Nga "chạy đua" tới Mỹ latinh

(Baonghean) - Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov vừa có chuyến thăm tới Cuba và lịch trình của ông là một loạt nước khu vực Mỹ latinh khác. Chuyến thăm Mỹ latinh lần này của người đứng đầu ngành Ngoại giao Nga diễn ra trong bối cảnh Mỹ và các nước phương Tây đang đẩy mạnh tiến trình bình thường hóa quan hệ với Cuba. Giới phân tích cho rằng, Nga không muốn “chậm chân” hơn các đối thủ phương Tây tại thị trường truyền thống vốn là ưu tiên hàng đầu trong chính sách của Moskva.

Chuyến dừng chân tại Cuba của Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov có vẻ “vội vã” chỉ trong vòng 6 giờ đồng hồ, song vẫn có một nghị trình dày đặc các vấn đề được bàn tới giữa lãnh đạo hai bên. Trong đó có việc triển khai các thỏa thuận song phương mà hai nước từng ký kết trong chuyến thăm Havana năm 2014 của Tổng thống Nga Vladimir Putin. Hai nhà lãnh đạo cũng rà soát lại các bước chuẩn bị cho phiên họp thứ 13 của Ủy ban liên chính phủ song phương, dự kiến tiến hành vào tháng Tư tới tại Nga. Ngoại trưởng Lavrov khẳng định nhiều doanh nghiệp của Nga quan tâm tới việc tham gia các kế hoạch phát triển của Cuba, đồng thời cho biết 2 nước sẽ duy trì hợp tác trong các vấn đề quốc tế và trong nỗ lực của Cuba để chấm dứt cuộc bao vây cấm vận của Mỹ.

Tổng thống Nga Vladimir Putin thăm Cuba năm 2014. Ảnh Reuters

Không khó để nhận ra rằng sự có mặt của Ngoại trưởng Nga tại Cuba vào thời điểm này dường như là một sự khẳng định rằng: Thắt chặt mối quan hệ với Havana luôn nằm trong những ưu tiên chiến lược của Nga. Trước ông Lavrov, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu cũng tới Cuba hồi tháng trước. Sẽ không có gì đáng chú ý nếu các chuyến thăm của giới chức Nga tới Cuba không diễn ra vào thời điểm các nhà ngoại giao của phương Tây liên tục có mặt tại quốc đảo Caribe này trong thời gian gần đây. Sau khi Mỹ và Cuba tuyên bố bình thường hóa quan hệ vào tháng 12 năm ngoái, Liên minh châu Âu cũng đang đẩy nhanh các cuộc đàm phán tương tự với quốc đảo này. Mới đây nhất, cách đây 2 ngày Đại diện cấp cao phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU), bà Federica Mogherini đã đến Cuba với mục tiêu là mở đường cho hai bên tiến tới một giai đoạn “tan băng” trong mối quan hệ vốn căng thẳng trong nhiều thập kỷ qua.

Giới phân tích cho rằng, chuyến thăm Cuba của các quan chức Nga gần đây nhằm nhiều mục đích: Vừa giúp Nga thắt chặt hơn quan hệ chiến lược với Cuba vừa cho người Mỹ và phương Tây thấy không dễ gì kéo Cuba ra khỏi Nga. Trước đó, vào cuối năm 2014, trả lời cho câu hỏi mối quan hệ chiến lược Nga – Cuba sẽ ra sao trong bối cảnh Mỹ vừa xóa bỏ cấm vận đối với Cuba và Washington vẫn chưa thôi áp lực lên phía Moscow? Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov thẳng thắn nói rằng ông không nghĩ Cuba “sẽ bị kéo ra xa khỏi Nga”.

Có thể nói, Nga - Cuba từng có mối quan hệ gắn bó trong lịch sử. Trong thời Chiến tranh lạnh, Liên Xô và Cuba là đồng minh. Đây cũng chính là lý do Mỹ cắt đứt quan hệ ngoại giao với quốc gia này. Cuba chấp thuận cho Liên Xô triển khai tên lửa hạt nhân trên đất mình. Thế nhưng sau khi Chiến tranh lạnh kết thúc, nước Nga vì nhiều mục tiêu phát triển đất nước và xây dựng những mối quan hệ quốc tế mới, dường như đã “bỏ rơi” quốc đảo vùng Caribe này. Đến năm 2005, Nga và Cuba mới tái thúc đẩy mối quan hệ nhưng cũng chưa thực sự có những bước đột phá đáng kể nào. Bằng chứng là Nga chỉ là đối tác thương mại thứ 9 của Cuba thua xa Venezuela, Trung Quốc và Tây Ban Nha, 3 đối tác kinh tế hàng đầu của đảo quốc này.

Nhận thấy cuộc đua cạnh tranh vào Cuba ngày càng sôi động, hồi tháng 9/2008, Thủ tướng Nga khi đó là ông Putin đã khẳng định rằng, xây dựng quan hệ với Mỹ Latinh, đặc biệt với Cuba là một trong những ưu tiên hàng đầu của nước Nga. Vào tháng 7/2014, Tổng thống Nga Putin đã thăm chính thức quốc gia này và xóa đến 90% (30 tỷ USD) trong món nợ khổng lồ 35 tỷ USD mà Cuba nợ Liên Xô. Tiếp đến, ông Putin cũng ký hàng loạt các hợp đồng hợp tác với Chủ tịch Cuba Raul Castro về kinh tế, xã hội, giáo dục, y tế, công nghiệp... Đặc biệt là thỏa thuận hợp tác khai thác dầu khí trong vùng biển của Cuba. Tổng thống Nga khẳng định “Nước Nga muốn là người cứu Cuba thoát khỏi những cấm vận phi lý mà Mỹ đang áp dụng lên quốc gia này. Mới đây, Công ty dầu mỏ Zarubezhneft của Nga tuyên bố đến năm 2025 sẽ đầu tư 100 triệu USD vào Cuba. Với trữ lượng dầu mỏ của Cuba được ước tính vào khoảng 20 tỷ thùng, kế hoạch đầu tư của người Nga sẽ mang lại lợi ích khổng lồ cho cả Nga và Cuba.

Có thể thấy, sự quan tâm của Nga đến Cuba hay khu vực Mỹ Latinh là điều tất yếu trong bối cảnh hội nhập và tăng cường hợp tác toàn cầu. Nước Nga phát triển đến một giai đoạn mới, có nhu cầu và có khả năng nhất định vươn tới khu vực xa xôi với tiềm năng hợp tác to lớn về kinh tế, đặc biệt trong 3 lĩnh vực được xem là đỉnh cao hiện nay: dầu khí, vũ khí và năng lượng hạt nhân. Hơn nữa trong bối cảnh phương Tây đang tìm cách cô lập Nga trên trường quốc tế thì việc Nga tìm đến “những người bạn cũ” nhằm đa dạng hóa các mối quan hệ quốc tế là điều hoàn toàn dễ hiểu. Thêm vào đó, các nước phương Tây, đứng đầu là Mỹ dần xóa bỏ “hàng rào” cấm vận với Cuba, quốc đảo này đang đứng trước nhiều cơ hội đón tiếp và lựa chọn đối tác, Nga chắc chắn không muốn “chậm chân” trong cuộc đua xác lập chỗ đứng tại đây. Với những diễn biến như vậy, Cuba hay rộng hơn là khu vực Mỹ Latinh chắc chắn sẽ chứng kiến những cuộc cạnh tranh đầy sôi động giữa các nước lớn, trong đó sẽ không thể thiếu Mỹ và Nga.

Thanh Huyền