(Baonghean) - Thực trạng Khai thác cát trái phép, công khai trên các dòng sông trong những năm qua, khiến nhiều người đặt câu hỏi phải chăng chính quyền địa phương buông lỏng quản lý, hay có sự bao che cho hoạt động này?
>>Kỳ 1: “Cát tặc” hoành hành
Tại bến cát “khổng lồ” của ông Trần Văn Nhưng ở khối Yên Khánh - (Nam Đàn) chỉ cách UBND Thị trấn Nam Đàn và UBND huyện Nam Đàn chưa đầy 600m, tàu sắt hàng ngày vẫn về xả cát nhộn nhịp. Thế nhưng chúng tôi chẳng thấy bóng dáng lực lượng chức năng của Thị trấn hay UBND huyện Nam Đàn đến kiểm tra, kiểm soát. Ông Nhưng đang ngồi trước căn nhà chốt chặn phía trước để thu tiền mỗi khi xe ô tô chở cát từ trong bến ra. Bến cát này chưa được UBND tỉnh cấp phép khai thác mỏ, vi phạm hành lang của 2 công trình cầu Nam Đàn và cống ba ra Nam Đàn, nhưng không hiểu sao lại được UBND huyện Nam Đàn cấp “Giấy phép hoạt động bến thủy nội địa” vào ngày 20/3/2013 do ông Lê Khánh Hòa - Phó Chủ tịch UBND huyện Nam Đàn ký tên.
Ông Nhưng còn khoe: Hợp đồng kinh tế bến cát sỏi của UBND Thị trấn Nam Đàn do ông Trần Văn Nhưng trúng thầu từ 28/11/2002. Với tổng diện tích bến 1362m2, hình thức thanh toán bằng tiền mặt tổng toàn bộ 6 triệu đồng cho thời hạn 30 năm là 180 triệu đồng, Ông Nhưng thẳng thừng tuyên bố rằng: Chúng tôi không khai thác cát, mà chỉ kinh doanh vật liệu xây dựng theo hợp đồng kinh tế bến cát.
Tại bến cát của ông Hà Văn Đình ở Thị trấn Nam Đàn cũng đang hoạt động rất náo nhiệt: Ông Đình cũng đưa ra một “Hợp đồng giao khoán bến kinh doanh cát sạn” của UBND Thị trấn Nam Đàn ngày 1/1/2012, thời gian sử dụng 6 năm, mức giao khoán 8,3 triệu đồng. Có thể nói rằng lợi dụng vào “bảo bối” là Giấy phép hợp đồng giao khoán bến cát kinh doanh của UBND Thị trấn Nam Đàn và “Giấy phép hoạt động bến thủy nội địa” của UBND huyện Nam Đàn, hầu hết các bến cát nơi đây hoạt động công khai. Thậm chí đa số các bến cát đều có tàu thuyền hoạt động khai thác nhưng dựa trên giấy tờ thì họ chỉ nói là thu gom cát chứ không khai thác.
Trao đổi về vấn đề cống ba ra Nam Đàn là công trình trọng điểm nhưng hàng chục tàu khai thác cát làm nơi neo đậu và chui qua cống để lưu thông, trong khi Trạm quản lý cống ba ra Nam Đàn ở sát bên cũng chẳng thấy ai kiểm tra. Ông Trung - Trưởng Trạm quản lý cống ba ra Nam Đàn cho rằng: Tàu thuyền neo đậu ở Trạm không ảnh hưởng gì. Thời điểm tháng 5 đến tháng 7, UBND huyện yêu cầu chúng tôi đóng cửa cống không cho tàu thuyền lưu thông, nay hết hạn chúng tôi lại mở.
“Đối với bến cát của ông Trần Văn Nhưng đang nằm trong hành lang của cầu Nam Đàn và cống ba ra Nam Đàn. Thế sao UBND huyện vẫn cấp “Giấy phép hoạt động bến thủy nội địa” cho ông Trần Văn Nhưng”? Chúng tôi hỏi Ông Lê Khánh Hòa - Phó Chủ tịch UBND huyện Nam Đàn lảng tránh không trả lời, mà ông khoe rằng: “Thực hiện chỉ đạo của tỉnh, huyện đã thành lập đoàn kiểm tra, từ ngày 23/5 tổ chức đi kiểm tra, rà soát, phạt được 2 tàu thuyền, về cơ bản đã đình chỉ tuyệt đối rồi”. Thế tại sao tình trạng khai thác cát vẫn hoạt động công khai và quy mô lớn trên địa bàn Nam Đàn? Tôi hỏi tiếp. Ông Hòa lý giải: “Xong đợt kiểm tra thì họ lại khai thác”… Ông Nguyễn Anh Tuấn - Chủ tịch UBND Thị trấn Nam Đàn lại tỏ ra tự tin: Các bến cát này đều có từ xa xưa theo lịch sử để lại, các bến đều có giấy phép của huyện và hợp pháp.
Được biết địa bàn Nam Đàn có 19 bến cát, trong đó mới có 1 công ty được UBND tỉnh cấp phép khai thác, chủ yếu các bến hoạt động theo giấy phép “Hợp đồng giao khoán bến kinh doanh cát sạn” của UBND Thị trấn Nam Đàn, trong đó có 4 bến cá nhân hợp đồng qua đất nông nghiệp xã viên. Địa bàn Nam Đàn hiện có 52 tàu khai thác cát đã được đăng kiểm, mới đây Thị trấn Nam Đàn đã thành lập HTX Lam Sơn Đại Thành, có trên 60 thành viên, chủ yếu kinh doanh cát sỏi. Hiện HTX này đang làm thủ tục xin được cấp phép mỏ, tuy nhiên trong thời gian làm thủ tục thì các thành viên của HTX đang hoạt động khai thác cát trái phép...
Trả lời về vấn đề khai thác cát trái phép bát nháo trên sông Lam đoạn qua Đô Lương. Ông Trần Kim - Phó Trưởng phòng Tài nguyên Đô Lương lấp lửng: Không có phương tiện để đẩy đuổi khó lắm, mà có xử lý cũng không đưa được lên bờ. Đến thời điểm này địa bàn Đô Lương mới chỉ duy nhất có một doanh nghiệp được UBND tỉnh cấp phép khai thác mỏ cát.
![]() |
Bãi cát ở Tràng Sơn (Đô Lương).
Theo tìm hiểu của chúng tôi, ngoài các đối tượng khai thác cát trái phép, thì tại các địa phương “mọc” lên nhiều doanh nghiệp trình cơ quan chức năng xin được làm thủ tục cấp mỏ khai thác cát. Trong quá trình chờ thủ tục được cấp phép các doanh nghiệp này đã đầu tư máy móc, thiết bị cơ giới như tàu hút cát, cần trục, máy xúc lật, máy múc, ô tô vận tải để khai thác cát trái phép với quy mô lớn. Điển hình tại Bồi Sơn - Đô Lương, là doanh nghiệp Bảo Ngân, doanh nghiệp Hoa Bình. Kế tiếp là Công ty TNHH Thương mại Dịch vụ Hải An khai thác cát ở Nghĩa Đồng (Tân Kỳ) nhiều năm qua thủ tục chưa xong nhưng đã đầu tư hàng tỷ đồng sắm thiết bị máy móc đào khoét làm sạt lở bờ sông, gây bức xúc trong dư luận.
Ông Nguyễn Duy Châu - Chủ tịch UBND xã Bồi Sơn cho biết: Xã đang tăng cường quản lý khoáng sản, triển khai mời các doanh nghiệp chưa đủ điều kiện khai thác ký cam kết. Trong khi người dân đang bức xúc vấn nạn lở đất do khai thác cát làm thay đổi dòng chảy thì ông Châu nói thêm: Đoạn sông ở xã Bồi Sơn không hút cát thì sẽ dễ bồi lấp.
Để ngăn chặn tình trạng khai thác cát trái phép bừa bãi, thiết nghĩ các lực lượng chức năng cần phải mạnh tay và kiên quyết. Trước tiên đối với bến cát của ông Trần Văn Nhưng ở khối Yên Khánh -Thị trấn Nam Đàn hiện nằm trong hành lang các công trình xung yếu (cầu Nam Đàn và cống ba ra Nam Đàn) nên cần phải dẹp bỏ khẩn trương bến cát này để bảo vệ 2 công trình thiết yếu. Cần phải có biện pháp kiểm soát ở 2 đầu là khai thác và tiêu thụ. Đối với khai thác cát thì các đoàn liên ngành huyện, tỉnh cần tăng cường công tác kiểm tra xử lý kiên quyết đối với trường hợp các doanh nghiệp không phép, hoặc đã được cấp phép nhưng chưa đủ điều kiện khai thác. Đối với đầu ra, tiêu thụ cát, cấp chính quyền, lực lượng Công an cần kiểm tra, xác minh làm rõ nguồn gốc cát, truy thu thuế tài nguyên, phí bảo vệ môi trường…
Nhu cầu về cát hiện nay là rất lớn. Tuy nhiên số mỏ cấp trên địa bàn tỉnh rất hạn chế, chưa đầy 10 mỏ cát được cấp phép. Như Đô Lương 1 mỏ, Tân Kỳ 1 mỏ, Nam Đàn 1 mỏ… Một vị lãnh đạo Sở Tài nguyên Môi trường cho biết: Nguyên nhân cấp mỏ chậm là do áp dụng luật mới của Nhà nước từ ngày 1/7/2011 vẫn chưa có hướng dẫn của Bộ Tài chính về (thu tiền cấp quyền) nên các mỏ cát chưa được cấp phép. Đến thời điểm này tỉnh đã quy hoạch được các khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản ở hàng chục điểm. Như tại Nam Đàn có 5 khu vực, Thanh Chương 5 khu vực, Đô Lương 5 khu vực, Tân Kỳ 5 khu vực, Con Cuông 2 khu vực, Tương Dương 2 khu vực…