Khai mở tiềm năng Sơn Lâm
Sơn Lâm, cái tên lạ mà quen. Lạ bởi đây là tên gọi mới của hai xã biên giới Ngọc Lâm, Thanh Sơn (huyện Thanh Chương cũ) sau sáp nhập, quen vì vùng tái định cư Dự án Thủy điện Bản Vẽ còn nhiều lắm khó khăn này, nhưng từ khá lâu đã được biết đến là nơi thiên nhiên ban tặng nhiều sinh cảnh…
- Ghi chép -
Nhật Lân - Vĩnh Hoàng • 19/10/2025
Sơn Lâm, cái tên lạ mà quen. Lạ bởi đây là tên gọi mới của hai xã biên giới Ngọc Lâm, Thanh Sơn (huyện Thanh Chương cũ) sau sáp nhập, quen vì vùng tái định cư Dự án Thủy điện Bản Vẽ còn nhiều lắm khó khăn này, nhưng từ khá lâu đã được biết đến là nơi thiên nhiên ban tặng nhiều sinh cảnh…
.png)
Ngược Sơn Lâm sau tròn 3 tháng vận hành chính quyền mới, cứ ngỡ khi trao đổi, người có trách nhiệm ở đây sẽ tập trung vào những vấn đề khó khăn. Nhưng không. Ngay lời đầu của Chủ tịch UBND xã Trình Văn Bằng, là “khoe” về những tiềm năng của Sơn Lâm còn chưa được đánh thức. Rồi khẳng định: “Một trong những nhiệm vụ trọng tâm của toàn thể hệ thống chính trị xã nhiệm kỳ này là phát triển kinh tế - xã hội. Thực tế, có nhiều dư địa giúp Sơn Lâm phát triển…”.
Trong những tiềm năng xã Sơn Lâm xác định phải thúc đẩy, trở thành khâu đột phá phát triển kinh tế - xã hội mà vị Chủ tịch nhắc đến, có tiềm năng du lịch sinh thái gắn với văn hóa đặc sắc của các đồng bào dân tộc và những thắng cảnh: Thác Mưa, Thác Lụa, Thác Liếp, bãi tắm suối Tân Sáng. Trong số này, chúng tôi đã đến thác Liếp. Thác Liếp thuộc địa bàn xã Thanh Sơn (cũ), trong vùng rừng tự nhiên do Ban Quản lý rừng phòng hộ Thanh Chương quản lý, và đã có đường bê tông để vào khá thuận lợi.
Dù không có độ cao, nhưng thác Liếp có vẻ đẹp tự nhiên, hoang sơ. Là một phần của khe Lý với chiều dài chừng hơn 100m, thác Liếp nổi bật nhờ có những khối đá bàn vân xoáy màu gan gà đẹp mắt, phẳng và lớn, xếp chồng lớp lên nhau tạo thành những hình thù đẹp, lạ. Và những dòng nước trong vắt từ rừng thẳm xuyên qua các lớp đá, tràn trên bề mặt đá, mà tạo thành những dòng thác. Phía dưới những thác nước, có những vùng trũng tạo thành những hồ nước trong thấy đáy. Dọc theo thác, rừng nối rừng với nhiều loại cây cối xanh tươi, khiến thác Liếp có thêm cảnh đẹp tự nhiên và luôn có không gian mát lành…
Chủ tịch UBND xã Sơn Lâm đồng ý với cảm nhận của chúng tôi về thác Liếp, nhưng cho hay: “Về đây công tác, tôi nghe anh em và nhiều người dân cho biết, thác Mưa, thác Lụa và bãi tắm suối Tân Sáng còn đẹp hơn cả thác Liếp. Công việc của chính quyền mới quá bận rộn, tôi chưa vào đến thác Lụa, nhưng đã ghé đến thác Liếp, thác Mưa và bãi tắm suối Tân Sáng. Tôi cũng có suy nghĩ như vậy…”. Trao đổi của Chủ tịch UBND xã Trình Văn Bằng, là gợi mở để chúng tôi nhanh chóng dừng cuộc trao đổi, có chuyến trải nghiệm thú vị ở thác Mưa và bãi tắm suối Tân Sáng.
Để vào thác Mưa (thuộc bản Tân Lâm), từ trụ sở xã Sơn Lâm (trụ sở xã Ngọc Lâm cũ) đi xe máy chừng 6km, sau đó, đi bộ men theo khe suối thêm chừng 20 phút. Cảm nhận sau chuyến đi là hết sức thú vị. Thú vị ngay từ khoảng thời gian đi bộ ven suối, khi được ngắm, được lội giữa làn nước suối mát rượi, xanh trong uốn quanh những bãi đá cuội bằng phẳng màu xám trắng rất đẹp. Còn thác Mưa, có nhiều nét tương đồng thác Kèm - là dòng thác lớn trong Vườn Quốc gia Pù Mát, đẹp và nổi tiếng nhất của Nghệ An.
Thác Mưa có độ cao khoảng 40 - 50m, như một dải lụa trắng khổng lồ đưa chuyển mạch nước nguồn rất sạch, rất trong xuống một hồ chứa tự nhiên bằng đá rộng chừng vài trăm mét vuông. Ngắm thác Mưa qua flycam, còn phát hiện thêm nhiều tầng thác với chiều dài như vô định, uyển chuyển, vắt qua núi rừng và những thảm thực vật xanh. Trong lòng thác, cũng có những khối đá bàn bằng bặn do nước bào mòn qua thời gian, du khách có thể dừng nghỉ thư giãn, thưởng ngoạn cảnh quan thiên nhiên, tận hưởng không khí mát lành, check-in, hoặc đùa vui cùng những cọn nước tung bọt trắng xóa…
Về bãi tắm suối Tân Sáng (thuộc địa bàn bản Tân Sáng), theo lời người dân, là đoạn rộng, sâu nhất và có nhiều ghềnh đá của khe Tròn. Đầu nguồn khe Tròn chính là thác Lụa, hiện chưa có đường vào. Để đến được thác Lụa, phải đi bộ ngược khe Tròn với thời gian chừng vài giờ đồng hồ, nhưng chỉ nên đi vào mùa khô. Đến được bãi tắm suối Tân Sáng, thấy nhận xét của Chủ tịch UBND xã Sơn Lâm quả không sai. Suối Tân Sáng dẫn nguồn nước từ rừng biên giới ôm ấp các khu đồi, vùng dân cư Sơn Lâm. Đoạn được xác định trở thành bãi tắm, khá rộng, chừng 50m. Nước suối trong vắt, có thể thấy rõ vô vàn hạt đá cuội nhỏ lấp lánh dưới đáy. Nhưng kỳ thú ở bãi tắm suối Tân Sáng, là hai bên có những gềnh đá nằm sát bờ, dài như bất tận. Những gềnh đá này, tuổi đời lên đến hàng triệu năm, trên bề mặt đều có hình vân lạ, và đều được nước suối bào mòn, tạo tác để có dáng hình độc đáo, rất thích mắt…
.png)
Cùng chúng tôi vào thác Mưa và bãi tắm Tân Sáng có ông Nguyễn Tài Diện - Phó Chủ tịch UBND và ông Lương Sông Thương - chuyên viên Ban Xây dựng Đảng Đảng ủy xã Sơn Lâm. Những câu chuyện từ các ông này trên đường đi, giúp chúng tôi hiểu trước đây huyện Thanh Chương cũ đã xây dựng Đề án Phát triển du lịch huyện Thanh Chương giai đoạn 2021 - 2025 và những năm tiếp theo. Quá trình xây dựng đề án, đã xác định vùng tái định cư hai xã Thanh Sơn và Ngọc Lâm còn lưu giữ được nhiều nét văn hóa đặc sắc của các đồng bào dân tộc thiểu số, và có những sinh cảnh thiên nhiên có thể khai thác trở thành điểm đến của khách du lịch. Vì vậy, huyện Thanh Chương đã cụ thể hóa đề án bằng việc chỉ đạo UBND hai xã Thanh Sơn, Ngọc Lâm tổ chức xây dựng không gian văn hóa cộng đồng và du lịch cộng đồng thác Liếp, thác Mưa. Riêng với xã Thanh Sơn, huyện Thanh Chương đã giao các đơn vị trực thuộc rà soát, quy hoạch tuyến “Du lịch trải nghiệm văn hóa dân tộc thiểu số khu vực Thác Liếp tại xã Thanh Sơn”, để từ đó, đã đầu tư một tuyến đường bê tông dẫn vào.
Từng là Phó trưởng Công an xã Thanh Sơn cũ, ông Lương Sông Thương cho biết, khoảng dăm năm trước, ở thác Liếp đã có một nhóm cán bộ bán chuyên trách rất tâm huyết trong hoạt động du lịch. Họ hình thành chuỗi dịch vụ phục vụ khách du lịch, đồng thời tổ chức quảng bá hình ảnh thác Liếp cùng các loại ẩm thực đặc sắc của đồng bào Thái. Nhờ vậy, thác Liếp đã được khá nhiều du khách biết đến. Thậm chí, đã có một số du khách ngoại tìm đến. Huyện Thanh Chương và xã Thanh Sơn vì vậy có đánh giá cao, đã hỗ trợ nhóm cán bộ bán chuyên trách gây dựng, hình thành Hợp tác xã Thương mại du lịch nông nghiệp thác Liếp, tổ chức các lớp tập huấn, hỗ trợ kinh phí xây dựng mô hình… Với hy vọng, Hợp tác xã này sẽ là hạt nhân thúc đẩy phát triển dịch vụ du lịch. Và đây là nền tảng để sau khi Sơn Lâm được thành lập, cấp ủy, chính quyền xã thêm quyết tâm khai mở tiềm năng các danh thắng gắn với văn hóa đặc sắc của các đồng bào dân tộc thiểu số để thúc đẩy phát triển kinh tế du lịch.
Ông Nguyễn Tài Diện cho biết, xã Sơn Lâm được thành lập trên cơ sở sáp nhập nguyên trạng diện tích của 2 xã Thanh Sơn và Ngọc Lâm với diện tích 162,94km2, có chung 22,404km đường biên giới với huyện Xaychampon, tỉnh Bolykhamxay nước bạn Lào. Toàn xã hiện nay có 12.331 nhân khẩu, trong đó, 95,70% là đồng bào các dân tộc thiểu số Thái, Khơ Mú, Ơ Đu, Tày, Mông, Mường, Thổ) phân bố ở 13 bản. Địa bàn rộng, khoảng cách các bản xa, chia cắt bởi núi cao, khe suối, mặt bằng dân trí và trình độ phát triển kinh tế còn nhiều hạn chế, lại đan xen một số phong tục lạc hậu nên còn rất nhiều khó khăn, còn đến 25,53% hộ nghèo. Bởi vậy, việc nâng cao đời sống kinh tế cho nhân dân là trăn trở của cấp ủy, chính quyền xã. Để rồi, tại báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Đảng bộ xã trình Đại hội đại biểu Đảng bộ xã lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030, đã thẳng thắn nêu rõ tình hình thực tế, không né tránh những tồn tại, yếu kém, khuyết điểm…; đồng thời, phân tích cụ thể những lợi thế, tiềm năng, và đề ra nhiều giải pháp phát triển.
Phó Chủ tịch UBND xã Sơn Lâm - Nguyễn Tài Diện trải lòng, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ xã đã thống nhất cao các chương trình, đề án, kế hoạch hành động và các công trình trọng điểm sẽ thực hiện trong nhiệm kỳ 2025 - 2030. Trong đó, quyết tâm thực hiện 4 đề án kinh tế - xã hội mang tính đột phá, gồm: Đề án phát triển cây chè công nghiệp gắn với chuyển đổi cơ cấu cây trồng, nâng cao chất lượng và chuỗi giá trị sản phẩm; Đề án kế hoạch cải cách hành chính gắn với chuyển đổi số xã Sơn Lâm giai đoạn 2025 - 2030; Đề án thực hiện cải tạo vườn tạp, phát triển vườn cây ăn quả, vườn cây dinh dưỡng gắn với chỉnh trang cảnh quan, bảo vệ môi trường khu dân cư; và Đề án phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống đồng bào tại Sơn Lâm. Và rồi ông Diện trao đổi: “Xác định để thực hiện thành công 4 đề án là không đơn giản, nên Đảng bộ xã đã thống nhất nhiều giải pháp để tháo thông những “điểm nghẽn”. Trong đó, để phát triển du lịch cộng đồng thì cần tập trung đầu tư cải tạo, mở rộng, nâng cấp các tuyến đường chính trên địa bàn nối với đường Hồ Chí Minh và các điểm du lịch sinh thái thác Mưa, thác Liếp, thác Lụa, bãi tắm Tân Sáng…”.
.png)
Sau chuyến đi vào thác Mưa và bãi tắm suối Tân Sáng, ông Trình Văn Bằng có trao đổi, làm rõ các đề án phát triển kinh tế - xã hội cùng chúng tôi. Theo ông, Ban Chấp hành Đảng bộ xã đã nghiên cứu rất kỹ tình hình thực tế để xác định những đề án này. Như với cây chè, dù bén duyên với vùng đất biên giới này chậm, nhưng là loại cây đem lại giá trị kinh tế cao nhất cho nhân dân. Thời điểm này, Sơn Lâm đã có khoảng 400ha chè, với 2 - 3 loại giống khá chất lượng. Nhưng xã sẽ không dừng lại ở đây, mà sẽ tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu cây trồng, nâng cao chất lượng và quyết tâm xây dựng chuỗi sản phẩm để nhân dân thu được giá trị cao hơn.
Cũng từ thực tế, thấy rằng dù nhân dân có diện tích đất vườn khá lớn, nhưng chủ yếu bỏ hoang, rất ít gia đình có vườn rau, hoặc vườn cây ăn quả. Thực tế này, vừa ảnh hưởng đời sống nhân dân, vừa là hạn chế lớn ảnh hưởng cảnh quan môi trường. Xác định đây là thói quen, là tập quán cũ của đồng bào vùng cao. Vì vậy, đã quyết định xây dựng Đề án chuyển đổi cải tạo vườn tạp, gắn với cải tạo vườn cây ăn quả, cải tạo cảnh quan môi trường. Để có kết quả ở nội dung này, chính quyền không thể làm thay, mà phải trực tiếp các hộ gia đình phải vào cuộc. Vì vậy, sẽ bắt đầu từ việc thay đổi nhận thức của chính cán bộ cơ sở, từ đó lan tỏa để nhân dân làm theo.
Chủ tịch UBND xã Sơn Lâm - Trình Văn Bằng đặc biệt say sưa với Đề án Phát triển du lịch cộng đồng gắn liền với bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số. Theo ông, điểm thuận lợi là trên địa bàn có những sinh cảnh thiên nhiên như thác Liếp, thác Mưa, thác Lụa, bãi tắm suối Tân Sáng… Dù chưa có sự đầu tư lớn, nhưng tại những địa điểm này, nhân dân đã hình thành một số dịch vụ, đã biết tận dụng các nền tảng mạng xã hội để quảng bá. Mặt khác, huyện Thanh Chương cũ đã triển khai đề án phát triển du lịch, và đây là nền tảng để xã Sơn Lâm kế thừa, phát huy. “Các đề án cải tạo vườn tạp, phát triển cây chè và công nghệ số có gắn kết, thúc đẩy thành công đề án phát triển du lịch cộng đồng. Sơn Lâm cũng xác định, vấn đề giao thông cũng là hạn chế lớn. Chính vì vậy, ở nhiệm kỳ này quyết tâm thực hiện 2 tuyến đường, gồm đường nối đường Hồ Chí Minh vào trung tâm kết nối với thác Mưa; và đường nối đường Hồ Chí Minh vào trung tâm xã Thanh Sơn cũ đi vào thác Liếp…” – ông Trịnh Văn Bằng nói.
Được nghe những lời tâm huyết từ Chủ tịch UBND xã Sơn Lâm, thấy vui và tin. Vì bởi, Sơn Lâm gắn với cung đường Hồ Chí Minh huyền thoại, sát kề vùng danh thắng đảo chè Cầu Cau, có những thác Liếp, thác Mưa, thác Lụa, bãi tắm suối Tân Sáng cùng nhiều sinh cảnh thiên nhiên vùng biên giới Việt - Lào hẵng còn chưa được khám phá, và với một hệ thống chính trị mới đầy quyết tâm, để đổi thay phát triển là hoàn toàn có thể!
