Quan hệ Nga - Mỹ: Liệu có đoạn tuyệt

(Baonghean) - Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov cho biết, quan hệ Nga - Mỹ đang chạm đáy và sẽ còn kéo dài trong một khoảng thời gian nữa. Như vậy, suốt hơn nửa năm qua, từ khi xảy ra cuộc khủng hoảng tại Ukraine và đặc biệt là việc Nga sáp nhập bán đảo Crưm, mối quan hệ giữa hai cường quốc hạt nhân lớn nhất thế giới vẫn chưa thể trở lại bình thường. Điều này không chỉ có tác động đến hai nước, mà còn có những tác động không tốt đến cả thế giới. Song dù đang “chạm đáy” nhưng mối quan hệ này có đến mức đoạn tuyệt?

“Mối quan hệ giữa Nga và Mỹ đang rơi xuống mức thấp và sẽ còn kéo dài do cuộc khủng hoảng tại Ukraine, song không thể nói là quan hệ Nga - Mỹ đang trong chiến tranh lạnh”. Đó là lời phát biểu của người đứng đầu ngành Ngoại giao Nga khi nhận định về mối quan hệ giữa hai cường quốc hạt nhân hiện nay.

Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov. (Ảnh: AFP)

Thế giới đều biết Nga và Mỹ là hai quốc gia có kho vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới với việc mỗi nước sở hữu hàng nghìn đầu đạn có thể biến trái đất trở về thời kỳ đồ đá trong vài phút. Nhận thức được mối nguy hiểm này, Liên Xô trước đây và Mỹ đã từng nhiều lần ngồi lại với nhau để bàn về việc cắt giảm kho vũ khí hạt nhân. Đến khi chiến tranh lạnh kết thúc, Nga và Mỹ tiếp tục công cuộc đàm phán và ký kết các Hiệp ước cắt giảm vũ khí hạt nhân. Mới đây nhất, Hiệp ước cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược START-3 đã được Nga và Mỹ ký kết năm 2010.

Song sự hợp tác đó đang có dấu hiệu bị đình trệ khi tháng 3 vừa qua, Mỹ tuyên bố dừng hợp tác quân sự, thương mại với Nga, còn Nga đe dọa sẽ rút khỏi Hiệp ước cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược; thậm chí tháng 7 vừa qua, nhiều nghị sỹ Nga còn yêu cầu đình chỉ Hiệp định này. Sự việc này đã kéo theo việc Nga và Mỹ nhiều lần lên tiếng cáo buộc nhau vi phạm các thỏa thuận đã đạt được, mới đây nhất là những cáo buộc liên quan đến phát triển tên lửa tầm trung. Không những thế, với việc Mỹ cùng với NATO tăng cường bố trí lực lượng tại Đông Âu thì Nga cũng đã có một loạt các biện pháp đáp trả như tổ chức tập trận và công bố một loạt những biện pháp hiện đại hóa quân đội. Cả Nga và Mỹ đều chưa cho thấy bên nào sẽ xuống thang trước trong cuộc đối đầu Đông - Tây hiện nay.

Ngoài ra, cơ quan hàng không vũ trụ Mỹ còn tuyên bố đình chỉ các hợp tác với Nga và chỉ chấp nhận các hoạt động hợp tác với Nga trên Trạm Vũ trụ quốc tế (ISS). Để đáp trả, Nga cũng đã tuyên bố sẽ ngừng hợp tác với Mỹ về Trạm vũ trụ quốc tế sau năm 2020 và cũng cấm Mỹ sử dụng các động cơ tên lửa trong các vụ phóng vệ tinh quân sự. Trong khi đó hiện nay, Nga là quốc gia duy nhất có thể đưa người đi về từ trạm vũ trụ quốc tế ISS và Mỹ đang phải trả cho Nga tới 60 triệu USD cho một nhà du hành Mỹ lên trạm ISS. Trạm vũ trụ quốc tế ISS là dự án hợp tác của nhiều quốc gia nhằm nghiên cứu khoa học vũ trụ, trong đó Nga và Mỹ đóng vai trò chủ đạo trong việc vận hành và duy trì trạm vũ trụ này từ hàng chục năm qua. Nếu như sự hợp tác Nga - Mỹ bị đình trệ thì rõ ràng, hiệu quả của các dự án nghiên cứu khoa học từ ISS sẽ bị suy giảm nghiêm trọng. Điều đó cũng đồng nghĩa với việc hàng loạt dự án, nghiên cứu liên quan đến môi trường, cuộc sống của toàn nhân loại sẽ bị ảnh hưởng.

Dù mối quan hệ giữa Nga và Mỹ hiện nay được cho là đã “chạm đáy”, song mối quan hệ giữa hai nước không vì thế mà quay trở lại thời kỳ chiến tranh lạnh. Trước mắt hai nước có quá nhiều điểm cần phải dựa vào nhau để giải quyết, đặc biệt là việc chung tay đối phó với sự nghiêm trọng của dịch bệnh Ebola và chủ nghĩa khủng bố đang phát triển mà Nhà nước Hồi giáo tự xưng là một ví dụ. Đó là chưa kể Mỹ vẫn cần đến Nga để đưa nhà du hành vũ trụ của mình lên trạm vũ trụ quốc tế ISS. Mặt khác, cả Nga và Mỹ đều hiểu rằng, nếu hai nước chạy đua vũ trang hay quay trở về thời kỳ chiến tranh lạnh sẽ đồng nghĩa với việc đứng trước nguy cơ tự hủy diệt mình và toàn nhân loại. Do đó, các nhà phân tích đánh giá, mối quan hệ Nga - Mỹ hiện nay cho dù đã xuống thấp đến mức kỷ lục từ chiến tranh lạnh, nhưng ít có khả năng hai bên đối đầu căng thẳng như trước đây. Thế giới ngày nay còn quá nhiều vấn đề mà hai nước Nga - Mỹ cần chung tay giải quyết vì cuộc sống bình yên của người dân mỗi nước cũng như của toàn nhân loại.

Nguyễn Cao Biền