Nhà báo Hữu Thọ với tiểu phẩm báo chí

(Baonghean.vn) - Trưởng thành từ một phóng viên “ba lô, chân đất” với gần 50 năm tuổi nghề, bên cạnh rất nhiều bài báo có tiếng vang, nhận được nhiều giải nhất báo chí, nhà báo Hữu Thọ còn có cả ngàn tiểu phẩm báo chí được đông đảo bạn đọc thích thú, ông viết từ năm 1987 tới nay.

Lấy cái mốc năm 1987 vì từ năm đó, nhà báo Hữu Thọ để tâm nhiều vào thể loại tiểu phẩm. Trên Đài THVN, các báo Nhân dân, An ninh thế giới, Thế giới mới... ông viết và giữ chuyên mục tiểu phẩm trong nhiều năm. Xin đi vào cụ thể một chút. Ngày 17/7/2001, trên báo Nhân dân, nhà báo Hữu Thọ với bút danh Nhân Nghĩa đã viết bài tiểu phẩm đầu tiên trong chuyên mục “Bàn góp sự đời”. Mở đầu là bài “Người giả”, thể hiện ngay thái độ quyết liệt của ông. Đề tài, vấn đề nêu ra, đặc biệt là cách phân tích, thái độ phê bình đã trùng hợp với ý nghĩ, đánh giá của nhiều người, nên được bạn đọc hưởng ứng, hoan nghênh, thậm chí họ còn bình luận thêm... Bút danh Nhân Nghĩa nhờ thế nhanh chóng trở nên quen thuộc với độc giả. Nhiều người biết Nhân Nghĩa là Hữu Thọ, họ tới tấp gửi thư động viên, chia sẻ, lắm khi còn “mách nước” cho nhà báo.

Ký họa chân dung Nhà báo Hữu Thọ (họa sĩ Chóe)

Nét đặc sắc trong tiểu phẩm báo chí của Hữu Thọ là nhanh, gọn, sắc bén, giàu thực tiễn dựa trên nền lí luận chắc chắn, mới mẻ, uyển chuyển và luôn gắn với số phận của nhân dân, đất nước, Đảng ta. Bởi vậy, trong sự nghiệp báo chí của ông, tiểu phẩm được đánh giá rất cao, đúng vào thời kì cả đất nước đang trên đà đổi mới, lắm điều hay mà cũng không ít cái để quan sát, bàn bạc, theo cách nói của ông là “bàn góp sự đời”.

Xin lấy cuốn sách Chạy, xuất bản lần đầu năm 2004, tới năm 2012 đã in tới lần thứ 4, làm một ví dụ. Xã hội tồn tại các thứ “giả”: hàng giả, tiền giả, bằng giả, danh hiệu giả, kiến thức giả,...tất cả những thứ này tuy nép rất khéo trong cái thật đã góp phần làm nên “người giả”. Mà những “người giả” này dễ được tin dùng, cất nhắc nếu họ không được kiểm tra từ hành động, kết quả hay từ đánh giá trung thực của nhân dân. Và theo tác giả Hữu Thọ, nạn người giả vẫn là thứ nguy hại nhất trong các của “giả” (Tiểu phẩm “Người giả”).

Một cán bộ làm tuyên truyền, xuống dân nói chuyện, nói rất dài, nói đúng nhưng hết sức chung chung. Cái bà con cần nghe lại không được anh ta nói tới, thành ra nói đúng mà có trúng đâu? Dân mình có tục nói lái, nói cho “dân biết” mà chưa “biết dân” thì họ còn nói đến bao giờ. Hữu Thọ bình một câu thật thấm thía: “Cái sự nói lái đó sâu sắc ghê gớm, sâu sắc đến ngượng ngùng” (Tiểu phẩm “Nói lái”).

Lại nói đến thói dửng dưng, vô cảm của mấy ông cán bộ, để dẫn đến nạn cháy rừng, chiếm đất, xây dựng vô tội vạ, xâm phạm cả vào những di tích cấp quốc gia! Qua một số chuyện cụ thể gây đau lòng, nhà báo Hữu Thọ bàn thêm: “Cho nên người nghe vẫn thấy các ông ấy dửng dưng, vô cảm! Trong khi đó, trách nhiệm quản lí trên địa bàn lãnh thổ, trong phạm vi lĩnh vực phụ trách đều đã ghi rõ. Không làm tròn trách nhiệm quản lí thì không nên để giữ trách nhiệm quản lí, đó cũng là lẽ thường tình. Xử nghiêm trách nhiệm một vài vụ từ trên xuống, thì mọi người giữ trách nhiệm đều lo trách nhiệm của mình...”. Từ năm 2002, Hữu Thọ đã nêu vấn đề văn hóa từ chức: “Nếu không làm tròn trách nhiệm mà xin từ chức, thì sẽ làm gương sáng biết mấy cho những người có trách nhiệm” (Tiểu phẩm “Dửng dưng”)... Có thể nói những ý tưởng nêu ra trong tiểu phẩm báo chí của ông ngỡ bé nhỏ mà thực ra lại không hề nhỏ bé chút nào!

Một số tác phẩm báo chí của Nhà báo Hữu Thọ vừa được tái bản

Mở đầu chuyên mục “Bàn góp sự đời” trên báo Nhân dân, với bút danh Nhân Nghĩa, Hữu Thọ như nêu một “tuyên ngôn” cho ngòi bút giàu chất chính luận của mình: “Đất nước đang đổi mới, với những biến đổi nhanh chóng trong đời sống vật chất và tinh thần. Nhiều điều mới mẻ đang diễn ra, có lúc sáng sủa, thẳng băng, có khi đen tối, ngoắt ngéo. Cũng muốn góp một vài lời bàn những gì diễn ra trong cuộc đời, cùng nhau vươn tới Chân- Thiện- Mỹ, đấu tranh với cái giả, cái ác, cái xấu cho cuộc sống ngày một tốt đẹp hơn”. Đó cũng là cái thức, cái trí, cái tâm của một nhà báo tâm huyết với nhân dân, Tổ quốc trên con đường lâu dài, gian khổ vì mục đích tối thượng là dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh.

Ngoài đời thực, có thời gian dài nhà báo Hữu Thọ là ủy viên BCH Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, nhiều năm làm Tổng biên tập báo Nhân dân, Trưởng ban Tư tưởng- Văn hóa Trung ương, nhờ vậy ông có một tư thế, vị thế để phát ngôn, nhất là phát ngôn và bàn bạc những điều hệ trọng. Có lần, phát biểu trước Quốc hội, ông thẳng thắn: Việc “chạy” bây giờ thường diễn ra, khiến có người lúc đầu không muốn chạy, nhưng cả làng chạy thì mình không thể không chạy theo. Thế là hỏng, là loạn, trước hết là loạn chuẩn. Người mua chức thì phải có chỗ để mua, triệt là triệt cái anh bán chức này trước. Và ông đã thể hiển ý tưởng mạnh mẽ này ở vài ba tiểu phẩm trực tiếp hay gián tiếp có tiêu đề “Chạy”. “Tính tôi là đã hiểu cái gì thì muốn hiểu đến tận cùng” – nhà báo Hữu Thọ là thế, thấy phải thấy hay thấy thuyết phục thì cố làm đến tận cùng.

Ông rất thích câu nói của danh nhân Trần Thủ Độ: “Một trăm kẻ vâng dạ, không bằng một người nói thẳng”. Hữu Thọ cũng là nhà báo, nhà chính khách chia sẻ với GS.Nguyễn Đức Nam, một chuyên gia văn học phương Tây, phát biểu trước khi mất: “Người trí thức phải nói thẳng, nhưng nói thẳng thì thủ trưởng ít tin dùng. Người trí thức không thích địa vị, nhưng không có một chút địa vị thì khó mà công bố ý tưởng!”.

Tiểu phẩm báo chí của nhà báo Hữu Thọ viết từ sau Đại hội IX của Đảng, nói như nhà báo- nhà thơ Nguyễn Sĩ Đại, thì có thể coi như một sự “bắt mạch”, và trong mức độ nào đó là những “bài thuốc” kháng sinh góp phần di dưỡng tư tưởng, làm lành mạnh thể chất cũng như tâm hồn, nhân cách của mỗi con người, rộng ra là phần đông xã hội...

Mấy năm gần đây, công việc xây dựng, chỉnh đốn Đảng lại đặt ra quyết liệt hơn lúc nào hết, gắn với Nghị quyết “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”. Đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trong phát biểu khai mạc Hội nghị lần thứ 4 BCH Trung ương Đảng khóa 9 (26/12/2011), đã thể hiện nhận thức và quyết tâm cao: “Xây dựng, chỉnh đốn Đảng là công việc rất khó, rất phức tạp, vì nó liên quan đến xây dựng tổ chức, xây dựng con người, là công tác con người, dễ đụng chạm đến danh dự, lợi ích, quan hệ của con người. Khó, nhưng không thể không làm, vì nó liên quan đến sinh mệnh của Đảng và sự tồn tại của chế độ”. Vào những thời điểm sôi động, nhảy cảm như thế, loại bài tiểu phẩm báo chí và các cây bút tiểu phẩm tài năng, đức độ càng có điều kiện nảy nở, phát huy ảnh hưởng trên các kênh thông tin đại chúng, nhất là báo in. Đồng thời, những tiểu phẩm có giá trị lâu dài như của nhà báo Hữu Thọ, tuy ra đời đã lâu, do nhu cầu độc giả, vẫn được tái bản liên tục, được “đọc lại” với nhiều suy ngẫm, liên tưởng sâu sắc, thú vị!

Một ngòi bút báo chí lão thành như thế, rất đáng được trân trọng và học hỏi!

Kim Hùng