Hoài niệm một dòng sông

(Baonghean) - Người bản quê tôi gọi con sông Lam là Nậm Pao và những vùng đất dọc ven sông đều gọi là “pao”. Trong vùng chỉ có 2 con sông lớn là Nậm Pao và Nậm Khặng (Sông Giăng), vì thế Nậm Pao trở thành cách gọi chung cho những con sông. Ngày ấy, trong bản có người đi xa về lại kể: “Nặm Pao của họ còn to và rộng hơn ở quê mình”. Sau này được đi nhiều hơn, tôi mới biết ngoài Nặm Pao còn có những con sông lớn như Nậm Mộ, Nậm Nơn, Nậm Rốm, Hồng Hà, Cửu Long…
Từ buổi lên 5, lên 6 tôi cùng chúng bạn đã ra suối học bơi. Rồi con suối nhỏ không còn đủ lớn để chúng tôi vùng vẫy, thế là tìm ra sông. Lần đầu đúng trước dòng sông, chẳng mấy ai không khỏi choáng ngợp. Sông vẫn bình thản trôi, như một cụ già khả kính khiến bầy trẻ yên lòng. Chỉ một chốc sau, chúng tôi đã ùa xuống cười đùa váng mặt sông. Nước sông trong vắt, phía đôi bờ là những cánh đồng mỗi mùa mỗi thức, khi thì ngô, khi thì đỗ, lạc. Những bóng thuyền thẩn thơ buông lưới. Ngày ấy, chỉ có dân vạn chài đi thuyền đánh cá. Chẳng hiểu sao lúc đó tôi nghĩ rằng cuộc sống của họ thật là nhàn nhã.
Thác sông Giăng (Môn Sơn - Con Cuông).	Ảnh: Phùng Văn Mùi
Thác sông Giăng (Môn Sơn - Con Cuông). Ảnh: Phùng Văn Mùi
Vào những ngày nắng nóng, chúng tôi thường kiếm cớ đi học thật sớm để rủ nhau tranh thủ ra tắm sông. Người lớn bận bịu suốt ngày trên nương, trên rừng, nhưng rồi cũng biết chuyện con con cái trốn ra sông tắm do đám đàn bà, con gái trong bản ra sông vớt rêu, xúc cá bắt gặp rồi về mách lẻo. Người lớn sợ trẻ ra sông tắm có ngày chết trôi. Có đứa bị đánh đòn nhưng vẫn không chịu chừa. Riêng bà tôi chỉ dọa: “Ngoài Nậm Pao có con thuồng luồng!”. Dọa vậy thì đời nào tôi mới sợ. Nhưng rồi tôi cũng nghe câu chuyện về cái vực nước Chộng Cụa trên sông Lam cạnh núi Pu Cụa là nơi cư ngụ của thuồng luồng. Ngày trước, vào những đêm trăng sáng nó lại hóa thành người con trai hào hoa vào “cưa cẩm” gái bản. Nghe bảo thuồng luồng không ngồi chiếu như người mà chỉ ngồi trên chiếc nong phơi. Về sau, thân thế bị bại lộ, thuồng luồng mới trốn biệt, không trở lại nữa.
Chuyện về con thuồng luồng biết bắt người không có tác động bằng những sự việc đau lòng mà bầy trẻ được chứng kiến. Cứ lâu lâu, một người trong bản, thậm chí là dân vạn chài bị đuối nước. Người lớn bơi giỏi cũng có, nhiều nhất là trẻ con.  Mỗi khi có người chết đuối, nỗi sợ dòng sông lại dâng lên. Mặt sông lại vắng bóng tiếng cười con trẻ. Thế nhưng, chỉ một thời gian ngắn sau đó bầy trẻ lại trở ra với con sông. Nỗi sợ rồi sẽ qua nhanh, sức hấp dẫn của dòng nước trong mát thì còn lại mãi.
Lớn thêm một chút tôi biết đi vớt rêu, bọn con gái trong bản biết theo mẹ ra sông xúc cá. Ý nghĩ về dòng sông trong tôi cũng lớn lên từng ngày. Hóa ra, những gì tôi biết về Nậm Pao chỉ gói gọn trong phạm vi nơi mình sinh sống, chỉ là một khúc đoạn của con sông. Nhưng đó chẳng phải là điều lớn lao. Với tôi, điều quan trọng là những vui buồn dòng sông mang lại đã giúp tôi lớn lên từng ngày. Tôi nhớ, ngày trước mỗi lần đạp xe qua Eo Vực Bồng cạnh con sông lại nghĩ ngay đến những gì ông ngoại đã kể về những người phu đường thời Pháp thuộc. Thời ấy, đoạn đường này là một vực nước sâu, người ta phải làm những chiếc trụ cầu bằng rọ sắt lèn đầy đá hộc rồi bắc ván gỗ cho xe đi qua. Đã có không ít người bỏ mạng vì phục dịch cho quan Pháp. Còn cha lại dạy tôi cách nhìn nước sông mà biết được “bụng ông trời”. Nếu nước sông có màu nâu đỏ thì thượng nguồn sông Nậm Mộ có mưa, nước sông màu nâu đen thì có mưa đầu nguồn sông Nậm Nơn. Đó là hai sông nhánh lớn làm nên con sông Lam, dân bản chúng tôi vẫn quen gọi là Nậm Pao.
Quãng mươi năm trở lại đây, Nậm Pao của tôi đã đổi khác nhiều. Người ta không còn nghe thấy tiếng cười đùa của bầy trẻ trên mặt sông nữa. Những chiếc thuyền đào vàng đã làm con sông vẩn đục. Rồi người ta ngăn dòng làm thủy điện khiến có những khúc sông sâu vốn là nỗi ám ảnh của biết bao người nay có thể dễ dàng lội qua. Có lúc nước lũ trên nguồn đổ về và dòng sông bỗng chốc trở nên hung hãn, cuốn phăng đi tất cả. Dòng chảy thay đổi, nước sông đục ngầu khiến cho rêu sông không còn tươi xanh. Người bản đành phải từ bỏ đi một món ăn truyền thống từ bao đời người, món rêu hấp. Có lần đi qua vực nước Chộng Cụa, thấy chỉ còn sâu bằng chiếc ao nhỏ. Tôi tự hỏi chẳng biết con thuồng luồng hóa thành người vào bản ngày nào giờ đây sống ra sao?
Ông ngoại tôi đã ngoài 90 tuổi, mỗi tháng đôi lần vẫn đạp xe trên mười cây số ra chợ huyện lấy hàng tạp hóa về bán. Ông bảo vẫn thường ngó xuống con sông mà chỉ biết thở dài. Ông bảo sông cũng đã già đi như ông thôi. Già vậy thôi, nhưng con sông còn mạnh mẽ lắm. Người không biết hồi sinh, nhưng sông thì có thể đấy. Mới chiều qua, tôi đội màn mưa đi ngang Eo Vực Bồng, ngóng xuống con sông thấy nước đầu nguồn vẫn cuồn cuộn đổ về. Chợt nhớ đến lời ông ngoại. Quả là con sông vẫn còn mạnh lắm. Nhưng nó chỉ mạnh trong những cơn cuồng nộ, những lúc dỗi hờn, trước sự vô tâm của con người!
Hữu Vi

tin mới

Chị em bản Na mặn mà giữ nghề dệt thổ cẩm

Chị em bản Na mặn mà giữ nghề dệt thổ cẩm

(Baonghean.vn) - Nhiều sản phẩm thổ cẩm tinh xảo với sắc màu hấp dẫn, hoa văn đa dạng được chị em phụ nữ bản Na, xã Hữu Lập, huyện Kỳ Sơn dệt nên bằng đam mê làm "sống lại" nghề truyền thống của đồng bào Thái ở vùng biên Nghệ An. 

Tổ đổi công - mô hình giải bài toán thiếu lao động ở các xã miền núi Nghệ An

Tổ đổi công - mô hình giải bài toán thiếu lao động ở các xã miền núi Nghệ An

(Baonghean.vn) - Để tiết kiệm chi phí thuê nhân công, giải quyết bài toán thiếu lao động làm nông, các tổ đổi công được thành lập. Nhà này hỗ trợ nhà kia, xoay vòng vậy cho đến hết mùa, vừa tạo nét đẹp văn hóa trong lao động, vừa thắt chặt tình đoàn kết, tạo động lực thúc đẩy sản xuất…

Tự do trong tình yêu và hôn nhân ở người Mông

Tự do trong tình yêu và hôn nhân ở người Mông

(Baonghean.vn) - L.T.S: Liệu có phải lúc nào hôn nhân và tình yêu cũng phải song hành? Liệu có phải hôn nhân là nấm mồ chôn vùi tình yêu? Thực tế cho thấy ở người Mông, đôi khi có một sự tồn tại độc lập giữa khái niệm hôn nhân và tình yêu...

Cây quế Quỳ ở Quế Phong. Ảnh: Nhật Lân

Cây quế Quỳ cần được quan tâm bảo hộ chỉ dẫn địa lý

(Baonghean.vn) - “Nhất quế Quỳ, nhì quế Thanh”, từ ngàn năm trước, cùng với ngà voi, sừng tê giác, ngọc trai, trầm hương,... quế Quỳ là một sản vật được cung tiến, xuất khẩu sang Trung Quốc và nhiều nước. Vấn đề bảo hộ chỉ dẫn địa lý đối với đặc sản này cần được quan tâm.

Tiếp mạch nguồn truyền thống, bứt phá vươn lên

Tiếp mạch nguồn truyền thống, bứt phá vươn lên

(Baonghean.vn) - Với truyền thống Lộc Đa, Đức Thịnh – nơi thành lập chi bộ Đảng đầu tiên của phủ Hưng Nguyên, là nơi khởi đầu cho cuộc biểu tình Xô viết 1930-1931, mảnh đất mà mỗi địa danh đều thắm đỏ niềm tự hào cách mạng: Đền Trìa, nhà thờ họ Hoàng, nhà thờ họ Uông… 

Vui chuyện mới ở Thạch Ngàn...

Vui chuyện mới ở Thạch Ngàn...

(Baonghean.vn) - Xã Thạch Ngàn là nơi đón 80 hộ đồng bào Đan Lai về sinh sống tại các bản Thạch Sơn, Bá Hạ, đời sống hết sức khó khăn. Vài năm nay huyện Con Cuông đang đẩy mạnh Chương trình Ngân hàng bò giúp đỡ hộ nghèo, ở xã Thạch Ngàn có 10 hộ tham gia...

Nghề 'bế' gừng thuê ở Na Ngoi

Nghề 'bế' gừng thuê ở Na Ngoi

(Baonghean.vn) - Gừng là một trong những loại cây trồng chủ lực ở Na Ngoi (Kỳ Sơn). Trong mùa thu hoạch gừng, lao động trên địa bàn chủ yếu đi làm ăn xa, nhiều hộ đồng bào Mông đã thuê người Thái, Khơ Mú ở các địa bàn lân cận để "bế" (thồ - PV) gừng từ nương rẫy, vận chuyển về bãi tập kết.

 Khát vọng lan tỏa dân ca ví, giặm

Khát vọng lan tỏa dân ca ví, giặm

(Baonghean.vn) - Nằm trong số những nghệ nhân thuộc lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể đầu tiên của tỉnh được Nhà nước vinh danh, Nghệ nhân Nhân dân Võ Thị Hồng Vân và Nghệ nhân Ưu tú Hoàng Thị Cẩm Vân luôn đau đáu, trăn trở với việc gìn giữ, phát huy giá trị của dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh.

Mây trắng

Ngắm mây trên bản biên giới Phà Chiếng

(Baonghean.vn) - Phà Chiếng là bản biên giới thuộc xã Mỹ Lý, huyện Kỳ Sơn. Nơi đây đường đi hiểm trở, điều kiện sống của đồng bào gặp vô vàn khó khăn. Bù lại, thiên nhiên đã ban tặng cho bản Phà Chiếng cảnh sắc nên thơ, hữu tình, không khí mát lành, đặc biệt là có mây phủ quanh năm.

Phấn đấu xây dựng Anh Sơn phát triển nhanh và bền vững, khẳng định vị thế tốp đầu các huyện miền núi của tỉnh

Phấn đấu xây dựng Anh Sơn phát triển nhanh và bền vững, khẳng định vị thế tốp đầu các huyện miền núi của tỉnh

(Baonghean.vn) - Với điều kiện địa lý, thiên nhiên hùng vĩ và kỳ thú, đất Anh Sơn sớm đi vào thi phú của tiền nhân với những áng văn trác tuyệt; đây cũng là vùng “địa linh” dày dặn truyền thống văn hóa, lịch sử và cách mạng, góp một dấu son vào pho sử vàng đấu tranh dựng nước và giữ nước.
Ngát hương sen tháng 5 trên quê hương Bác Hồ

Ngát hương sen tháng 5 trên quê hương Bác Hồ

(Baonghean.vn) - Mỗi dịp tháng 5 về, những hồ sen ở quê Bác, xã Kim Liên (Nam Đàn) lại nở hoa, tỏa hương thơm ngát. Hoa sen không chỉ làm đẹp cảnh quan mà còn mang lại lợi ích kinh tế cho người dân địa phương.
Một đời đắm say với tiếng sáo quê hương

Một đời đắm say với tiếng sáo quê hương

(Baonghean.vn) - Minh An không đến với sáo bằng sự tình cờ mà đó là sự lựa chọn của chính em từ thuở thiếu thời, là con đường bền bỉ, nhẫn nại dù gặp không ít gian khó. Em dành cho cây sáo nhỏ bé ấy cả tuổi xuân tươi đẹp nhất của mình, và ngược lại, sáo cũng hồi đáp em một sự nghiệp đáng tự hào.
Hướng tới Lễ hội Làng Sen cấp quốc gia

Hướng tới Lễ hội Làng Sen cấp quốc gia

(Baonghean.vn) - Hơn 40 năm qua, Lễ hội Làng Sen được tổ chức hàng năm là sự kiện văn hóa có ý nghĩa quan trọng trong đời sống tinh thần của Nhân dân, là dịp để người dân cả nước nói chung, Nghệ An nói riêng bày tỏ lòng thành kính, biết ơn vô hạn đối với Bác Hồ kính yêu.
Câu chuyện nghề rèn ở Kim Liên (Nam Đàn)

Câu chuyện nghề rèn ở Kim Liên (Nam Đàn)

(Baonghean.vn) - Tuy không còn nhộn nhịp như trước, nhưng nghề rèn truyền thống ở xã Kim Liên, huyện Nam Đàn vẫn đang được duy trì, gìn giữ bởi những người thợ yêu nghề. Cùng với sáng tạo, cải tiến kỹ thuật, họ đã tạo ra nhiều sản phẩm mới đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng.
Lan tỏa giá trị văn hóa, nhân văn xứ Nghệ

Lan tỏa giá trị văn hóa, nhân văn xứ Nghệ

(Baonghean.vn) - Những ngày qua, hàng chục trang báo và cả mạng xã hội phản ánh, chia sẻ khá nhiều về việc Hội đồng hương Nghệ An sẽ tổ chức đêm nhạc Mạch nguồn ví, giặm, vinh danh 5 nhạc sĩ tiêu biểu của quê hương.
Ai về chợ Ú Đại Sơn...

Ai về chợ Ú Đại Sơn...

(Baonghean.vn) - Chợ Ú (xã Đại Sơn, Đô Lương) không chỉ được biết đến là chợ trâu bò lớn nhất Đông Nam Á, mà còn là nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa đặc sắc của vùng quê xứ Nghệ.

Nghệ An: Đi đâu chơi vào dịp lễ 30/4-1/5?

Nghệ An: Đi đâu chơi vào dịp lễ 30/4-1/5?

(Baonghean.vn) - Dịp nghỉ lễ 30/4 và 1/5 năm nay kéo dài 5 ngày, là thời điểm thích hợp để các gia đình đi du lịch cùng nhau. Nếu chưa biết dịp lễ này đi đâu, sau đây là một số điểm đến không thể bỏ qua tại Nghệ An mà quý vị có thể tham khảo.

Thác Hồng Sơn ở Tân Hợp cao hơn 100m, chảy dài theo triền đá, ngày đêm tuôn những cột nước trắng xóa. Ảnh: Cẩm Tú

Hấp dẫn du lịch Tân Kỳ

(Baonghean.vn)-  Với Km số 0 - nơi khởi đầu đường mòn Hồ Chí Minh huyền thoại, những dãy núi trùng điệp, những hang động, thác nước cùng phong tục đặc sắc của đồng bào đã giúp Tân Kỳ hội tụ yếu tố để phát triển du lịch sinh thái gắn với du lịch cộng đồng. 
Dấu xưa trên đô thị trẻ Thái Hòa

Dấu xưa trên đô thị trẻ Thái Hòa

(Baonghean.vn) - Khi thực dân Pháp bị đánh bại, những đồn điền rộng lớn tại khu vực Phủ Quỳ đã bị tịch thu. Riêng hàng me được trồng từ ngày người Pháp đặt chân lên đây vẫn được giữ lại, trở thành một tài sản xanh độc đáo cho vùng đất TX.Thái Hòa ngày nay…