Sử dụng chế phẩm sinh học Prebiotics trong nuôi tôm

(Baonghean) - Những năm gần đây, nghề nuôi trồng thủy sản nói chung và nuôi tôm nói riêng đang đứng trước nhiều thách thức do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, dịch bệnh trên tôm và nhất là ô nhiễm môi trường vùng nuôi. Trước nguy cơ đó, nhiều doanh nghiệp, hộ dân đã áp dụng việc nuôi tôm bằng chế phẩm sinh học (CPSH).

Cơ chế làm việc của CPSH theo 3 quá trình: khống chế sinh học, tạo ra sự sống và xử lý sinh học. Tác động tương hỗ của ba quá trình này mang lại lợi ích rất lớn cho nghề nuôi tôm.

CPSH giúp phân hủy các chất hữu cơ và làm giảm đáng kể lớp bùn nhớt, giảm mùi hôi của nước trong ao. Có thể sử dụng CPSH từ giai đoạn cải tạo ao nuôi, trong suốt quá trình nuôi. Bên cạnh đó, CPSH có tính tương thích cao, sử dụng hiệu quả đối với nhiều hình thức nuôi tôm khác nhau, từ quảng canh đến thâm canh, siêu thâm canh, nuôi raceway (nước chảy)… Các vi sinh vật có lợi trong CPSH không chỉ phân hủy sinh học các chất thải hữu cơ, giảm khí độc mà còn giảm được vi khuẩn gây bệnh, xạ khuẩn bằng cách tiêu thụ hết thức ăn của chúng. Đây là một lợi thế sinh học đặc biệt của CPSH, bởi thông thường nếu sử dụng kháng sinh, hóa chất để tiêu diệt vi khuẩn có hại sẽ làm ảnh hưởng đến cả hệ sinh vật có lợi trong ao tôm.

Hiệu quả của một CPSH được đánh giá theo số lượng vi khuẩn có ích trong 1 đơn vị khối lượng, khả năng vi khuẩn sống lại, số lượng vi khuẩn sống lại và thời gian vi khuẩn tái hoạt động khi được đưa vào ao nuôi tôm. Bên cạnh đó, để CPSH đạt hiệu quả cao, cần lưu ý một số yếu tố: tình trạng chất lượng nước, thời điểm, liều lượng… khi sử dụng.

Quá trình khống chế sinh học là những dòng vi khuẩn có ích tác động đối kháng lên dòng vi khuẩn gây bệnh. Những dòng vi khuẩn có lợi sẽ lấn át, kìm chế sự phát triển của sinh vật có hại. Bên cạnh đó, quá trình tạo ra sự sống, các vi khuẩn có lợi sẽ phát triển trong nước hoặc cơ thể tôm. Khi vi khuẩn có lợi phát triển với số lượng lớn trong đường ruột sẽ giúp tôm tiêu hóa thức ăn hiệu quả hơn, lấn át hoặc tiêu diệt vi khuẩn có hại cho đường ruột gây bệnh phân trắng, sưng ruột, ruột vàng... hay vi khuẩn có lợi phát triển nhiều trong nước ao sẽ hạn chế các bệnh phát sáng, đóng rong nhớt...

Quá trình xử lý sinh học, vi khuẩn có ích sẽ phân hủy chất hữu cơ, vô cơ có hại trong nước ao, như nitrite, nitrate... làm chất lượng nước tốt hơn và giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh cho tôm. Chế phẩm sinh học (CPSH) có tác dụng ngăn ngừa nguồn gây bệnh hơn là trị bệnh. Tuy nhiên, sử dụng CPSH sẽ hạn chế được việc sử dụng kháng sinh, hóa chất độc, tạo ra sản phẩm an toàn, có tính bền vững cao.

Trong nuôi tôm thức ăn thường chiếm 50- 60% chi phí nuôi tôm. Để tăng hiệu quả sử dụng thức ăn, nhiều dòng vi khuẩn có ích được đưa vào cơ thể tôm, giúp tiêu hóa thức ăn, hấp thụ dinh dưỡng, hạn chế độc tố, ức chế vi khuẩn có hại, bảo vệ sức khỏe tôm nuôi.

CPSH được khuyến cáo sử dụng trong mọi giai đoạn của nghề nuôi tôm, từ sản xuất con giống đến nuôi thương phẩm. Điều này giải thích tại sao những con giống được sản xuất dựa trên nền tảng sử dụng CPSH có tỷ lệ sống và sức tăng trưởng cao hơn những con giống bị ảnh hưởng bởi việc sử dụng kháng sinh hay chất hóa học khác. Cũng như vậy, khi tôm còn nhỏ, sức đề kháng yếu, hệ sinh vật ít thì việc bổ sung các “lợi khuẩn” cho tôm, nhất là cho đường ruột rất quan trọng. Các vi khuẩn có ích còn tiết ra các enzym có khả năng phân tách các đa chất thành đơn chất, giúp tôm dễ hấp thụ dinh dưỡng, chống rối loạn tiêu hóa. Tuy nhiên để phát huy đầy đủ tác dụng của chế phẩm sinh học thì người nuôi tôm cần lưu ý:

Thứ nhất, sử dụng CPSH phải theo hướng dẫn của nhà sản xuất bởi vì một số CPSH cần có thời gian “kích hoạt” trước khi được đưa vào ao nuôi tôm. Chẳng hạn, sản phẩm phải được ngâm trong nước sạch, ở nhiệt độ nước thích hợp và trong một khoảng thời gian cụ thể… (tùy từng loại) trước khi sử dụng.

Thứ hai, sử dụng đúng liều lượng/đơn vị diện tích (hoặc thể tích). Không dùng liều lượng cao hơn vừa không hiệu quả lại gây tốn kém.

Thứ ba, người nuôi tôm cần theo dõi chất lượng nước và tình trạng của tôm trước khi sử dụng CPSH.

Thứ tư, không sử dụng CPSH cùng với thuốc kháng sinh, hóa chất trị bệnh cho tôm. Không dùng nhiều CPSH cùng một thời điểm, sử dụng xen kẽ và cách nhau theo thời gian quy định và nên sử dụng sản phẩm khi trời nắng (8-10h sáng).

Thứ năm, với những sản phẩm trộn với thức ăn: không để thức ăn đã trộn với CPSH quá lâu, bao bọc thức ăn bằng dầu trước khi cho tôm ăn sẽ làm tăng hiệu quả sử dụng.

Để xác định hiệu quả của CPSH, người nuôi tôm cần xét nghiệm mẫu nước ao nuôi trước khi sử dụng CPSH, từ đó xác định mật độ sinh vật có lợi trong ao hoặc nồng độ các khí độc. Sau khi sử dụng CPSH, xét nghiệm lại nước để đối chứng. Nếu mật độ vi sinh vật có lợi tăng cao, đồng thời nồng độ khí độc giảm thấp thì có thể dùng được chế phẩm này.

Trần Trung Thành