Theo chân bà Moong Thị Minh lên rẫy thu hoạch lạc ở bản Khánh Thành, xã Nậm Cắn (Kỳ Sơn). Năm nay gia đình bà Minh trồng gần 1ha lạc, thời điểm cuối tháng 10/2023 vào mùa thu hoạch. “Lạc năm nay củ không nhiều nhưng rất chắc. Những năm được mùa như năm nay mang lại thu nhập khoảng 15 – 16 triệu đồng. Ấy nhưng được mùa lạc lại mất mùa lúa” – bà Minh chia sẻ.
Nói rồi, bà Minh chỉ tay về phía vạt lúa nằm cạnh ruộng lạc. Nhìn từ xa, màu vàng úa của lúa dưới nắng trưa lộ vẻ tiêu điều, xơ xác; bông lúa ít hạt, tỷ lệ lép cao và cây cháy lá, vàng rũ.
Vị trí rẫy gieo cấy lúa hè thu – mùa của bà con bản Khánh Thành hầu hết nằm trên đỉnh hoặc men theo sườn đồi, núi có độ dốc lớn. Năm 2022 cũng như năm 2023, cả bản gieo trồng 38ha lúa rẫy.
Chị Lữ Y Khun, người bản Khánh Thành, cho hay, năm nay hầu như lúa mất mùa do nắng hạn lâu ngày, kèm độ dốc rẫy lúa lớn nên không giữ được nước. May vẫn còn có các ruộng lạc “hỗ trợ”, người dân có nguồn thu khi sắp sửa bước vào mùa Đông lạnh.
Bản Khánh Thành của xã biên giới Nậm Cắn có 100% đồng bào dân tộc Khơ mú sinh sống, với 74 hộ, 410 khẩu. Bản cách khá xa trung tâm xã tầm 4km, đường đi hầu hết còn là đất đá, mà theo như dân bản chia sẻ thì trời mưa muốn đi rẫy thăm ruộng chỉ có thể cuốc bộ.
Ông Hờ Bá Pó - Chủ tịch Hội Nông dân xã Nậm Cắn, cho biết, vụ hè thu năm 2023, cả xã gieo trồng khoảng 365ha lúa rẫy, phân bố ở 6 bản, ước tính sản lượng thu hoạch 394,8 tấn. Trong đó, nhiều nhất là bản Huồi Pốc 100ha, Trường Sơn 95ha, Tiền Tiêu 80ha, ít nhất là bản Noọng Dẻ 15ha.
“Năm nay có 2 bản mất mùa lúa rẫy là Khánh Thành và Pà Ca với tổng diện tích hơn 60ha. Nguyên nhân chủ yếu là gặp nắng hạn, rồi lại mưa khiến vừa không giữ được nước lúc nắng nóng và bị xói mòn khi mưa kéo dài.
Người dân Nậm Cắn cũng chia sẻ, mấy năm nay thời tiết diễn biến thất thường, nắng nóng nhiều đợt kéo dài và liên tiếp ảnh hưởng đến đời sống, phát triển kinh tế của người dân, nhất là trồng trọt, nên một số hộ bỏ trồng lúa, chuyển qua trồng loại cây khác, hoặc bỏ vụ mùa.
Vì thế, đối với lúa rẫy năm 2022 toàn xã Nậm Cắn chỉ đáp ứng 90,13% diện tích gieo trồng so với kế hoạch. Dự kiến năm 2023 cũng tương tự.
Được biết, toàn huyện Kỳ Sơn có hơn 8.000 ha lúa hè thu, hiện người dân hầu như đã thu hoạch xong, năng suất bình quân khoảng 4 tấn/ha, sản lượng 3.233,2 tấn; trong đó lúa rẫy khoảng 5.000ha, năng suất 12/tạ/ha, sản lượng 6.128 tấn.
