Đoàn cán bộ xã Hương Cần, huyện Thanh Sơn, Phú Thọ trong chuyến khai thác phát triển du lịch đã tình cờ phát hiện nhiều cá thể cá lạ giống cá cóc sần đặc biệt quý hiếm sinh sống tại một vực nước nhỏ trên độ cao khoảng 700 m so với mực nước biển.
Loài cá này có hình dạng giống thằn lằn, sống lưỡng cư trên cạn và dưới nước, dài khoảng 7 - 8 cm, đầu rộng, tuyến mang tai gồ cao, phình rộng, hơi xiên về phía sau; gờ giữa sống lưng gồ cao với những u lồi khá lớn chạy dọc hai bên sườn từ phía sau chi trước đến gốc đuôi.
Da lưng, sườn và vùng dưới cằm có những nốt sần nhỏ, bụng có những nếp nhăn chạy ngang. Chi trước có 4 ngón, không có màng bơi. Chi sau có 5 ngón, có màng bơi ở phần sát gốc bàn chân. Đuôi dẹp theo chiều thẳng đứng, mút đuôi nhọn. Mặt lưng và bụng có màu nâu sẫm. Mép bàn chân, bàn tay, mép bụng và riềm dưới đuôi có màu cam.
Cá cóc sần nằm trong Sách Đỏ VN và thế giới
KS Trần Đăng Lâu, Phó Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm Phú Thọ, nguyên Giám đốc Vườn Quốc gia Xuân Sơn - người đã có 45 năm gắn bó với rừng, trong đó gần 10 năm nghiên cứu về cá cóc, khẳng định, đây đúng là loài cá cóc sần đặc biệt quý hiếm, thuộc nhóm A nằm trong sách đỏ cần bảo vệ khẩn cấp của Việt Nam và thế giới. Đây chính là loài cá đã giúp các nhà khoa học tìm ra nguyên lý tế bào gốc được áp dụng rất hiệu quả trong y học hiện nay.
Cũng theo ông Lâu, cá cóc sần được phát hiện lần đầu vào năm 1909 ở độ cao 1.000 m thuộc núi Mẫu Sơn, tỉnh Lạng Sơn bởi một kỹ sư lâm nghiệp người Pháp, đến tận năm 1940 phát hiện này mới được công bố và mẫu vật này hiện đang được lưu giữ, trưng bày tại Bảo tàng tự nhiên Paris (Pháp) và Bảo tàng London (Anh).
Cá thể cá cóc sần thứ hai được phát hiện ở núi Ten thuộc Vườn Quốc gia Xuân Sơn (huyện Tân Sơn) vào năm 2003, cách núi Hem khoảng 30 km đường chim bay.
