Nhóm học sinh Nghệ An ứng dụng công nghệ khai thác tiềm năng dược liệu dưới tán rừng

Từ ý tưởng đến thực tế

Xuất phát từ những cây khôi nhung tía được trồng dưới tán rừng ở bản Cọc, xã Yên Hòa, huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An, nhóm học sinh gồm Nguyễn Lâm Nhật Minh (Trường THPT chuyên Đại học Vinh), Lê Thị Diệp Chi (Trường THPT Lê Viết Thuật), Lê Doãn Thái, Nguyễn Gia Như, Nguyễn Trần Mai Phương (Trường THPT chuyên Phan Bội Châu) đã hiện thực hóa một ý tưởng táo bạo: ứng dụng Blockchain để truy xuất nguồn gốc dược liệu.

Dự án BL4NSP (Blockchain for Natural Sub-canopy Plants and Sustainable Livelihoods) ra đời từ trăn trở về việc nhiều sản phẩm dược liệu Việt Nam thiếu minh bạch về nguồn gốc, ảnh hưởng đến chất lượng và giá trị thương mại. Cùng với đó, tiềm năng dược liệu dưới tán rừng tự nhiên tại các khu vực miền núi Nghệ An vẫn chưa được khai thác hiệu quả. Trong khi đó, bài toán bảo vệ rừng và phát triển sinh kế bền vững cho cộng đồng dân tộc thiểu số vẫn là một thách thức lớn.

Nhóm đề xuất xây dựng một nền tảng Blockchain giúp lưu trữ toàn bộ quá trình sản xuất dược liệu từ nhân giống, trồng trọt, thu hái đến chế biến. Nhờ đó, mọi thông tin về sản phẩm đều được ghi nhận rõ ràng, không thể giả mạo. Người tiêu dùng và doanh nghiệp có thể dễ dàng kiểm tra nguồn gốc dược liệu thông qua hệ thống này.

Dưới sự hướng dẫn từ các chuyên gia Trường Đại học Vinh và sự hỗ trợ của Sở Khoa học và Công nghệ Nghệ An, Sở Giáo dục và Đào tạo, nhóm đã từng bước hiện thực hóa ý tưởng. Cây khôi nhung tía được lựa chọn làm sản phẩm thử nghiệm đầu tiên, triển khai tại bản Cọc, xã Yên Hòa, huyện Tương Dương. Nhóm đã xây dựng quy trình nhân giống, trồng và chăm sóc theo tiêu chuẩn GACP-WHO (tiêu chuẩn thực hành tốt trồng trọt và thu hái dược liệu của Tổ chức Y tế Thế giới), đảm bảo chất lượng dược liệu. Hơn 20 người dân, chủ yếu là phụ nữ dân tộc Thái, được tập huấn và trực tiếp tham gia sản xuất, vừa tăng thu nhập, vừa góp phần bảo vệ rừng tự nhiên. Thông tin về quá trình sản xuất, các yếu tố sinh thái, văn hóa và xã hội cũng được tích hợp trên nền tảng Blockchain, giúp gia tăng giá trị sản phẩm.

Chia sẻ về dự án, Nguyễn Lâm Nhật Minh cho biết: "Trước khi triển khai, chúng em đã thực hiện nhiều chuyến khảo sát tại các vùng trồng dược liệu phân tán ở huyện Tương Dương, trực tiếp chứng kiến những khó khăn, vất vả trong cuộc sống của bà con nơi đây. Chúng em mong muốn chứng minh rằng công nghệ không chỉ dành cho các đô thị lớn mà còn có thể tạo ra sự thay đổi tích cực cho người dân vùng sâu, vùng xa. Nếu có thể minh bạch hóa nguồn gốc và nâng cao giá trị sản phẩm, bà con sẽ có cơ hội cải thiện sinh kế bền vững mà không phải đánh đổi bằng việc phá rừng".

Nguyễn Gia Như, một thành viên khác của nhóm, cũng bày tỏ niềm tự hào: "Triển khai dự án không hề đơn giản. Chúng em phải tiếp cận người dân, giải thích lợi ích của Blockchain và hướng dẫn họ ghi nhận dữ liệu sản xuất. Ban đầu có sự e dè, nhưng khi thấy sản phẩm của mình sẽ được chứng nhận minh bạch và bán với giá cao hơn, mọi người đều rất hào hứng".

Bước tiến trên đấu trường khởi nghiệp

Dự án BL4NSP đã xuất sắc lọt vào vòng chung kết cuộc thi "Học sinh, sinh viên với ý tưởng khởi nghiệp" lần thứ VII do Bộ Giáo dục & Đào tạo tổ chức.

“

Ban đầu, các em còn khá bỡ ngỡ, nhưng với sự kiên trì, sáng tạo, các em đã hoàn thiện một mô hình tiềm năng. Nếu tiếp tục phát triển, dự án có thể mở rộng sang các loại dược liệu khác và nhân rộng ra nhiều địa phương.

Tiến sĩ Lê Quang Vượng - Giảng viên Trường Đại học Vinh, người hướng dẫn dự án

Dự án có sự kết hợp hài hòa giữa công nghệ hiện đại và tri thức bản địa. Sự tham gia của người dân địa phương, đặc biệt là phụ nữ dân tộc Thái, không chỉ giúp họ có thêm thu nhập mà còn nâng cao vai trò trong cộng đồng. Chị Kha Thị Nga, một người dân tham gia dự án, chia sẻ: "Trước đây, chúng tôi thu hái cây thuốc nhưng không biết cách nào để bán được giá tốt. Nhờ dự án, tôi được hướng dẫn trồng theo tiêu chuẩn, thu hoạch đúng cách và biết rằng cây thuốc của mình có thể đến tay người mua một cách minh bạch. Tôi rất hy vọng dự án sẽ mở rộng hơn nữa".

Tuy nhiên, dự án cũng gặp không ít khó khăn. Việc ứng dụng Blockchain trong nông nghiệp còn mới mẻ, đòi hỏi hướng dẫn và đầu tư về hạ tầng công nghệ. Bên cạnh đó, để mở rộng sản xuất, nhóm cần kêu gọi thêm vốn từ các nhà đầu tư và tổ chức phi chính phủ.

Dù vậy, nhóm vẫn lạc quan về tương lai của dự án. Trưởng nhóm Nguyễn Lâm Nhật Minh chia sẻ: "Hiện tại, chúng em đã thử nghiệm hệ thống Blockchain trên diện tích nhỏ. Nếu có thêm sự đầu tư, chúng em có thể phát triển ứng dụng trên điện thoại để bà con cập nhật dữ liệu sản xuất dễ dàng hơn. Với sự hỗ trợ từ các nhà đầu tư và chính quyền, mô hình này có thể nhân rộng, giúp nhiều người dân thoát nghèo bền vững".

Xuất phát từ ý tưởng của một nhóm học sinh phổ thông, BL4NSP hứa hẹn trở thành mô hình kiểu mẫu trong việc kết hợp công nghệ với phát triển bền vững. Theo thạc sĩ Trần Thị Mai Hương - Cán bộ Sở Khoa học và Công nghệ Nghệ An, người đồng hành hướng dẫn dự án, mô hình này không chỉ giới hạn ở dược liệu mà còn có tiềm năng mở rộng sang các loại nông sản khác, ứng dụng Blockchain vào lĩnh vực nông nghiệp. Về mặt xã hội, dự án góp phần tạo việc làm ổn định, cải thiện sinh kế cho phụ nữ dân tộc thiểu số, đồng thời nâng cao kỹ năng sản xuất và quản lý cho cộng đồng địa phương. Bên cạnh đó, dự án còn giúp bảo vệ rừng tự nhiên, giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu và nâng cao nhận thức về trách nhiệm xã hội. Với tiềm năng nhân rộng, BL4NSP không chỉ thúc đẩy phát triển kinh tế mà còn tạo ra những giá trị bền vững về xã hội và môi trường.