Quê hương của những người Nghệ xa quê
(Baonghean) Người sáng tác bài hát bao giờ cũng mong ước có nhiều người hát. Về điểm này tôi thấy ca khúc "Khúc hát sông quê" của nhà thơ - nhạc sĩ Nguyễn Trọng Tạo và nhà thơ Lê Huy Mậu là một minh chứng.
Hồi vợ chồng tôi xây nhà, đêm tôi ngủ ở công trường. Tôi nằm với cái radio nhỏ xíu. Khuya mở đài, tôi bỗng nghe ca sĩ Anh Thơ hát như ma gọi: "Sông còn nhớ chăng nơi ta ngồi ngóng mẹ/ vời vợi tuổi thơ một xu bánh đa vừng"... Tôi vặn to đài nghe đến đoạn dạo nhạc, thấy cô phát thanh viên giới thiệu: "Các bạn đang nghe ca khúc "Khúc hát sông quê của Nguyễn Trong Tạo và Lê Huy Mậu", tôi bật ngay dậy như thằng điên, chạy ùa gọi vợ: "Tâm ơi Tâm, lên mà nghe bài hát mới của bác Tạo, hay lắm". Vì Nguyễn Trọng Tạo là chỗ rất thân thiết của gia đình tôi. Ngực tôi bỗng chạm phải thanh gỗ ngáng đau điếng. Mới hay mình đang ở trên tầng thượng chưa xây lan can, chỉ ngáng tạm thanh gỗ để đề phòng. Hú vía, tí nữa thì phi xuống đất ở độ cao ba tầng nhà !
Nhà thơ - Nhạc sỹ Nguyễn Trọng Tạo.
Một lần khác, lần này thì có anh Tạo. Tối ấy, hoạ sĩ Trương Bé mời anh Tạo, tôi và nhà báo Thanh Tú, Báo Điện Ảnh, sang nhà anh bên Thành nội Huế uống rượu. Sau khi đi xem tranh siêu thực mới của gia chủ, chạm nhau dăm ba chén rượu quê, Trương Bé "ra lệnh" bây giờ đến mục thơ, nhạc! Nguyễn Trọng Tạo đứng lên, tay cầm chén rượu: "Tạo xin hát một bài hát mới tên là "Khúc hát sông quê", phổ thơ một người bạn là Lê Huy Mậu". Rồi Tạo hát. Nguyễn Trọng Tạo có giọng hát hay và ấm. Càng say, cầm đũa gõ đĩa, gõ bát, Tạo hát càng hay. Tạo hát xong, Thanh Tú bật dậy: "Để em hát lại bài này". Không ngờ cậu phóng viên Báo Điện Ảnh, tính nóng như Trương Phi, nói năng bỗ bã thế mà hát hay thật. Tiếng hát của Tú vang lên khiến hàng xóm hoạ sĩ cũng lẻn sang nép cửa đứng nghe. Rồi tất cả hát đồng ca. Tôi cũng hát theo. "Bầy trẻ thơ tắm mát phía thượng nguồn/ Một dòng xanh trong chảy mãi tới vô cùng"... Khuya hôm đó, xong cuộc rượu, tôi phóng xe ra đường, miệng hát "Khúc hát sông quê", tay phải cầm tay ga lái xe máy, tay trái thì cứ vung xị nhặng lên trời bắt nhịp theo bài hát. Tôi phóng nhanh đến độ Thanh Tú chở Nguyễn Trọng Tạo phải đuổi theo vì sợ tôi gây tai nạn mà! May mà đã khuya, dân Huế lại ngủ sớm, nên đường phố rất thưa người !
Nhưng chuyện mê hát "Khúc hát sông quê" của vợ chồng tôi không nhằm nhò gì so với bà mẹ và cậu em vợ. Bà mẹ vợ tôi năm nay 81 tuổi. Dịp Tết năm 2005, bà điện vào: "Con nói anh Tạo cho mẹ một đĩa "Khúc hát sông quê" để mẹ hát theo". Chả là anh Tạo đã có lần cùng tôi lên thăm ông bà ở làng Sẻ, xã Nghĩa Đồng, nên bà biết. Có lần ra quê, tôi bảo bà hát "Khúc hát sông quê". Bà nhả miếng trầu đang nhai vào lòng tay rồi hát liền. Giọng bà còn tốt lắm. Bà còn hát nhiều bài ca trù cho con rể nghe. Tôi điện thoại, mấy ngày sau anh Tạo gửi đĩa vào ngay. Thế là từ đó, bà mở "Khúc hát sông quê" cả buổi. Đi làm cỏ rau, trồng ngô ngoài vườn cũng mở "Khúc hát sông quê". Mấy bà già bạn bè trong xóm đến thăm, ngồi ăn trầu bà cũng mở đĩa cho mấy bà nghe "Khúc hát sông quê". Ngay đến bé Cún, con cậu út mới 4 tuổi lủn củn theo sau lưng bà, cũng hát, giọng còn ngọng: "quá nửa đời xiêu dạt..." Vì thế mà ở làng Sẻ bây giờ nhiều người thuộc bài hát ấy lắm.
Cậu em kề vợ tôi là Nguyễn Thanh Tuấn làm Giám đốc Trung tâm giáo dục Chính trị huyện Tân Kỳ, tức Trường Đảng huyện. Ở nhà cậu có cái máy đĩa. Cậu tua thế nào đó, mà suốt ngày máy toàn hát "Khúc hát sông quê", hát hết bài lại quay lại từ đầu. Có lần đi họp các Trường Đảng Nghệ An, cậu cũng lên hát "Khúc hát sông quê" và được xếp loại "Sao Mai quan chức". Đi dạy chính trị, cậu bao giờ cũng dành mấy phút cuối giờ để hát "Khúc hát sông quê" cho học trò nghe, rồi mời học viên cùng hát. Giọng cậu khoẻ, vang mà ngọt. Cậu bảo: "Trăm bài giảng của mình về quê hương, đất nước không bằng hát thuộc bài của bác Tạo!". Dạy lớp bồi dưỡng bí thư, chủ tịch các xã ở trường, hay về các xã nói chuyện thời sự, cậu lúc nào cũng hát "Khúc hát sông quê". Đến nỗi bây giờ tất cả lãnh đạo đảng, chính quyền xã nào ở Tân Kỳ cũng hát "Khúc hát sông quê". Đến nay thì hình như cả huyện ai cũng thuộc "Khúc hát sông quê".
Sông quê. Ảnh: Bùi Xuân Lương
Năm 2004, tôi dự trại sáng tác Văn học ở Nhà sáng tác Vũng Tàu, mới biết không chỉ gia đình tôi mà cả nước ai cũng thích và say bài hát "Khúc hát sông quê". Tôi quen nhà thơ Lê Huy Mậu từ lâu. Không ngờ "hắn" lại có bài thơ hay thế. Mậu kể, năm 2002, Nguyễn Trọng Tạo đang vào Vũng Tàu dự trại sáng tác âm nhạc của Hội Nhạc sĩ Việt Nam, Mậu gửi cho Tạo một chương trong trường ca THỜI GIAN KHẮC KHOẢI để đưa ra Hà Nội in báo. Nguyễn Trọng Tạo đã lọc lấy những câu hay trong đó để phổ nhạc, thành một bài hát cực hay. Mậu bảo: "Nhờ bác Tạo phổ nhạc thơ mà có thêm rất nhiều người biết Mậu. Đó là mình được thơm lây". Ấy là Mậu khiêm tốn thế. Không có bột làm sao gột nên hồ! Sự đồng cảm của hai tâm hồn xứ Nghệ tha hương đã làm nên một ca khúc tuyệt vời.
Hôm tổng kết trại sáng tác, đến tiết mục giao lưu, nhà thơ Tùng Bách lên giành micro nói nghiêm trang: "Phía Hội Văn nghệ Bà Rịa-VũngTàu xin giới thiệu một nhà thơ nổi tiếng có bài thơ "Khúc hát sông quê" mà nhạc sĩ Nguyễn Trọng Tạo phổ nhạc. Mời anh lên đọc lại bài thơ trước, rồi tôi sẽ hát phục vụ nhân dân sau". Lê Huy Mậu bẽn lẽn như con gái mới về nhà chồng, đỏ mặt lên sân khấu đọc thơ. Tùng Bách hát Khúc hát sông quê khá chuẩn. Nổi máu thi sĩ, dù trước đó đã đọc thơ rồi, tôi vọt lên sân khấu. Thế là hai thằng quàng vai nhau hét: "Ơi con sông quê con sông quê"... Không khí bốc đến độ cả hội trường năm sáu chục người cùng đứng lên đồng ca. Người ngả bên này, kẻ ngả bên khác, người hát câu này, kẻ thuộc câu khác, ngất ngưởng, nồng nàn, dan díu...
Tưởng chỉ dân Nghệ, dân miền Trung, miền Nam mê "Khúc hát sông quê". Mới đây tôi mới biết dân miền Bắc cũng mê Nguyễn Trọng Tạo. Anh Tạo kể có một ông lãnh đạo Thị xã Tam Điệp, đêm thứ bảy đang ở xa thị xã mấy chục cây số. Thế mà khi nghe đệ tử điện thoại báo cáo có anh Nguyễn Trọng Tạo từ Hà Nội ghé qua. Thế là sếp liền bỏ hết mọi sự, ra lệnh lái xe phóng xe về ngay. Về chỉ để bắt tay, ôm hôn Nguyễn Trọng Tạo và xin phép được "Hát cho tác giả nghe" bài hát "Khúc hát sông quê". Đêm ấy đến mãi gần 2 giờ sáng cuộc hát mới tàn. Cuối năm 2007, tôi về chơi Nam Định, trong một cuộc bù khú bạn bè, thấy tôi có việc phải gọi điện cho Nguyễn Trọng Tạo, thế là "Doanh nhân Vàng" Nguyễn Ngọc Đạt và ba bốn anh em Nam Định níu lấy điện thoại hát "Khúc hát sông quê" cho anh Tạo "nghe cho sướng!"!
Không chỉ người Việt trong nước hát "Khúc hát sông quê", mỗi khi Nguyễn Trong Tạọ hay Lê Huy Mậu đi Mỹ, Canada, Ba Lan... đến đâu "hai ông sông quê" cũng được đón tiếp nồng hậu và khởi đầu bao giờ bà con Việt Kiều cũng đồng ca "KHÚC HÁT SÔNG QUÊ" hết lần này đến lần khác.
Tôi biết anh Tạo có nhiều bài hát hay như Đôi mắt đò ngang, Con dế buồn... nhưng nhắc đến Nguyễn Trọng Tạo, người hâm mộ đều thuộc và nhớ hai "bài tủ" của anh: "Làng quan họ quê tôi" và "Khúc hát sông quê". Đó cũng là hai bài hát thuộc loại top ten hiện nay. Đây chính là hồn vía của Tạo. Một người sáng tác nhạc "tay trái" mà có được hai bài hát có sức lan tỏa, có sức sống lâu bền như thế cũng đáng đồng tiền bát gạo!
Ngô Minh (TP. Huế)
