Báu vật xanh ở Na Hang

Lập hương ước bảo vệ rừng

Vòng tay ôm những gốc đinh hương sần sùi, vỏ màu nâu tối, thân thẳng đứng, rễ bám sâu vào lòng đất, hút nhựa sống của đất trời, tỏa mùi hương gỗ thơm dịu nhẹ, ông Kha Văn Tuấn - nguyên cán bộ lãnh đạo xã Mai Sơn, cũng là một trong những hộ dân đầu tiên của bản đồng bào Thái Na Hang cho biết: Khi mới thành lập bản vào năm 1994, khu rừng này mới chỉ có những cây đinh hương nhỏ mọc tự nhiên, nhờ ý thức bảo vệ, giữ gìn của bà con dân bản trong hơn 30 năm qua, nay mới có rừng nguyên sinh rộng lớn với hàng trăm gốc đinh hương lớn, nhỏ.

“Muốn đi hết diện tích rừng đinh hương này phải mất ít nhất một ngày. Có những cây ngày trước mới chỉ bằng bắp tay, giờ thì vòng tay người ôm không xuể!”, ông Tuấn nói đầy tự hào.

Chiêm ngưỡng khu rừng quý được mệnh danh là “báu vật xanh” này, chúng tôi càng thêm cuốn hút bởi câu chuyện giữ rừng của người dân bản Thái nơi biên giới.

Trước đây, bản Na Hang vốn là khu vực sản xuất của các bản Huồi Xá, Huồi Tố, mới đầu chỉ có vài hộ dân làm nhà tạm để trồng trọt, chăn nuôi, chủ yếu là trồng lúa. Khi thành lập bản Na Hang chỉ có 15 hộ, sau này phát triển dần lên 29 hộ, 135 khẩu, với 5 dòng họ gồm Lương, Vi, Kha, Lo, Lô. Đời sống của bà con phụ thuộc vào nương rẫy, trồng rừng, chăn nuôi, khai thác lâm sản.

Những ngày đầu, ở đây chỉ có 1 tổ Đảng 3 người, gồm các ông: Kha Văn Tuấn, Vi Văn Vinh, Lương Văn Toàn. Ông Kha Văn Tuấn khi đó được bầu làm trưởng bản, đã cùng với già làng, người có uy tín tuyên truyền cho người dân biết tầm quan trọng của rừng - tài sản chung ai cũng có trách nhiệm bảo vệ, nhất là rừng đinh hương. Bởi đây là một loại gỗ quý, thuộc họ trầm hương, lá và vỏ tỏa mùi thơm đặc trưng đậm hương thảo dược; màu sắc và vân gỗ rất đẹp, có giá trị kinh tế cao.

Để giữ gìn, bảo vệ “báu vật” này của bản không bị những tay “săn gỗ” đốn hạ, hàng chục năm qua, ban quản lý, người dân bản Na Hang đã nhắc nhở nhau bảo vệ toàn vẹn diện tích rừng.

“Bí quyết” giữ rừng của bà con bản Na Hang chính là Hương ước bảo vệ rừng. Mới đầu, chỉ là những quy ước truyền miệng qua các thế hệ, nhưng được người dân đồng lòng tuân thủ.

Sau này, để phát huy vai trò tự quản của cộng đồng dân cư, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ rừng gắn với thực hiện dân chủ ở cơ sở, người dân bản Na Hang đã cùng nhau lập ra Hương ước bằng văn bản, với sự góp ý của chính quyền và ngành chức năng, trong đó có những điều khoản cụ thể về bảo vệ và phát triển rừng.

Giữ vốn quý cho đời sau

Theo chân “cặp đôi” Bí thư Chi bộ và Trưởng bản trẻ tuổi là Kha Văn Ba (SN 1987), Kha Văn Ót (SN 1990), men theo những lối mòn nhỏ đi sâu vào rừng đinh hương, chúng tôi tiếp tục câu chuyện giữ rừng. Biết thêm bản Na Hang đã thành lập 2 tổ bảo vệ rừng, mỗi tổ từ 7-9 hộ; mỗi tháng 2 lần, các tổ phối hợp với ban quản lý bản và lực lượng kiểm lâm đi tuần tra.

“Hiện tại, toàn bản đang bảo vệ và chăm sóc rừng đinh hương với diện tích 100 ha và 170,3 ha rừng sản xuất. Người dân tuyệt đối không chặt phá, làm rẫy những chỗ có rừng, với quan điểm giữ gìn tài sản quý cho con cháu sau này. Nếu ai vi phạm đều bị xử phạt nghiêm theo quy định của bản. Vi phạm lớn thì báo cáo chính quyền xã, kiểm lâm địa bàn để xử lý theo quy định của pháp luật”, Bí thư Chi bộ bản Na Hang - anh Kha Văn Ba nói.

“Từ nhỏ, chúng tôi đã nghe cha ông dặn dò không được chặt gỗ trong rừng để trao đổi hay mua bán, mà phải cùng nhau chăm sóc, giữ gìn. Cây nào tự gãy thì mới cho người dân tận thu để làm nhà, gia đình nào trong bản dựng nhà tìm cách vào rừng chặt cây sẽ bị phạt nặng”, Trưởng bản Na Hang - anh Kha Văn Ót cho biết thêm.

Theo các bậc cao niên trong bản, ý thức giữ rừng đã ngấm vào máu thịt của dân bản qua các thế hệ. Những năm qua, bản Na Hang còn được hưởng chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng, thêm động lực để nâng cao ý thức, trách nhiệm trong quản lý, bảo vệ rừng.

“Gắn bó với rừng, sống cùng rừng, hưởng lợi từ rừng nên bà con dân bản Na Hang coi việc giữ rừng là giữ cho bản làng luôn bình yên, no ấm. Đây cũng là mô hình “Dân vận khéo” điển hình ở địa phương”, ông Lô Anh Điện - Phó Bí thư Đảng ủy xã Mai Sơn cho biết.

Để dân bản yên tâm giữ rừng, bám rừng, Chi bộ, Ban Quản lý bản Na Hang tích cực tuyên truyền, vận động bà con phát triển kinh tế hộ, xóa đói, giảm nghèo; tận dụng đất bằng ven khe, suối để trồng rau, đậu các loại; xây dựng các mô hình kinh tế (chăn nuôi dê, trâu, bò, gia cầm, mô hình vườn-ao-chuồng)…

Nhờ vậy, cuộc sống của người dân ngày càng khấm khá. Đặc biệt, nhờ đồng lòng bảo vệ rừng, dân bản Na Hang được thiên nhiên trả công xứng đáng khi được sống giữa màu xanh trùng điệp, không khí trong lành, với những cây gỗ quý đang tiếp tục vươn lên xanh tốt giữa đại ngàn...