng chí có điều kiện, yên tâm công tác.

Phùng Văn Mùi