Lên Huồi Mới
Bản Huồi Mới 1 có 49 hộ, 376 nhân khẩu đồng bào dân tộc Mông, là một trong số 8 bản Mông thuộc xã vùng cao Tri Lễ ( Quế Phong). Đây là khu dân cư tiêu biểu trong việc triển khai và thực hiện cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá" với những thành tích đáng ghi nhận. Phát huy nội lực của mình cùng với sự quan tâm thiết thực của cấp uỷ,chính quyền kết hợp với những hoạt động tích cực của cán bộ chiến sỹ Đồn biên phòng 519, từ một bản nghèo khó khăn những năm 1990, đến nay cuộc sống của người dân Huồi Mới 1 đã có những đổi thay đáng tự hào.
Vượt quãng đường rừng non 20 km từ trung tâm xã, gần một tiếng đồng hồ leo núi trên lối đi hẹp, nhiều đoạn gần như thẳng đứng, vượt qua Cổng trời Bù Hốc có độ cao trên 2000 mét, bản Huồi Mới 1 hiện ra trong mắt chúng tôi với những nếp nhà mái lợp ván gỗ Sa mu thanh bình trên những sườn núimây phủ. Đang vào mùa thu hoạch, rất bận rộn, nhưng khi nghe tin có khách lên thăm bản, Bí thư chi bộ Và Gà Vừ, Trưởng bản Thò Chìa Chư cùng với Phó bản Và Nỏ Xo và già bản Lỳ Tông Xúa- Uỷ viên BCH Đảng uỷ Tri lễ cũng là trưởng dòng họ Lỳ ở Huồi Mới 1 vẫn tranh thủ thời gian để dẫn chúng tôi đến thăm từng hộ trong bản.
Bản Huồi Mới 1 xã Tri Lễ (Quế Phong) Trao đổi công việc giữa trạm biên phòng Huồi Mới 
Điều dễ thấy là trên lối đi trong bản được người dân thường xuyên dọn dẹp nên rất sạch sẽ. Bản có 49 hộ, 376 nhân khẩu thuộc 4 dòng họ; Thò, Lỳ, Và, Xồng, trong đó dòng họ Thò chiếm đa số, tiếp đến là dòng họ Lỳ. Từ bao đời các dòng họ ở đây đều rất đoàn kết với nhau. Với 22ha đất canh tác lúa nước, 17 ha rẫy màu, nhưng do đặc điểm thời tiết nên mỗi năm chỉ có thể sản xuất được một vụ, do vậy vấn đề lương thực được chi bộ và ban cán sự bản quan tâm để thực hiện mục tiêu xây dựng một khu dân cư tiên tiến. Dưới sự lãnh đạo trực tiếp của chi bộ đảng có 7 đảng viên; đã làm tốt công tác vận động mọi người phát triển sản xuất chăn nuôi nhằm ổn định và chủ động nguồn lương thực, thực phẩm.
Tất cả các gia đình đều có trang trại được quy hoạch cụ thể để phát triển chăn nuôi và sản xuất cây màu, cây lương thực. Chủ yếu chăn nuôi trâu, bò, dê, lợn và các loại gia cầm gà, vịt. Ở đây đồng bào vẫn còn giữ được giống gà Mông- giống gà quý có thịt, xương, da đều đen, rất có giá trên thị trường. Hiện tại đàn dê của cả bản có đến gần 400 con, 355 con trâu, bò, nhà nào cũng có ít nhất vài ba con lợn. Nhiều hộ chăn nuôi giỏi với đàn bò trên 30 con như hộ ông Lỳ Nỏ Va- 70 tuổi, Thò Giống Chia- 60 tuổi, Lỳ Nhia Xồng - 50 tuổi... Đây là những điển hình trong phát triển kinh tế hộ vươn lên xoá đói giảm nghèo trong những năm gần đây ở Tri Lễ. 
và ban cán sự bản Huồi Mới 1
Ở Huồi Mới 1 hôm nay, 100 % gia đình tự trang bị máy thuỷ điện nhỏ đủ cung cấp nguồn điện phục vụ sinh hoạt, thắp sáng cho mỗi hộ. 100 % hộ có Ra-đi-ô, 8 hộ lắp đặt chảo thu sóng vệ tinh thu tất cả các kênh VTV, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt trong đời sống văn hoá của đồng bào nơi biên cương... Người ốm đã được y tá bản chăm sóc, loại bỏ hoàn toàn hủ tục cúng ma lạc hậu...Huồi Mới 1 là bản Mông có phong trào khuyến học nổi trội ở xã vùng cao Tri Lễ. Hiện tại đang có 70 học sinh tiểu học từ lớp 1 đến lớp 5 học tập tại Phân hiệu bản lẻ trường Tiểu học Tri Lễ 4. Có 15 học sinh THCS và THPT Dân tộc nội trú. Đặc biệt cho đến thời điểm này, bản có 4 sinh viên đang theo học tại các trường đại học, đó là Lỳ Y Xìa, Thò Y Xồng, Lỳ Bá Đấu, Lỳ Bá Chua.
Hai giáo viên có trình độ cao đẳng hiện đang công tác tại Trường tiểu học Tri Lễ 4 là thầy hiệu phó Thò Bá Sinh và thầy Lỳ Chư Xò. Rất ham học, và thường xuyên nhận được sự quan tâm động viên của dân bản, nên hầu hết học sinh các bậc học ở Huồi Mới 1 đều học tập rất chuyên cần, nhiều em liên tục nhiều năm là học sinh tiên tiến như em Lỳ Y Kia hiện đang học tại trường THCS Dân tộc nội trú Châu Thôn, Lỳ Y Xỳ học sinh trường PTTH Dân tộc nội trú Quế Phong...Thầy giáo "cắm bản" Thò Bá Rùa cho biết: Tuy đời sống kinh tế còn khó khăn, nhưng tất cả các gia đình trong bản đều rất quan tâm đến việc học tập của con em. Bù lại, các em đều cố gắng để học giỏi. Đặc biệt các anh bộ đội biên phòng Trạm Huồi Mới cũng thường xuyên phối hợp với các giáo viên cắm bản đến từng nhà để giúp các em học tập tiến bộ...
Đời sống dân bản từng bước ổn định, góp phần tích cực trong việc cùng với cán bộ chiến sỹ Trạm biên phòng Huồi Mới xây dựng trận tuyến an ninh chủ quyền biên giới mà Huồi Mới những năm trước 2000 là điểm nóng. Thiếu tá Trần Văn Sơn - Trạm trưởng Trạm biên phòng Huồi Mới cho biết: Từ năm 2001, sau khi Trạm biên phòng Huồi Mới chính thức thành lập và đi vào hoạt động, phát huy phẩm chất "Anh bộ đội Cụ Hồ" trên trận tuyến an ninh biên giới, Trạm đã nhận được sự tin tưởng tuyệt đối của người dân Huồi Mới 1, thông qua công tác vận động và phối hợp tổ chức tốt công tác kiểm tra, kiểm soát việc xuất nhập biên cũng như công tác tuần tra bảo vệ chủ quyền biên giới. Cán bộ, chiến sỹ Trạm xem Huồi Mới là quê hương, bù lại, dân bản Huồi Mới lại xem cán bộ, chiến sỹ Trạm như là thành viên của bản...
Chính từ mối quan hệ gắn bó đó, công tác vận động quần chúng trong xoá bỏ các tệ nạn xã hội đã được thực hiện tốt. Đến thời điểm này, Huồi Mới 1 hoàn toàn không có người nghiện hút. Các tệ nạn xã hội được đẩy lùi và hoàn toàn xoá bỏ. Đến nay, tình trạng săn bắn thú rừng đã không còn diễn ra ở bản. Đây là một thành tích đáng ghi nhận.
Cuộc sống của người dân bản Mông nơi biên cương này đã và đang từng ngày chuyển biến tích cực. Một Huồi Mới thanh bình bừng lên sắc mới hứa hẹn những ấm no...
Lê Bá Liễu
