Nhức nhối nạn khai thác cát sạn ở Vĩnh Sơn (Anh Sơn)

(Baonghean) - Bờ bãi tan hoang, mía và hoa màu bị cuốn xuống sông, mỗi năm mất khoảng 3 ha đất sản xuất do hiện tượng sạt lở. Đó là thực trạng đang diễn ra trên địa bàn xã Vĩnh Sơn (Anh Sơn). Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng này chính là nạn khai thác cát sạn trái phép đang hoành hành trên sông Lam làm biến đổi dòng chảy và lún sụt bờ sông.

Theo chân lực lượng công an xã Vĩnh Sơn, chúng tôi ra khu vực bãi bồi sát bờ sông, nơi có hàng chục chiếc thuyền công suất lớn đang thi nhau hút cát sạn trái phép. Thấy lực lượng chức năng của địa phương xuất hiện, đối tượng trên các thuyền này liền vội vàng nhổ neo, lái thuyền ra giữa dòng và tiếp tục khai thác. Lúc này, chúng tôi tính được trong phạm vi chưa đầy 1km có tới 12 chiếc thuyền đang ồ ạt khai thác cát sạn.

Ông Nguyễn Hữu Thanh – Trưởng Công an xã cho biết: “Chủ các thuyền khai thác cát sạn trái phép hầu hết đều thuộc xã Lạng Sơn và Long Sơn. Do địa bàn 2 xã này cát sạn không còn nhiều nên họ lên địa bàn Vĩnh Sơn để khai thác. Những đối tượng này hoạt động rất tinh vi, thường chọn thời điểm ban đêm để khai thác, có bố trí người canh gác để đối phó với lực lượng chức năng”.

Chúng tôi men theo khu vực bãi bồi sát với mép sông để tận mắt chứng kiến hậu quả của nạn khai thác cát sạn để lại. Đang mùa mưa lũ, bà con nông dân chưa sản xuất nên bãi bồi được dùng để chăn thả trâu, bò. Nước dâng cao và chảy xiết khiến mức độ sạt lở diễn ra rất nhanh. So với dấu tích còn sót lại, có những đoạn sông đã tiến sâu vào hàng chục mét, tạo nên những vòng cung khổng lồ chạy dọc bờ sông. Do kết cấu đất phù sa khá yếu nên đang có dấu hiệu tiếp tục sạt lở, nhất là sau mỗi trận mưa lũ.

Đặc biệt, tại khu vực người dân đang trồng mía, ở đây độ cao từ bãi bồi xuống mặt sông chừng 3- 4m nên các thuyền thường chọn để ẩn nấp và khai thác cát sạn trái phép. Do vậy, mức độ sạt lở ở khu vực này đang diễn ra hết sức nghiêm trọng. Hàng ngày, thậm chí hàng giờ, từng mảng đất phù sa bị sạt lở và nước cuốn trôi. Ở phía dưới ngổn ngang cơ man cây mía bị sạt và cuốn theo. Một số cây đã bị nước ngâm úng, một số cây bị đất cát vùi lấp, một số vẫn còn tươi do vừa mới bị sạt. Có những đoạn nước đã khoét sâu vào bờ tạo nên những hàm ếch khổng lồ, phía trên cây mía vẫn sinh trưởng bình thường. Nhưng chỉ một vài ngày sau trời đổ mưa hoặc nước sông dâng cao, những hàm ếch ấy sẽ bị sập và cuốn theo một lượng lớn cây mía.

Một diện tích mía khá lớn bị sạt lở và cuốn xuống sông.

Các đối tượng thường ghé thuyền sát bờ sông để hút cát sạn trái phép.

Ngoài việc thiệt hại về kinh tế, hiện tượng sạt lở bãi sông còn đe dọa tính mạng người và gia súc qua lại. Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Hữu Khanh- cán bộ địa chính xã cho biết: “Mỗi năm, Vĩnh Sơn mất gần 3ha đất sản xuất do sạt lở. Nguyên nhân chính là do các đối tượng khai thác cát sạn trái phép thường cho thuyền vào sát tận bờ để khai thác, nên mức độ sạt lở diễn ra nhanh hơn. Nếu không ngăn chặn kịp thời, diện tích đất sản xuất sẽ tiếp tục bị thu hẹp”.

Trước tình trạng nạn khai thác cát sạn diễn biến ngày càng phức tạp, UBND xã Vĩnh Sơn đã cử lực lượng công an và dân quân thường xuyên tuần tra, phát hiện, xử lý và đẩy đuổi nhưng không mấy hiệu quả. Bởi lẽ, khi bị phát hiện, các đối tượng khai thác trái phép thường nhổ neo, lái thuyền ra giữa dòng. Trong khi lực lượng chức năng địa phương không được trang bị phương tiện, không có chế tài xử lý, chỉ dừng lại ở việc đẩy đuổi ra khỏi khu vực sát bờ sông, cùng lắm là xử phạt hành chính. Khi lực lượng chức năng rút lui, các đối tượng này lại ghé thuyền sát bờ để tiếp tục khai thác. Đó là chưa kể có lúc các đối tượng này còn thách thức, thậm chí dùng hung khí để chống trả.

Trao đổi với chúng tôi, ông Phan Bá Trung - Chủ tịch UBND xã Vĩnh Sơn cho biết: “Thời gian gần đây, tình trạng khai thác cát sạn trên địa bàn diễn biến phức tạp, các đối tượng là người ở xã khác, trong khi đó chúng tôi lại thiếu phương tiện để đẩy đuổi, xử lý. Vì thế, chúng tôi đã có văn bản đề nghị huyện vào cuộc để xử lý dứt điểm”.

Nhận được phản ánh và đề xuất của xã Vĩnh Sơn, ngày 7/8/2013, Ban Thường vụ Huyện ủy Anh Sơn đã có công văn chỉ đạo xử lý tình trạng khai thác cát sạn tại xã Vĩnh Sơn gửi UBND huyện và Công an huyện Anh Sơn. Nội dung công văn yêu cầu tập trung xử lý ngay tình trạng khai thác cát sạn trái phép trên địa bàn xã Vĩnh Sơn, không để tình trạng này kéo dài làm ảnh hưởng đến an ninh trật tự, môi trường sinh thái và giảm lòng tin trong nhân dân. Công văn của Ban Thường vụ Huyện ủy yêu cầu có biện pháp xử lý có hiệu quả, thời gian chậm nhất là ngày 12/8/2013.

Trên cơ sở đó, ngày 23/8/2013, Chủ tịch UBND huyện Anh Sơn ký Quyết định thành lập đoàn kiểm tra liên ngành để kiểm tra việc chấp hành pháp luật đối với các hoạt động khai thác khoáng sản, công tác bảo vệ môi trường, tài nguyên nước đối với các tổ chức, cá nhân trên địa bàn. Một trong những nhiệm vụ của đoàn kiểm tra liên ngành được ghi trong quyết định là kiểm tra, đẩy đuổi, xử lý các tổ chức, cá nhân khai thác cát, sạn trái phép tại các dòng sông trên địa bàn huyện nói chung và tại khu vực xã Vĩnh Sơn nói riêng.

Nhân dân xã Vĩnh Sơn đang hy vọng đoàn kiểm tra liên ngành sớm vào cuộc để giúp giữ được vốn đất sản xuất nông nghiệp, bảo vệ môi sinh, môi trường.

Tường Anh