Một dòng họ giàu truyền thống cách mạng

Địa chỉ đỏ trong kháng chiến...

Họ Từ là một trong 12 dòng họ ở Nam Cường (Nam Đàn) có nhiều người tham gia phong trào yêu nước và đóng góp công sức xây dựng quê hương. Tổ tiên dòng họ Từ cùng với các dòng họ khác đã chung lưng đấu cật khai phá đất hoang, mở mang diện tích canh tác và xây dựng nên những làng xã đông đúc. Nhà thờ họ Từ được xây dựng giữa thế kỷ thứ 16 để thờ các vị tổ họ Từ. Trong gia phả họ Từ có ghi rõ "trong họ có người do lập được nhiều kỳ tích có công lớn với nước đã làm đến Tả hữu Thị lang". Khi thực dân Pháp xâm chiếm nước ta ( 1858), con cháu họ Từ đã nhiệt liệt hưởng ứng, tích cực tham gia phong trào Văn Thân, Cần Vương, Đông Du...

Ngày 5-6-1930, tại nhà thờ họ Từ, Chi bộ Cộng sản Việt Nam đầu tiên ở Nam Cường ra đời. Từ đó trở đi, nhà thờ họ Từ trở thành địa điểm hội họp, liên lạc bí mật của các cán bộ Xứ ủy Trung kỳ, Huyện ủy Nam Đàn, Chi bộ Đảng tổng Phù Long và tổng Nam Kim. Nhà thờ còn là nơi tổ chức in ấn và cất giấu tài liệu, truyền đơn của Đảng.

Nhà thờ họ Từ.

Sau Cách mạng tháng Tám, nhà thờ họ Từ là nơi sinh hoạt, hội họp của cán bộ cách mạng bàn biện pháp tổ chức vận động nhân dân tham gia phong trào đấu tranh đòi quyền dân sinh, dân chủ và chuẩn bị khởi nghĩa giành chính quyền. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, Nhà thờ họ Từ là nơi đầu tiên được Uỷ ban Kháng chiến hành chánh xã mở lớp bình dân học vụ hưởng ứng lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh về phong trào chống giặc dốt, xoá nạn mù chữ. Từ năm 1947- 1954, nhà thờ họ Từ là nơi học tập, chỉnh huấn của tiểu đoàn 304, Sư đoàn 325 và một số đơn vị chiến đấu ở Bình Trị Thiên ra tập kết điều dưỡng.

Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, nhà thờ họ Từ là nơi tổ chức tiễn đưa con em địa phương lên đường gia nhập quân đội, TNXP và dân công hoả tuyến. Tổng kết 2 cuộc kháng chiến có hàng trăm con em họ Từ được tặng thưởng huân, huy chương kháng chiến, 3 gia đình được Thủ tướng Chính phủ tặng bằng có công với nước.

Tiếp bước truyền thống...

Trong thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nhà thờ họ Từ được tu sửa, bảo dưỡng, tôn tạo trở thành nơi linh thiêng thờ cúng tổ tiên, là nơi hội tụ động viên các thế hệ cháu con phát huy truyền thống yêu nước, truyền thống hiếu học và truyền thống cách mạng. Ông Từ Đức Lợi- tộc trưởng đời thứ 16, người đang giữ trọng trách trông coi nhà thờ chính họ cho biết: Hiện họ Từ trên đất Nam Cường có 4 chi, dưới chi có các phái chi với 290 đinh. Ngày 15 tháng 11 âm lịch hàng năm là ngày giỗ tổ họ Từ đại tôn, ngày 15 tháng 2 âm lịch là ngày giỗ tổ các chi họ trong một làng. Vào ngày cúng giỗ tổ tiên, con cháu họ Từ tụ họp tổng kết, đánh giá lại kết quả hoạt động của dòng họ trong 1 năm, đề ra những phương hướng hoạt động trong năm tới. Đồng thời tổ chức lễ tuyên dương khen thưởng con cháu có thành tích cao trong học tập, rèn luyện. Nguồn được trích từ quỹ khuyến học và khuyến tài của dòng họ.

Dẫn chúng tôi vào thăm Nhà thờ Đại Tôn mới được tu bổ năm 2009 nhờ đóng góp của con cháu trong họ, ông Từ Đức Thắng tự hào cho biết: ngoài các sắc phong vua ban, các câu đối, hoành phi từ xưa để lại, nhà thờ vẫn còn lưu giữ được một số hiện vật liên quan đến hoạt động của Đảng như hộp sắc để cất giấu truyền đơn, tài liệu của Đảng và một số hiện vật khác đang được lưu giữ tại Bảo tàng Xô viết Nghệ Tĩnh, như: ống đựng tài liệu của Đảng, khay dùng in ấn truyền đơn, đĩa, ấm, chén, mâm dùng cải trang uống rượu lúc hội họp thời kỳ 30-31, nồi đồng dùng để nấu thạch in ấn tài liệu của Đảng... Với những đóng góp to lớn trong lịch sử đấu tranh cách mạng của dân tộc, đặc biệt là trong cao trào cách mạng 1930-1931, năm 2001 Bộ Văn hóa Thông tin đã có quyết định công nhận Nhà thờ họ Từ là Di tích Lịch sử văn hóa cấp Quốc gia.

Khánh Ly-Thanh Phúc