(Baonghean) - Trong suốt trên chiều dài lịch sử của dân tộc, Nghệ An luôn luôn là nơi đề xướng hoặc tiếp thu một cách có sáng tạo các cuộc vận động chống ngoại xâm và xây dựng đất nước. Thời kỳ vận động thành lập Đảng (1925-1930), Nghệ -Tĩnh là nơi đã góp phần quan trọng tạo nên những yếu tố cần và đủ để tiến tới Hội nghị Thống nhất, thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (3/2/1930). Sau sự kiện là bước ngoặt lịch sử vĩ đại ấy, Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Nghệ An mau chóng được thành lập (20/3/1930).
Những năm đầu sau khi thành lập Đảng, phong trào cách mạng 1930 - 1931 mà đỉnh cao là Xô viết Nghệ - Tĩnh là sự kiện chính trị đã làm rung chuyển cả hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa tư bản.
Tuy bị đàn áp khốc liệt, đẫm máu nhưng phong trào quần chúng ở đây vẫn vững và các cơ sở cách mạng vẫn được bảo vệ có đóng góp quan trọng trong công cuộc phục hồi Đảng (1932-1934). Trong phong trào Mặt trận Dân chủ (1936-1939), Nghệ An đã có những hình thức tranh đấu sáng tạo của các tầng lớp nhân dân, điển hình là vụ đình công ở Nhà máy Trường Thi (1937).
Càng tìm hiểu về Xô viết Nghệ - Tĩnh, về lịch sử Cách mạng Việt Nam giai đoạn 1930 - 1931, ta càng thấm nhuần sâu sắc nhận định sau đây của Chủ tịch Hồ Chí Minh (nhân kỷ niệm 34 năm ngày Đảng ra đời, 3/2/1964): "Dù đế quốc Pháp và bọn phong kiến đã nhấn chìm phong trào cách mạng trong biển máu nhưng truyền thống oanh liệt của Xô viết Nghệ - Tĩnh đã thúc đẩy phong trào cách mạng trong cả nước tiến lên và đã đến Cách mạng Tháng Tám thành công rực rỡ...".
Trong cao trào Kháng Nhật - Pháp cứu nước (1940-1945), nhất là thời gian 1944 - 1945, Nghệ An là điểm trọng yếu nằm trên con đường xuyên Đại Đông Á của phát xít Nhật, cũng là cửa ngõ trên bộ đi vào Kinh đô Huế. Trong khi Hội nghị Toàn quốc của Đảng (từ 13-8-1945) đang họp thì ta nhận được tin Nhật Hoàng đầu hàng Đồng minh. Trung ương Đảng, Tổng bộ Việt Minh và Hồ Chủ tịch chỉ thị phải thành lập ngay Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc để lãnh đạo công cuộc khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước. Đảng bộ Đảng Cộng sản Nghệ An lấy danh nghĩa là tổ chức Việt Minh bí mật liên tỉnh Nghệ - Tĩnh đã đứng ra lãnh đạo công việc đó. Quá trình cướp chính quyền trên toàn tỉnh diễn ra như sau:
18/8/1945 cướp Chính quyền ở huyện Quỳnh Lưu,
21/8/1945, cướp Chính quyền tại Thành phố Vinh và các phủ Hưng Nguyên, Diễn Châu. Lịch sử lấy 21-8-1945 ấy làm ngày giành chính quyền của toàn tỉnh ở Nghệ An. Tiếp đến là thời gian cướp chính quyền ở các phủ huyện còn lại:
22/8: huyện Nghĩa Đàn;
23/8: Nam Đàn, Thanh Chương, Anh Sơn;
25/8: Nghi Lộc, Yên Thành;
26/8: Vĩnh Hoà, Tương Dương, Quỳ Châu.
Tiếp tục truyền thống Cách mạng tháng Tám, với những bài học lịch sử được chung đúc hàng trăm năm qua, nhất là từ ngày Đảng ra đời và có Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu lãnh đạo, Nghệ An đã vượt qua nhiều gian nan, thử thách, góp phần đắc lực vào những thắng lợi rực rỡ của toàn dân tộc. Ngày nay, trong xu thế hội nhập, đổi mới và phát triển, Nghệ An phải thấy được thế mạnh cũng như những hạn chế của mình để làm cho tỉnh giàu và mạnh. Bởi lúc sinh thời Bác Hồ luôn từng mong muốn: "Nghệ An phải trở thành một trong những tỉnh gương mẫu, xứng đáng là quê hương của Xô viết Nghệ -Tĩnh anh hùng".
Chu Trọng Huyến
