Mua vàng trên giấy, bong bóng tulip của thời đại số?

Trong tuần qua, giá vàng thế giới dao động quanh mức 4.100 – 4.150 USD/ounce. Tại Việt Nam, giá vàng miếng SJC đã sát mốc 150 triệu đồng/lượng, khiến nhiều người đổ xô đi mua vàng với kỳ vọng tiếp tục tăng.

Theo các doanh nghiệp kinh doanh vàng lớn, lượng khách đặt mua và giữ chỗ tăng vọt, thậm chí có nơi phải phát “phiếu hẹn giao sau” do khan hiếm hàng vật chất. Cơn sốt giá vàng này không chỉ phản ánh nhu cầu đầu tư mà còn là chỉ dấu của tâm lý bất ổn trong nền kinh tế toàn cầu.

Các chuyên gia tài chính quốc tế cho rằng, giá vàng tăng mạnh do đồng USD suy yếu và kỳ vọng Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) sẽ bắt đầu chu kỳ cắt giảm lãi suất từ quý I/2026.

Khi lợi suất trái phiếu Mỹ kỳ hạn 10 năm giảm xuống quanh mức 4%, nhà đầu tư chuyển hướng sang tài sản trú ẩn an toàn. Bên cạnh đó, bất ổn địa chính trị ở Trung Đông và căng thẳng thương mại Mỹ – Trung tiếp tục thúc đẩy nhu cầu nắm giữ vàng.

Theo thống kê của Hội đồng Vàng Thế giới (WGC), các ngân hàng trung ương toàn cầu đã mua ròng hơn 400 tấn vàng chỉ trong 9 tháng đầu 2025 – mức cao nhất kể từ 2011. Nguồn cầu bền vững này góp phần đẩy giá vàng lên vùng đỉnh mới.

Tại Việt Nam, nguồn cung vàng miếng SJC hạn chế khiến nhiều doanh nghiệp áp dụng hình thức “đặt cọc - giao sau”. Nhiều người tiêu dùng bỏ tiền thật nhưng chỉ nhận giấy hẹn, kỳ vọng giá vàng tiếp tục đi lên để bán chốt lời.

Tuy nhiên, việc đổ xô mua vàng theo dạng “giấy hẹn” có thể khiến nhiều người mất trắng nếu bên bán không giao đủ hàng.

Hợp đồng “vàng giấy” không đồng nghĩa với quyền sở hữu thật. Khi giá vàng biến động mạnh, người mua có thể bị kẹt giữa hai rủi ro: giá giảm và hàng không giao. Một khi niềm tin lung lay, dòng tiền đầu cơ dễ rút ra ồ ạt, khiến giá vàng lao dốc bất ngờ.

Hiện tượng đầu tư giá vàng qua giấy hẹn được nhiều chuyên gia ví như “bong bóng tulip” – cơn sốt hoa tulip tại Hà Lan thế kỷ XVII, khi người ta mua bán hợp đồng nhiều hơn vật phẩm thật.

Cũng giống như tulip, giá vàng hiện được thổi phồng bởi tâm lý “sợ bỏ lỡ cơ hội” (FOMO). Khi quá nhiều người cùng kỳ vọng vào một tài sản duy nhất, thị trường có thể biến động mạnh, tạo ra chu kỳ tăng ảo rồi giảm sốc. Một nhà đầu tư giàu kinh nghiệm cho biết: “Nếu bạn không cầm vàng thật, bạn chỉ đang cầm lời hứa”.

Cơn sốt giá vàng đang khiến nhiều người quên mất giá trị thật của kim loại quý này. Vàng chỉ an toàn khi bạn thực sự sở hữu nó, chứ không phải khi cầm một tờ giấy cam kết. Thị trường càng sôi động, rủi ro càng lớn – và bài học về “bong bóng tulip” vẫn còn nguyên giá trị cho nhà đầu tư thời 4.0.

Thay vì chạy theo tin đồn hay làn sóng đầu cơ, nhà đầu tư cần nhìn giá vàng như một kênh tích lũy dài hạn, với tầm nhìn vững chắc và kiểm soát rủi ro. Khi lợi nhuận nhanh trở thành cám dỗ, chính sự kiên nhẫn và hiểu biết mới là “vàng” thật trong đầu tư.