“Mong điệu Tơm ở mãi với bản làng”

(Baonghean) - Những năm gần đây, trong những lần hội diễn văn hóa - văn nghệ cấp tỉnh, chúng tôi nhận thấy đoàn Văn nghệ quần chúng huyện Kỳ Sơn không thể nào thiếu vắng nghệ nhân Moong Thị Lợi. Bởi lẽ, bà Lợi được đánh giá là người hát tơm hay nhất huyện, rất tâm huyết với công tác bảo tồn bản sắc âm nhạc của dân tộc Khơ mú.

Lên Kỳ Sơn lần này, chúng tôi quyết tâm tìm đến bản Huồi Thợ (xã Hữu Kiệm) để tìm gặp nghệ nhân Moong Thị Lợi. Bản Huồi Thợ nằm lưng chừng dãy Pu Nhạ Thầu, phía trước là nương rẫy bạt ngàn, dưới chân núi là dòng Nậm Mộ rì rào uốn lượn. Thật tình cờ, khi mới đến đầu bản, lần theo tiếng hát, những người khách miền xuôi dễ dàng tìm được nhà của nghệ nhân. Bên hiên nhà sàn đơn sơ, bà Lợi đang trông mấy đứa cháu nhỏ. Đứa lớn đang đùa nghịch với mấy thứ đồ dùng đan bằng mây, đứa nhỏ bà đang bế trên tay và say giấc cùng điệu tơm nhẹ nhàng, tha thiết. Vừa bế cháu, bà Lợi vừa kể chuyện với khách về điệu hát tơm và niềm say mê của mình với làn điệu dân ca đặc sắc này...

Nghệ nhân Moong Thị Lợi (phải) trình bày làn điệu tơm.

Từ khi còn rất nhỏ, điệu tơm đã thấm vào máu thịt của nghệ nhân Moong Thị Lợi qua lời ru của người mẹ và bà nội. Lớn thêm một tý, bà được người lớn dạy hát tơm. Cũng từ đó, vào dịp tết hay lễ mừng nhà mới, mừng cơm mới, đám cưới, bà thường đến chung vui bằng những bài tơm. Càng hát, giọng bà càng thiết tha. Bà thích nhất là ngày tết, vì lúc đó trai làng gái bản tề tựu đông đủ, cùng say sưa múa hát, thổi khèn. Ngày đó, con trai trong bản ai cũng mến cô thiếu nữ Moong Thị Lợi, bởi ngoài vẻ đẹp, siêng năng và sự khỏe khoắn còn thêm một lý do nữa là mê giọng hát tơm của cô.

Vì thế, cứ đến ngày hội, các chàng trai thường tranh nhau thổi sáo, pí và khèn lá để Moong Thị Lợi hát tơm. Trong đó, có người thổi pí tơm rất hay, nghe như tiếng rì rào khi gió thổi vào rừng nứa, như tiếng suối chảy đêm khuya, như tiếng chim rừng lảnh lót gọi bạn. Người con trai đó ở cùng bản, hơn bà 2 tuổi, tình cảm 2 người ngày càng quyến luyến rồi nên duyên vợ chồng. Người con trai ấy bây giờ vẫn là người bạn đời chung thủy. Đã qua tuổi 70, bên cạnh tình nghĩa vợ chồng còn là đôi bạn tâm giao.

Theo dòng thời gian, các phương tiện như đài cát-sét, ti-vi, rồi điện thoại di động tìm đến tận bản và mang theo đủ loại bài hát. Có những bài hát ngọt ngào, tha thiết nhưng cũng có những bài hát nỉ non hoặc giống như gào thét. Lớp trẻ thường chuộng cái mới nên chạy theo những bài hát nỉ non, thét gào, nhiều người quên dần điệu tơm dịu dàng, sâu lắng của tổ tiên truyền lại. Thậm chí, thanh niên Khơ mú bây giờ nhiều người không biết hát tơm. Điều đó khiến bà suy nghĩ, bà  lo lắng: đến một lúc nào đó, người Khơ mú sẽ không còn ai biết hát tơm.

Nếu như thế, người Khơ mú sẽ mất đi một phần cuộc sống tâm hồn, bởi điệu tơm là “điệu hồn”, là một phần máu thịt. Vì lẽ đó, bà Lợi quyết tâm truyền dạy cho các con mình. Khi lúa trên nương đã gặt hết, khi cái lạnh mùa Đông “gõ cửa” bản làng, bên bếp lửa đỏ rực, bà Lợi nắn cho các con từng câu hát. Được tiếp nhận niềm say mê từ người mẹ, các con của bà ai cũng say mê với “điệu hồn” của dân tộc mình. Đặc biệt, người con gái đầu là Cụt Thị Nhung đã gần như kế thừa được giọng hát của mẹ, có thể thay bà truyền dạy điệu tơm cho các cháu. Thấy bà dạy hát cho con cháu trong nhà, bà con dân bản tìm đến, lúc đầu chỉ với mục đích thỏa mãn sự tò mò. Sau đó, mọi người đều bị điệu tơm lôi cuốn và trở thành học trò của bà lúc nào không hay.

Giọng hát tơm của nghệ nhân Moong Thị Lợi ngày một vang xa, bà được xã, rồi huyện mời tham gia đội văn nghệ quần chúng. Có lúc, đang hái lúa trên rẫy, cán bộ xã tìm đến gọi về tập văn nghệ, bà sẵn sàng gác lại công việc để tham gia. Với bà, được mang điệu tơm đến với đông đảo khán giả là một niềm vui sướng, tự hào. Niềm tự hào ấy không chỉ của riêng bản thân mà còn là của chung đồng bào dân tộc Khơ mú. Hàng năm, bà tham gia biểu diễn ở Lễ hội Làng Sen, Liên hoan Văn hóa - văn nghệ dân tộc thiểu số. Tiết mục của bà thường được đánh giá là mộc mạc, giản dị nhưng đậm đà bản sắc.

Mấy năm trước, ngành Văn hóa huyện Kỳ Sơn tổ chức các lớp truyền dạy âm nhạc dân tộc, trong đó có điệu hát tơm của dân tộc Khơ mú. Nghệ nhân Moong Thị Lợi được mời tham gia các lớp truyền dạy. Một lần nữa, bà rất vui vì “điệu hồn” dân tộc có cơ may được bảo tồn và phát triển. Dù sức đã yếu, hơi không còn khỏe, tiền thù lao không đáng là bao, nhưng bà vẫn truyền dạy hết sức nhiệt tình, dành hết tâm huyết của mình cho các học viên. Nhưng có điều bà còn băn khoăn là lớp truyền dạy diễn ra quá ngắn (chỉ 15 ngày) nên hầu hết các học viên mới chỉ làm quen với điệu tơm, chưa mấy người hát được nhuần nhuyễn. Bà mong ngành Văn hóa sẽ mở thêm nhiều lớp khác với thời gian dài hơn.

Mặt trời đã khuất sau dãy Pu Nhạ Thầu, bà Lợi chuẩn bị cơm tối cho các con đang đi rẫy, chúng tôi đành nói lời chào tạm biệt. Khi khách bước xuống cầu thang, nghệ nhân hát tơm còn với theo: “Tuổi bà đã cao, bà luôn mong làn điệu tơm của người Khơ mú sẽ ở lại mãi với bản làng, với ngày hội mùa Xuân, với lễ mừng nhà mới và trong ngày cưới...”.

Công Kiên

tin mới

Lê rừng

Xã vùng cao Kỳ Sơn vào mùa thu hoạch lê rừng

(Baonghean.vn) - Những ngày này, nhiều hộ dân ở xã Tây Sơn (huyện Kỳ Sơn) đang vào mùa thu hái mắc coọc (lê rừng). Đây là một loại cây ăn quả đặc trưng của đồng bào người Mông nên rất được người mua ưa chuộng.

Lãnh đạo tỉnh Nghệ An dự Lễ khánh thành cầu dân sinh ở bản biên giới

Lãnh đạo tỉnh Nghệ An dự Lễ khánh thành cầu dân sinh ở bản biên giới

(Baonghean.vn) - Sáng 14/7, đồng chí Hoàng Nghĩa Hiếu - Phó Bí thư Tỉnh ủy tới dự Lễ khánh thành cầu dân sinh bản Phà Mựt và khởi công cầu dân sinh bản Nhôn Mai, xã Nhôn Mai, huyện Tương Dương. Đây là các công trình do lực lượng Bộ đội Biên phòng Nghệ An kêu gọi, xây dựng hỗ trợ người dân vùng biên.

Niềm vui của 35 hộ đồng bào Đan Lai ở Con Cuông

Niềm vui của 35 hộ đồng bào Đan Lai ở Con Cuông

(Baonghean.vn) - Giữa những ngày nắng gắt, 35 hộ đồng bào Đan Lai ở bản Bá Hạ, xã Thạch Ngàn, huyện Con Cuông bất ngờ đón niềm vui khi được nhận quà tặng từ đoàn công tác chính quyền các cấp và tấm lòng hảo tâm của Nhóm thiện nguyện Niềm tin.

Nghề 'bế' gừng thuê ở Na Ngoi

Nghề 'bế' gừng thuê ở Na Ngoi

(Baonghean.vn) - Gừng là một trong những loại cây trồng chủ lực ở Na Ngoi (Kỳ Sơn). Trong mùa thu hoạch gừng, lao động trên địa bàn chủ yếu đi làm ăn xa, nhiều hộ đồng bào Mông đã thuê người Thái, Khơ Mú ở các địa bàn lân cận để "bế" (thồ - PV) gừng từ nương rẫy, vận chuyển về bãi tập kết.

Hội Nguyên – điểm du lịch mới ở miền Tây Nghệ An

Hội Nguyên – điểm du lịch mới ở miền Tây Nghệ An

(Baonghean.vn) -  Được đưa vào khai thác từ năm 2022, điểm du lịch Hội Nguyên ở xã Yên Thắng, huyện Tương Dương có sức hút đối với nhiều người. Về đây, du khách được hòa mình vào sông nước, núi rừng và có được những giờ phút thư giãn, trải nghiệm thú vị.
Hơ-Mông (H’mông), Mông, Mèo: Đọc, viết sao cho đúng?

Hơ-Mông (H’mông), Mông, Mèo: Đọc, viết sao cho đúng?

(Baonghean.vn) -  Là tộc người đã định cư ở Việt Nam hơn 400 năm, với số dân gần 1,4 triệu người, đông thứ 8 trong các dân tộc ở Việt Nam, nhưng tộc danh của người Mông vẫn chưa được công chúng hiểu và đọc , viết cho đúng. Ở Việt Nam, người Mông thường được gọi là “Hơ-Mông” hoặc “Mèo” ; còn trên các văn bản viết, người ta có khi viết “H’mông”, HMông, có khi lại viết Mông, Mèo. Như vậy, đâu mới là cái tên đúng nhất về dân tộc này và vì sao lại có những cách gọi , đọc, viết khác nhau như vậy? Bài viết dưới đây của một người Mông giải thích rõ về điều này.
Mùa nước đổ dưới chân Puxailaileng

Mùa nước đổ dưới chân Puxailaileng

(Baonghean.vn) - Thời điểm này đang vào mùa nước đổ ở Puxailaileng. Bà con bước vào vụ sản xuất mới trên những thửa ruộng bậc thang. Cuộc sống, sinh hoạt và cảnh sắc dưới “nóc nhà” miền Tây xứ Nghệ hiện lên như tranh vẽ, làm xao xuyến bất cứ ai khi ghé thăm.
ff

'Trốn nắng' ở vùng sinh thái Con Cuông

(Baonghean.vn) - Dòng sông Giăng xanh mát, thác nước Khe Kèm như mát xa vào thân người tắm ở giữa vùng rừng Con Cuông (Nghệ An) là những điểm đến lý thú để du khách "trốn nắng" hiệu quả trong mùa Hè. Đến đây du khách còn được thưởng thức nhiều món ăn đặc sắc do đồng bào chế biến và hòa mình vào tiếng khèn, khắc luống cùng điệu múa sạp sôi động.
Động lực mới phát triển miền Tây

Động lực mới phát triển miền Tây Nghệ An

(Baonghean) - Động lực mới với chính quyền và người dân nơi miền Tây Nghệ An khi Quốc hội phê duyệt Nghị quyết về “Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030” và Chính phủ cũng đã ban hành nghị quyết triển khai thực hiện.
Món rêu đá ngày Tết

Hấp dẫn, thơm ngon món mọc rêu đáy sông gói lá chuối ngày Tết

(Baonghean) - Từ nhiều đời nay, rêu đá ở dưới đáy các sông, suối trên thượng nguồn sông Lam được người dân miền núi xứ Nghệ xem như một loại thực phẩm phục vụ đời sống hằng ngày. Đặc biệt đối với đồng bào người Thái, rêu đá còn được dùng để chế biến ra nhiều món ăn truyền thống, ngon và đặc sắc trong dịp lễ, Tết.
Người có uy tín vùng đồng bào DTTS.

Tuyên dương 200 người có uy tín tiêu biểu vùng đồng bào DTTS ở Nghệ An

(Baonghean.vn) - Những người có uy tín trong đồng bào các dân tộc thiểu số đã phát huy vai trò tích cực, có nhiều đóng góp cho công cuộc xây dựng hệ thống chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh, quốc phòng của tỉnh nói chung và các huyện miền núi nói riêng. Họ chính là cầu nối giữa Đảng, chính quyền với đồng bào các DTTS, nhân dân vùng miền núi.
ảnh đại diện ý kiến

Những thủ lĩnh nơi bản làng miền Tây xứ Nghệ

(Baonghean.vn) - Người có uy tín vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) luôn tiên phong, đi đầu trong việc thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; tuyên truyền, vận động đồng bào áp dụng các tiến bộ KHKT vào sản xuất, chăn nuôi; giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp, xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc. Về dự Hội nghị tuyên dương người có uy tín tiêu biểu trong vùng đồng bào DTTS tỉnh Nghệ An lần thứ 2, năm 2019 diễn ra vào chiều 15/10, các đại biểu gửi gắm nhiều tâm nguyện từ thực tiễn.
Có không gian vừa thoáng mát, vừa yên tĩnh dường như đã tạo cảm hứng đọc sách cho các em học sinh

Dãy nhà chờ độc đáo cho giáo viên và học sinh vùng cao Nghệ An

(Baonghean.vn) - Điểm Trường Tiểu học bản Khổi, thuộc Trường Tiểu học Tam Thái (Tương Dương - Nghệ An) chỉ có 2 phòng học, không có phòng chờ cho giáo viên và phòng đọc sách cho học sinh. Phụ huynh nơi đây đã cùng nhau góp tre, nứa, lá cọ để dựng lên những nhà chờ đẹp mắt, thân thiện.
học sinh tựu trường

Những đứa trẻ người Mông ở Nghệ An rời bản, xuống núi đến trường

(Baonghean.vn) - Cuộc sống vất vả đã “cuốn” những đứa trẻ người Mông ở Tri Lễ (Quế Phong) sớm lên nương, vào rẫy... Tuy nhiên năm gần đây, nhận thức người dân được nâng lên, người Mông đã xem việc đưa trẻ xuống núi theo học là để tiếp thu kiến thức mới, góp phần nâng cao cuộc sống, xây dựng bản làng.
Trải nghiệm chợ phiên vùng cao Tương Dương với các loại rau củ độc đáo

Trải nghiệm chợ phiên vùng cao Tương Dương với các loại rau củ độc đáo

(Baonghean.vn) - Đã từ lâu người dân khắp nơi đều biết đến chợ phiên Tam Thái (Tương Dương) là phiên chợ chuyên bày bán rất nhiều loại rau, củ, quả do bà con tự trồng hoặc thu hái ở trên nương rẫy hay khe suối. Đây không chỉ là những loại nông sản "sạch" mà còn là những vị thuốc rất tốt cho sức khỏe, nên được người dân rất ưa chuộng.
Hoạt động của bộ phận một cửa tại Chi cục thuế huyện Tương Dương. Ảnh: Phương Thúy

Huyện có 5 dự án thủy điện ở Nghệ An kiến nghị trích nguồn thuế cho địa phương

(Baonghean.vn) - Trên địa bàn huyện Tương Dương (Nghệ An) hiện có 5 dự án thủy điện nhưng việc thu thuế lại không thuộc trách nhiệm của huyện. Do đó, huyện vùng cao này đề nghị có chính sách nhằm trích lại một phần kinh phí từ nguồn thu thuế các công trình thủy điện trên địa bàn cho địa phương.