Nan giải việc mất cân bằng giới tính khi sinh

Gia tăng ở nhiều địa phương

Gần 20 năm làm cộng tác viên dân số, chị Nguyễn Thị Nghĩa – cộng tác viên dân số xóm 10 (Nghi Phú, TP. Vinh) cho biết: “Xóm tôi có 300 hộ dân nhưng hiện nay hơn 50% các hộ dân đều sinh con thứ 3 trở lên. Thời gian qua, chúng tôi đã tăng cường công tác tuyên truyền nhưng nhiều trường hợp người dân không hợp tác. Khó khăn hơn nữa là hiện nay, xu hướng các gia đình khá giả muốn sinh thêm con ngày một nhiều nên việc tuyên truyền càng vất vả hơn”.

Các ban, ngành ở xã Hưng Lộc (thành phố Vinh) ký cam kết thực hiện tốt chính sách dân số. Ảnh: MH

Đến thời điểm này, qua thống kê trên địa bàn xã Nghi Phú, tỷ lệ sinh con thứ 3 tăng 4% so với năm trước. Điều này, cũng kéo theo những hệ lụy bởi đa số những gia đình sinh thêm con đều muốn có con trai để “nối dõi tông đường” và đó cũng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh. Hiện, tỷ số mất cân bằng của giới tính của xã Nghi Phú là 118 con trai/100 con gái (cao hơn 4 trẻ so với năm trước) và nguy cơ sẽ còn tiếp tục tăng trong những năm tới.

Bà Nguyễn Thị Phương – viên chức dân số xã Nghi Phú cho biết: “Gần hai năm nay, do các chính sách về việc xử lý vi phạm dân số đã "nới lỏng” nên rất nhiều gia đình sinh thêm con thứ 3 trở lên. Bên cạnh đó, địa bàn Nghi Phú, người dân làm nghề tự do nên thường có tâm lý sinh nhiều để phòng ngừa những rủi ro. Chúng tôi cũng lo ngại, khi tỷ lệ sinh con thứ 3 ngày một tăng thì càng dẫn đến tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh bởi hơn 50% trường hợp sinh con thứ 3 trở lên là con trai”.

Thành phố Vinh hiện cũng là một trong những địa phương có tỷ lệ mất cân bằng giới tính khi sinh cao với tỷ số 121 bé trai/100 bé gái. Đáng chú ý, trong số này có đến 17 xã, phường có tỷ lệ mất cân bằng giới tính rất cao như phường Bến Thủy 136,6 bé trai/100 bé gái, Đông Vĩnh 120 bé trai/100 bé gái, Hà Huy Tập 121,6 bé trai/100 bé gái.

“Chưa năm nào hoạt động dân số ở cơ sở khó như năm nay, đặc biệt là sau khi sáp nhập các trung tâm dân số cấp huyện, thành, thị. Hiện tại, ngoài tuyến huyện (thành, thị) thì công tác dân số xã, phường đều gặp vướng mắc và nhiều hoạt động truyền thông định kỳ đã tạm thời bị gián đoạn do không có kinh phí hoặc thiếu sự phối hợp với các ban, ngành. Đây cũng là một trong những lý do khiến cho tình trạng sinh con thứ 3 gia tăng kéo theo việc mất cân bằng giới tính khi sinh”.

Bà Phùng Thị Thanh – Trưởng phòng Dân số - KHHGĐ - Trung tâm Y tế thành phố Vinh

Tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh cũng diễn ra tại huyện Yên Thành và ngày càng gia tăng so với năm trước. Trong đó, nếu như năm 2019, toàn huyện tỷ số chỉ có 110 nam/100 nữ thì đến tháng 10/2020, tỷ số này là 120 nam/100 nữ. Bên cạnh đó, một số địa phương tỷ lệ khá cao như ở thị trấn là 30 nam/16 nữ, Thịnh Thành 64 nam/32 nữ, Liên Thành là 44 nam/25 nữ...

Khám tư vấn và cấp các phương tiện tránh thai miễn phí cho người dân huyện Yên Thành. Ảnh: PV

Ông Phan Quốc Tuấn – Trưởng phòng Dân số - KHHGĐ – Trung tâm Y tế huyện Yên Thành cho biết: “Yên Thành là huyện thuần nông nên lâu nay đại đa số người dân vẫn mang nặng tư tưởng “trọng nam khinh nữ”, mong có con trai để “nối dõi tông đường”. Ngoài ra, gần đây, việc sinh con trai khá thuận lợi do có sự hỗ trợ của các phương tiện chẩn đoán y khoa hiện đại như siêu âm, lựa chọn giới tính thai nhi... nên nhiều gia đình thuận lợi trong việc sinh con trai như mong muốn kéo theo việc gia tăng giới tính khi sinh”.

Chuyển đổi hình thức, đối tượng truyền thông

So với cả nước, Nghệ An là một trong những tỉnh có tỷ lệ mất cân bằng giới tính khi sinh cao với trung bình 114 bé trai/100 bé gái. Riêng năm nay, đến thời điểm này theo tổng hợp của Chi cục Dân số - KHHGĐ tỉnh thì tỷ lệ mất cân bằng giới tính khi sinh cao hơn các năm trước với tỷ số giới tính khi sinh là 114,48 bé trai/100 bé gái.

Theo điều tra, hiện nay tỷ số giới tính khi sinh tại Việt Nam có sự chênh lệch khá lớn, trong đó cứ 111,5 bé trai chào đời mới có 100 bé gái. Trong khi đó, 11 năm trước con số này là 110,6 bé trai /100 bé gái và bình thường dao động ở mức 104 – 106 bé trai/100 bé gái. Thậm chí có những địa phương con số này đang vượt 115 bé trai/100 bé gái và cao hơn. Với mức chênh lệch này, Quỹ Dân số Liên hiệp quốc đang tính toán mỗi năm Việt Nam thiếu hụt 40.800 bé gái.

Trước đó, liên tục trong nhiều năm, Nghệ An đã triển khai đề án Can thiệp giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh tại 21 huyện, thành, thị trên toàn tỉnh.

Thông qua đề án này, trong năm 2020, Chi cục Dân số - KHHGĐ đã tổ chức 14 cuộc truyền thông về “Giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh" cho hơn 4.200 đối tượng tại Nghi Lộc, Anh Sơn và huyện Thanh Chương. Đồng thời, tổ chức hàng trăm buổi tuyên truyền trên hệ thống truyền thanh tuyến xã, phường, thị trấn; nói chuyện chuyên đề tại cộng đồng cho cán bộ và nhân dân tại các địa bàn triển khai đề án.

Truyền thông về vấn đề sàng lọc trước sinh tại xã Vĩnh Thành (Yên Thành). Ảnh: PV.

Quá trình triển khai cho thấy, mặc dù việc tuyên truyền về mất cân bằng giới tính khi sinh được thực hiện thường xuyên, liên tục nhưng để thay đổi suy nghĩ, quan điểm, tập quán thực sự rất khó khăn.

Ông Phan Văn Huê – Phó Chi cục trưởng Chi cục Dân số - KHHGĐ cho biết: “Có hai nhóm nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng mất cần bằng giới tính khi sinh. Trong đó, nguyên nhân phụ trợ là do áp lực giảm sinh và các cặp vợ chồng chỉ sinh 1-2 con, nhưng lại có mong muốn trong số đó phải có con trai.

Thứ hai, do nhu cầu phát triển kinh tế gia đình và các công việc nặng nhọc, công việc nông-lâm-ngư nghiệp, đi biển, … đều đòi hỏi sức lao động cơ bắp của nam giới. Chính vì vậy, con trai vừa là trụ cột về tinh thần, vừa là trụ cột về kinh tế cho cả gia đình.

Một lý do khác đó là do hệ thống an sinh xã hội cho người cao tuổi chưa phát triển và đại đa số người cao tuổi lo lắng cho tương lai và bất an khi về già nếu không có con trai, nhất là khi hiện nay tỷ lệ người cao tuổi không có lương hưu ở thành thị là 64,4% và ở nông thôn là 78,1%. Nhóm nguyên nhân trực tiếp đó là việc lạm dụng tiến bộ khoa học công nghệ để thực hiện lựa chọn giới tính trước sinh hoặc khi đã có thai...

Hệ lụy của vấn đề này sẽ khiến tình trạng “thừa nam giới, thiếu phụ nữ” trong độ tuổi kết hôn trong những năm tới. Từ đó, dẫn đến tan vỡ cấu trúc gia đình, số lượng nam giới không có khả năng kết hôn tăng. Ngoài ra, có thể làm gia tăng tình trạng bất bình đẳng giới, nhiều phụ nữ có thể phải kết hôn sớm hơn, tỷ lệ ly hôn và tái hôn của phụ nữ sẽ tăng cao, tình trạng bạo hành giới, buôn bán phụ nữ...”.

Tư vấn về việc sử dụng phương tiện tránh thai cho người dân trên địa bàn huyện Quỳ Hợp. Ảnh: MH

Để khắc phục hạn chế này, thời gian tới, Nghệ An cũng sẽ đổi mới hình thức tuyên truyền, vận động. Trong đó, ngoài đối tượng trong độ tuổi sinh đẻ, việc tuyên truyền sẽ mở rộng đến đại diện cộng đồng, tôn giáo, các vị cao niên dòng họ, các bậc cha mẹ bởi đây là những người có ảnh hưởng lớn hoặc gây sức ép đến vợ chồng. Ngoài ra, tiếp tục nâng cao nhận thức của đông đảo quần chúng nhân dân về lợi ích của việc giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh đối với mỗi cá nhân, gia đình và chung cho toàn xã hội. Đồng thời, phát huy vai trò của các loại hình truyền thông nhằm vận động, thuyết phục các tầng lớp nhân dân ủng hộ, chấp nhận và tự giác thực hiện các chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh.