(Baonghean) - Mỗi năm, những người làm nghề biển có 2 vụ mùa, đó là vụ cá Nam và vụ cá Bắc. Trong đó, vụ cá Nam, kéo dài từ tháng 4 - tháng 7 là vụ cho năng suất cao nhất. Tuy nhiên, năm nay tình thế đã khác. Sản lượng vụ cá Nam giảm, nguồn nguyên liệu khan hiếm, giá cao khiến cho nhiều ngành nghề chế biến thủy, hải sản gặp khó, đặc biệt là nghề chế biến nước mắm truyền thống.
Chúng tôi về xóm Hải Giang 1, phường Nghi Hải, Thị xã Cửa Lò, nơi có làng nghề nước mắm lâu đời. Với khoảng 70 hộ sản xuất, mỗi năm xóm Hải Giang tiêu thụ hàng chục tấn nguyên liệu, trong đó nhiều nhất là cá cơm, cá mu, cá nục. Như cơ sở chế biến nước mắm Thái Tiến, mặc dù quy mô nhỏ nhưng trung bình mỗi vụ cũng tiêu thụ khoảng 5 tạ cá. Năm ngoái, mỗi kg cá cơm, cơ sở chỉ phải mua với giá 7.000 đồng. Năm nay, giá tăng lên gấp đôi với 14.000 đồng/kg, thời điểm khan hiếm lên đến 17.000 - 18.000 đồng. Các loại cá khác cũng tăng tương tự. Giá nguyên liệu tăng đột ngột khiến cho việc sản xuất của cơ sở thực sự khó khăn. Ông Lê Hồng Thái, chủ cơ sở cho biết: Vì chúng tôi chỉ sản xuất theo quy mô gia đình nên nguyên liệu mua không nhiều. Thời điểm này rất khó mua bởi các chủ thuyền chỉ thích bán với những đơn đặt hàng lớn. Các cơ sở “cò con” mua ít thì chỉ có thể mua vét, hoặc phải mua với giá cao.
Đến Công ty cổ phần chế biến thủy sản Cửa Hội, tình hình sản xuất cũng đang gặp nhiều khó khăn, khi mà đến thời điểm này dù là tháng cuối cùng của vụ cá Nam nhưng cơ sở cũng chỉ thu mua được 70% nguyên liệu chế biến cho vụ sau với khoảng 200 tấn cá. Cách đây 1 năm, thấy giá nguyên liệu ổn định, sản phẩm tiêu thụ đều, công ty đầu tư thêm 400 triệu đồng để nâng năng suất bể chứa từ 300 tấn đến 500 tấn nguyên liệu. Thế nhưng, bể xây xong gặp đúng thời điểm tăng giá nay đành để không. Ông Trần Đức Tiềm, Giám đốc công ty chia sẻ: Chúng tôi đã tham khảo giá nguyên liệu từ Quảng Ngãi vào đây, nơi nào cũng tăng gấp 2, gấp 3 lần. Không chỉ vậy, hàng cũng không có mà mua, chúng tôi phải tận dụng mọi mối làm ăn mới mua được 200 tấn, chưa đáp ứng được 50% năng suất của công ty.
Thu mua hải sản ở Cảng cá Cửa Hội.
Trước thực tế khó khăn, nhiều doanh nghiệp sản xuất nước mắm chấp nhận giá cao nhưng vẫn không mua đủ nguyên liệu buộc phải tiết giảm sản xuất. Số khác thay thế cá cơm bằng các loại cá khác để duy trì sản xuất. Tuy nhiên, việc thay thế nguyên liệu tạm thời này sẽ làm cho chất lượng nước mắm cũng như uy tín thương hiệu suy giảm. Việc tăng giá nguyên liệu năm nay thực sự nằm ngoài dự đoán của những người làm nghề chế biến thủy, hải sản, trong đó có nghề chế biến nước mắm. Tìm hiểu được biết, giá nguyên liệu tăng một phần là do mất mùa cá cơm - nguyên liệu chính để sản xuất nước mắm. Bên cạnh sản lượng đánh bắt giảm, giá nhân công, giá xăng, giá đá lạnh, giá đầu tư tàu thuyền tăng cũng tác động không nhỏ.
Gặp ông Nguyễn Hữu Phương, chủ tàu đánh cá mang biển số NA 3616 ở cảng cá Cửa Hội ngay khi tàu vừa cập cảng, ông làm cho tôi một phép tính đơn giản: Năm ngoái chỉ một chuyến tàu chúng tôi đã có thể đánh được từ 3 - 4 tấn cá với giá trị khoảng 30 triệu đồng. Năm nay, vẫn tàu ấy, từng ấy nhân lực nhưng một chuyến đi biển về chỉ được 5 - 6 tạ. Đẩy giá cá lên gấp đôi, trừ hết mọi chi phí mỗi người cũng chỉ kiếm được 150.000 đồng/1 chuyến đi biển. Ngoài ra, theo phân tích của một số người trong ngành chế biến hải sản, sở dĩ giá tăng do “cầu” vượt “cung”.
Cụ thể trước đây, hải sản được đánh bắt về ngoài chuyển vào kho đông thì đa phần còn lại được dùng cho chế biến nước mắm. Nay, với nhu cầu sử dụng lớn, hải sản còn được thu mua để sấy khô, chế biến thức ăn để nhập cho các cơ sở chế biến thức ăn ở Trung Quốc, Lào… Càng nhiều lựa chọn, các chủ thuyền càng có cớ để tăng giá. Không chỉ có cá cơm, các loại cá khác như cá mu cũng tăng gấp đôi, chị Nguyễn Thị Yên - người thu mua cá ở cảng cá Cửa Hội cho biết: Năm ngoái một khay cá mu khoảng 30kg có giá từ 150 - 200 nghìn đồng, nay tăng lên 400 - 450 nghìn đồng cũng không có mà mua.
Cơ sở chế biến nước mắm của doanh nghiệp tư nhân Cương Ngần (Quỳnh Dị, Quỳnh Lưu).
Trước thực tế này, để có thể duy trì sản xuất ổn định các cơ sở chế biến nước mắm đã bắt đầu “rục rịch” tăng giá. Với những cơ sở nhỏ như cơ sở chế biến nước mắm của gia đình Thái Tiến, giá của mỗi sản phẩm đã tăng lên 10.000 đồng/lít. Như nước mắm có độ đạm cao khoảng 30 độ, trước Tết giá chỉ 70.000 đồng/lít, nay tăng lên 80.000 đồng. Nước mắm để nấu với độ đạm 12 độ nay tăng từ 20.000 lên 30.000 đồng/lít. Ở Công ty cổ phần chế biến thủy sản Cửa Hội, để tạo tâm lý ổn định cho khách hàng, công ty chọn giải pháp tăng từ từ với mức tăng chung 2.000 đồng/lít. Tuy vậy, đó chỉ là giải pháp tạm thời, bởi theo như ông Trần Đức Tiềm thì: Hiện tại chúng tôi còn có thể co giãn giá vì vẫn còn nguồn hàng tồn dự trữ từ năm trước. Nhưng mức giá này có thể chỉ duy trì đến Tết vì hiện tại các cơ sở chế biến khác ở trong và ngoài tỉnh đã tăng từ 10.000 - 15.000 đồng/lít. Riêng tại Công ty cổ phần Thủy sản Vạn Phần, Diễn Châu, hiện tại với những đơn mua hàng lớn, công ty không dám bán nhiều vì sợ các đại lý gom hết hàng đợi thời cơ tăng giá, ông Võ Văn Đại, Giám đốc Công ty cho biết.
Suy nghĩ của ông Đại cũng là tâm lý chung của nhiều nhà sản xuất hiện nay. Giải pháp hiện nay chưa thể nói trước bởi còn phụ thuộc nhiều vào nguồn nguyên liệu và sự điều tiết của giá cả thị trường. Một thực tế không thể phủ nhận, đó là giá nước mắm thời gian tới sẽ tăng nhanh, giá một số mặt hàng liên quan cũng không thể đứng chân tại chỗ. Còn người khai thác hải sản, giá nguyên liệu tăng nhưng họ vẫn không thể vui vì “mất mùa”.
