Người đẹp trong anh hùng ca "Khủn Chưởng"
"Khủn chưởng" - anh hùng ca Thái, tương truyền là do Bodhyranhsy ở Chiềng Mai (Thái Lan) viết năm 1517, lưu truyền đã nhiều đời nay trong dân Thái ở khu vực - là bản anh hùng ca, ngợi ca chiến công của Chương Han đã đánh dẹp mọi lực lượng cát cứ phân tranh, đem đến sự thống nhất toàn bộ địa bàn cư trú của người Thái. Đó là một tác phẩm viết về chiến tranh, đầy khói lửa và chết chóc. Nhưng xen kẽ giữa các cuộc chinh chiến là những khoảng lặng, những quan sát tinh tế về con người, về vẻ đẹp vĩnh hằng của nữ giới.
Đây là cảnh những cô gái ở mường Tum Vang xuống bến sông tắm mát: "Những cô gái mường Tum Vang xuống bến/ Mọi người ra, lũ lượt, trắng như cò/ Bao người đẹp chuồi mình xuống tắm/ Bao người xinh cởi váy áo lội bơi/ Nào mắt sáng và thêm cổ ngấn/ Cánh tay thon, vú dựng, ngực đầy/ Đôi vú nhọn như gai Mạy Tàng/ Đôi tai đeo vòng vàng lóng lánh/ Trên hai tay cũng đeo những vòng vàng/ Người lội bơi nắng trưa lấp loá".
Còn đây, tác giả tả rất cụ thể về: nàng Am Pim "Thân trắng ngần, vải tơ khoác, quấn/ Mặt trắng hồng Am Pim đẹp xinh/ Như cây Đuông đẹp, cao hai nhánh/ Khuỷu tay thuôn như thỏi bạc trơn/ Cánh tay thon như thỏi bạc mới ra lò/ Nàng như là từ trên trời rơi xuống/ Sắc đẹp của nàng sánh ngang sắc đẹp chàng Chương/ Dẫu rằng bao cô gái đẹp bao quanh nàng/ Con gái của người Khom vẫn đẹp hơn tất cả". Chàng Chương Han đẹp như tranh vẽ. Nàng Am Pim đẹp sánh với Chương Han. Nàng là người Khom, tức nàng là người Môn -Khơmer. Nàng đẹp rực rỡ. Còn nàng Ú Kèo lại đẹp kiểu khác: "Nàng Ú Kèo con gái Phìa, tú thơm/ Tóc nàng thơm ngát nhà hai mươi gian". Hẳn nàng là người vừa đẹp người, đẹp nết. Tác giả không tả, nhưng người đọc vẫn hình dung được: nàng là một người đẹp, có mái tóc dài và toả ngát hương thơm. Mái tóc thơm, là nét đặc trưng của nàng. Mái tóc thơm nói lên đức hạnh của nàng, tâm hồn của nàng. Một người đẹp nổi tiếng nữa là nàng XiĐa ở mường Phạ Huồn. Nàng XiĐa, cũng gọi là nàng Khăm Dắt mắt long lanh. Nàng đẹp bởi đôi mắt và răng bịt vàng: "Lấp lánh răng bịt vàng, nàng XiĐa mỉm cười/ Đôi mắt nhìn, dịu như trăng mồng ba/ Trông thì sáng, ngắm có tám nét đẹp". "Tám nét đẹp", có thể chỉ là một cách nói của người xưa, để diễn tả vẻ đẹp và sáng của mắt người đẹp.
Người đẹp trong anh hùng ca "Khủn chưởng" mỗi người một vẻ, có sức thu hút riêng. Đó là những điểm sáng trong bức tranh mịt mù khói lửa; là nét nhạc dịu êm sau náo động cuộc chiến.
Quán Vi Miên
