Giải pháp trước thực trạng thiếu lao động
Xã Quỳnh Lập là địa phương có số lượng tàu cá nhiều nhất tỉnh, với 205 chiếc, trong đó tàu có chiều dài trên 15m là 165 chiếc. Nhờ ngư dân ở đây có nhiều kinh nghiệm trong nghề đánh bắt hải sản trên biển, nên nhiều năm trước người dân ở đây có nguồn thu nhập khá, tạo việc làm cho phần lớn lao động tại địa phương.
Tuy nhiên, từ đầu năm 2022 đến nay, các chủ tàu tại xã Quỳnh Lập lâm cảnh thiếu hụt lao động trầm trọng. Nguyên nhân do hàng trăm lao động nghề biển bỏ nghề đi xuất khẩu lao động, hoặc làm nghề khác.
 |
| Tàu cá trên địa bàn xã Quỳnh Lập (thị xã Hoàng Mai) luôn trong tình trạng thiếu lao động. Ảnh: Xuân Hoàng |
Anh Lê Bá Kiên ở xóm Tân Hải, xã Quỳnh Lập, chủ con tàu cá biển kiểm soát NA 92886 TS, công suất máy 580 CV cho biết, tàu của anh đánh bắt bằng nghề lưới chụp 4 sào ở vùng biển khơi. Trước đây mỗi chuyến ra khơi, trên tàu sử dụng 12 lao động, mọi công việc đánh bắt luôn suôn sẻ và hoạt động hết tần suất. Tuy nhiên, sang năm 2022, nhiều lao động nghề biển theo nhau đi xuất khẩu lao động và chuyển sang nghề khác, một số lao động trên tàu của anh cũng nằm trong số đó. Do số lượng lao động bỏ nghề biển nhiều, khiến chủ tàu nào cũng thiếu lao động, nên giải pháp của anh Kiên là giảm số lao động trên tàu xuống 8 người.
 |
| Lao động nghề biển đòi hỏi phải có kinh nghiệm đánh bắt và không bị say sóng, do vậy không phải cứ có lao động là sử dụng được. Ảnh: Xuân Hoàng |
Do thiếu lao động, nên mỗi chuyến biển hoạt động không hết công suất, ví như trước đây mỗi chuyến tàu của anh Kiên đánh 12 mẻ, nhưng nay giảm xuống 7 - 8 mẻ, khiến sản lượng đánh bắt giảm, trong khi mức tiêu hao dầu không giảm. "Nghề biển có đặc thù là không được say sóng và phải có kinh nghiệm đánh bắt, nên không thể sử dụng lao động chưa đi biển bao giờ. Đây là cái khó đối với chủ tàu trong lúc thiếu lao động", anh Lê Bá Kiên chia sẻ.
Tình trạng thiếu lao động nghề biển, khiến phải giảm số lao động trên tàu không chỉ của anh Kiên mà đối với hầu hết hàng trăm chủ tàu tại xã Quỳnh Lập. Bởi theo ông Lê Bá Kỷ - Phó Chủ tịch UBND xã Quỳnh Lập, từ đầu năm 2022 đến nay trên địa bàn xã đã có 256 con em đi xuất khẩu lao động. Ngoài ra, còn có nhiều con em chuyển sang nghề khác. Trong số này phần lớn trước đây là lao động nghề biển trên tàu cá của địa phương. Do vậy, hiện nay xã Quỳnh Lập thiếu hụt một lượng lao động nghề biển từ 200 - 300 người.
 |
| Được biết, mức lương của lao động nghề biển trên địa bàn tỉnh hiện nay phổ biến từ 8 - 10 triệu đồng/người/tháng. Ảnh: Xuân Hoàng |
Nguyên nhân hàng trăm lao động nghề biển bỏ nghề, ông Kỷ cho rằng, do mấy năm gần đây ảnh hưởng của dịch Covid-19, giá dầu tăng cao... dẫn đến thu nhập nghề biển bấp bênh. "Mặc dù mức lương hiện nay các chủ tàu trả 8 - 10 triệu đồng/người/tháng, nhưng lao động vẫn không mặn mà, bởi còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khiến lao động phải trừ lương. Ví như, nếu chuyến nào gặp thời tiết bất lợi, phải quay về giữa chừng, dẫn đến tháng đó nghỉ nhiều ngày thì chủ tàu trừ lương...", ông Lê Bá Kỷ cho hay.
Trước tình trạng thiếu hụt lao động nghề biển tại địa phương, không còn cách nào khác, bắt buộc các chủ tàu phải thuê lao động từ các địa phương khác, hoặc giảm số lượng lao động trên tàu để duy trì hoạt động chứ không để tàu nằm bờ. Những con tàu công suất lớn, trước đây sử dụng 13 - 15 người, nay giảm xuống 8 - 9 người. Tuy nhiên, ảnh hưởng đến tần suất khai thác trong mỗi chuyến biển, trước đây có thể kéo 15 - 20 mẻ, giảm xuống còn 10 - 12 mẻ và các thuyền viên phải lao động vất vả hơn.
 |
| Với số lượng tàu cá hiện có của Nghệ An, tạo việc làm cho khoảng 15 nghìn lao động trực tiếp trên biển. Ảnh: Xuân Hoàng |
Ông Hoàng Ngọc Thủy - Trưởng phòng Kinh tế thị xã Hoàng Mai cho biết: Thực trạng thiếu hụt lao động nghề biển xảy ra tại các địa phương ven biển Quỳnh Phương và Quỳnh Lập từ nhiều tháng nay, khiến nghề khai thác biển gặp khó khăn. Giải pháp để tháo gỡ tình trạng thiếu hụt lao động nghề biển là trước mắt các chủ tàu giảm bớt lao động, tuy nhiên về lâu dài thì cần lắp đặt hệ thống tời thủy lực trên tàu cá để giảm bớt lao động. Tuy nhiên, do kinh phí đầu tư hệ thống này khá cao, từ 350 - 400 triệu đồng/chiếc, khiến ngư dân khó có điều kiện để đầu tư.
Cần khoảng 15.000 lao động nghề biển
Với huyện Quỳnh Lưu lâu nay cũng xảy ra tình trạng thiếu lao động nghề biển. Theo ông Bùi Xuân Trúc - Phó phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Quỳnh Lưu, tình trạng thiếu lao động nghề biển đã diễn ra tại các địa phương trong những năm gần đây. Một giải pháp mang tính lâu dài là các chủ tàu cần đầu tư lắp đặt hệ thống tời thủy lực để giảm bớt lao động trên biển. Tuy nhiên, hiện nay số tàu được lắp đặt hệ thống tời thủy lực chưa được nhiều.
"Hội đồng nhân dân tỉnh cũng đã có Nghị quyết số 18/2021/NQ-HĐND về chính sách hỗ trợ nông nghiệp, trong đó có hỗ trợ ngư dân lắp đặt hệ thống tời thủy lực. mặc dù vậy, nhưng do kinh phí để đầu tư hệ thống tời thủy lực lên đến 400 triệu đồng/hệ thống, trong khi mức hỗ trợ 30% chi phí nên ngư dân chưa mấy quan tâm", ông Bùi Xuân Trúc cho hay.
 |
| Nghề khai thác biển còn tạo việc làm cho hàng nghìn lao động gián tiếp. Ảnh: Xuân Hoàng |
Ông Chu Quốc Nam - Phó Chi cục Thủy sản Nghệ An cho biết: Qua nắm bắt tình tại các địa phương cho thấy, tình trạng thiếu lao động nghề biển đang phổ biến, do lao động đi xuất khẩu lao động sang nước ngoài, hoặc đi lao động trên các tàu vận tải nội địa, hoặc chuyển sang làm nghề khác. Nguyên nhân lao động bỏ nghề đánh bắt cá trên biển là do thời gian qua thu nhập của tàu cá không ổn định. Thiếu lao động nghề biển đã ảnh hưởng đến tình hình khai thác hải sản của các địa phương.
Với số lượng tàu cá của Nghệ An hiện nay trên 3.400 tàu cá, trong đó có 1.221 tàu cá hoạt động vùng khơi, chuyên đánh bắt bằng các nghề: lưới vây, lưới kéo, lưới chụp, lưới rê và nghề câu. Để đảm bảo cho tàu thuyền hoạt động nghề khai thác cá, toàn tỉnh cần khoảng 15 nghìn lao động trực tiếp trên biển; ngoài ra còn tạo việc làm hàng nghìn lao động gián tiếp trên bờ.
Nghị quyết 18/2021/NQ-HĐND tỉnh Nghệ An về chính sách hỗ trợ nông nghiệp, trong đó hỗ trợ chi phí đầu tư lắp đặt hệ thống tời thủy lực đối với tàu cá nghề lưới chụp có chiều dài lớn nhất từ 15m trở lên hoạt động vùng khơi. Mức hỗ trợ 30% chi phí đầu tư lắp đặt hệ thống tời thủy lực cho tàu cá nghề lưới chụp, nhưng không quá 100.000.000 đồng/hệ thống/tàu.
