Tầm nhìn của Nhật về trật tự an ninh Đông Á

(Baonghean.vn) - Trật tự khu vực tại Đông Á thường xuyên thay đổi. Sự giảm sút tương đối trong sức mạnh của Mỹ tại châu Á đã dẫn tới những thách thức mới. Các nguyên tắc, quy định, thông lệ và phương pháp để quản lý chương trình nghị sự quốc tế đang đặt ra nhiều dấu hỏi.

Đô đốc Hải quân Mỹ Harry B. Harris Jr., chỉ huy lực lượng của Mỹ tại Thái Bình Dương trò chuyện cùng Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe trong cuộc gặp tại Văn phòng Thủ tướng hôm 16/2. Ảnh: AP.
Đô đốc Hải quân Mỹ Harry B. Harris Jr., chỉ huy lực lượng của Mỹ tại Thái Bình Dương trò chuyện cùng Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe trong cuộc gặp tại Văn phòng Thủ tướng hôm 16/2. Ảnh: AP.

Mức độ sẵn sàng duy trì vai trò tích cực tại Đông Á của Mỹ, cùng với thái độ của Trung Quốc và các nhóm nước chủ chốt như ASEAN sẽ định hình tương lai khu vực này. Cách thức các chủ thể chính phản ứng trước môi trường an ninh đang biến đổi sẽ đóng vai trò quan trọng quyết định tương lai trật tự an ninh tại Đông Á.

Vậy điều này có ý nghĩa gì đối với Nhật Bản?

Nhật Bản hiện đang là quốc gia trong khu vực ủng hộ mạnh mẽ nhất việc duy trì trật tự do Mỹ dẫn dắt trên cả khía cạnh an ninh lẫn kinh tế. Sau nhiệm kỳ ngắn ngủi của cựu Thủ tướng Yukio Hatoyama (9/2009-6/2010), Nhật Bản đã đánh mất khát vọng trở thành “người kiến tạo” trật tự khu vực. Thay vào đó, nước này lại chú tâm vào việc hợp nhất chính sách về châu Á của mình với mối quan hệ song phương với Mỹ.

Không phải lúc nào Nhật Bản cũng dành sự tin tưởng vào vị thế ưu việt của Mỹ tại châu Á. Trong quá khứ, nước này từng nhấn mạnh vai trò của các tổ chức khu vực, bao gồm các cơ chế như ASEAN+3 và ASEAN+6. Nhật cũng tích cực theo đuổi ngoại giao song phương với các nước Đông Nam Á theo học thuyết Fukuda được đưa ra từ năm 1977, tập trung xây dựng các quan hệ hòa bình và hợp tác với các thành viên ASEAN.

Nhưng trong 1 thập niên trở lại đây, các nhà hoạch định chính sách đối ngoại của Nhật Bản ngày càng có thiên hướng nhìn nhận các quan hệ của nước này với Đông Nam Á thông qua lăng kính liên minh của Mỹ. Dù đảng nào nắm quyền, chính sách đối ngoại của đất nước hoa anh đào rõ ràng đều nhắm tới việc tăng cường vai trò lãnh đạo của Mỹ trong khu vực.

Nhật Bản luôn tập trung xây dựng các quan hệ hòa bình và hợp tác với các thành viên ASEAN. Ảnh: Internet.
Nhật Bản luôn tập trung xây dựng các quan hệ hòa bình và hợp tác với các thành viên ASEAN. Ảnh: Internet.

Để ủng hộ khuôn khổ liên minh của Mỹ, Nhật Bản đã đề cao quan hệ hợp tác an ninh với hầu hết các nước ASEAN, cải thiện thực chất quan hệ song phương với các quốc gia ASEAN để có thêm nhiều trao đổi về mặt quốc phòng. Lập trường của Nhật về các đàm phán xuyên Thái Bình Dương - vốn nhận được sự ưu tiên hơn các quan hệ đối tác kinh tế khác của nước này trong khu vực - cũng cho thấy cam kết mạnh mẽ nhằm đảm bảo Mỹ tiếp tục can dự trong khu vực. Giới hoạch định chính sách của Tokyo tính toán, nước này sẽ có thêm các lợi ích chiến lược nếu tăng vị thế của Mỹ trong khu vực. Quan điểm này có lẽ bén rễ sâu tại Nhật hơn bất cứ nơi đâu, kể cả tại Australia hay ngay cả tại Mỹ.

Hồi tháng 4/2015, Nhật và Mỹ đã đưa ra tuyên bố chung và cập nhật các bản hướng dẫn về quan hệ hợp tác phòng thủ Mỹ-Nhật, nhấn mạnh sự cộng tác song phương và cộng tác 3 bên trong các nỗ lực xây dựng năng lực an ninh cho các nước Đông Nam Á. Chính quyền Abe cũng đã thành công làm sâu sắc thêm quan hệ hợp tác an ninh Mỹ-Ấn, đặc biệt là liên quan tới hợp tác phòng thủ và hạt nhân dân sự. Đây chính là biểu hiện cho thấy cách Nhật “Bảo đảm” đường lối ngoại giao của mình tại châu Á.

Hành vi của Nhật nhằm bổ trợ cho cái gọi là chính sách “xoay trục” hay “tái cân bằng” sang châu Á của Mỹ, song sự thay đổi trong chính sách của Nhật Bản thực tế đã có trước chiến lược xoay trục của Mỹ. Những dấu hiệu đầu tiên của định hướng chính sách đối ngoại mới mẻ này đã bắt đầu dưới nhiệm kỳ đầu tiên của ông Abe hồi năm 2006-2007.

Chính quyền Abe cũng đã thành công làm sâu sắc thêm quan hệ hợp tác an ninh Mỹ-Ấn. Ảnh: Internet.
Chính quyền Abe cũng đã thành công làm sâu sắc thêm quan hệ hợp tác an ninh Mỹ-Ấn. Ảnh: Internet.

Và các căng thẳng vẫn còn tồn tại giữa đường hướng của Mỹ và Nhật đối với an ninh tại Đông Á. Nhật Bản tỏ ra quả quyết hơn các đối tác, mong muốn chống lại tầm ảnh hưởng ngày một tăng của Trung Quốc và muốn giải quyết các thách thức hàng hải bằng việc thực thi các cơ chế dựa trên các quy tắc, quy định. Lập trường này xuất phát từ cách Nhật Bản nhìn nhận Trung Quốc, vốn đã đổi thay khi tầm ảnh hưởng chính trị của Trung Quốc và các cuộc khủng hoảng về quần đảo tranh chấp Senkaku/Điếu Ngư tăng lên.

Đến nay một số yếu tố ngoại giao châu Á truyền thống của Nhật Bản vẫn còn sót lại trong quan hệ song phương, song trong thập niên qua chủ yếu nước này dành vai trò trọng tâm cho vấn đề an ninh. Sức nặng của các quan ngại an ninh trong chính sách đối ngoại đã khiến các nhà ngoại giao Nhật Bản thúc đẩy một lập trường chung với ASEAN về các tranh chấp trên biển với Trung Quốc.

Vai trò được nhiều kỳ vọng của ASEAN trong tầm nhìn chính sách đối ngoại của Nhật Bản nhìn chung không hề thay đổi. Nhật Bản muốn khuyến khích ASEAN mạnh lên và thúc đẩy quá trình xây dựng cộng đồng chung. Ngay cả ngoài giới cầm quyền, nhiều chuyên gia Nhật Bản vẫn đánh giá cao vai trò của ASEAN trong cấu trúc khu vực.

Chừng nào mà đa số các nước ASEAN còn kháng cự trước sức ép bên ngoài từ bất cứ bên thứ 3 nào, thì khi đó việc thúc đẩy ASEAN vẫn sẽ làm lợi cho Nhật. Đó là bởi ASEAN có thể giúp Nhật Bản xúc tiến chủ nghĩa khu vực, đồng thời theo đuổi các cơ chế kinh tế và an ninh bao gồm cả nước Mỹ.

Động thái của Nhật cho thấy trong quá trình tái tính toán chiến lược của mình, duy trì tầm ảnh hưởng của Mỹ là chìa khóa để bảo vệ trật tự khu vực. Tokyo nhận thấy rằng chỉ riêng sức mạnh của họ không đủ để định hình trật tự đó, bởi vậy cần phải xây dựng các liên minh với các đối tác khu vực có những tương đồng về mục tiêu chính trị, chẳng hạn như Australia.

Đến nay, ngoại giao của Nhật Bản đối với Đông Á đã trải qua sự biến đổi đáng kể. Trong đó, tầm nhìn chiến lược nâng đỡ liên minh Mỹ-Nhật đã được kéo giãn để làm trụ cột cho chính sách ngoại giao đối với toàn bộ Đông Á của Tokyo. Việc nới rộng lô-gích liên minh Mỹ-Nhật vô hình trung ảnh hưởng đến khả năng theo đuổi trật tự khu vực thực sự bao quát của Nhật. Đã đến lúc chính sách đối ngoại của nước này phải nắm lấy những lợi thế của chủ nghĩa đa phương tổng thể.

Thu Giang

(Theo EAF)

tin mới

NATO – Nga: Cuộc chiến không khoan nhượng ở Ukraine

NATO – Nga: Cuộc chiến không khoan nhượng ở Ukraine

(Baonghean.vn) - Ngoại trưởng Ba Lan mới đây cho biết, việc binh lính NATO ở Ukraine là “điều bí mật mà ai cũng biết”. Tuy nhiên, NATO đang gặp nhiều khó khăn trong việc giúp Ukraine trụ vững trước đòn tiến công của Nga. NATO ngày càng cảm nhận rõ hơn về mối đe dọa trực tiếp.

Báo Mỹ: Ukraine không có vũ khí để chống 'bom thần kỳ' của Nga

Báo Mỹ: Ukraine không có vũ khí để chống 'bom thần kỳ' của Nga

(Baonghean.vn) - Theo Forbes, bom lượn KAB đã trở thành "vũ khí thần kỳ" thực sự của Nga. Trong khi đó, Lực lượng vũ trang Ukraine phàn nàn rằng, họ không có biện pháp nào đối phó. Có thể máy bay chiến đấu F-16 sẽ hỗ trợ Kiev, nhưng phải chờ đợi cho đến khi chúng xuất hiện đủ số lượng.

Chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine trở thành cuộc chiến Nga - phương Tây

Chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine trở thành cuộc chiến Nga - phương Tây

(Baonghean.vn) - “Chúng ta đang ở trong tình trạng chiến tranh” - lời khẳng định này của thư ký báo chí Tổng thống Nga, Dmitry Peskov gần như được hiểu là một sự thay đổi cơ bản trong cách tiếp cận của Điện Kremlin, không phải chỉ đánh giá xung đột ở Ukraine, mà cả tình hình ở Nga nói chung.

Quân đội Pháp có thực sự hành quân đến Ukraine?

Quân đội Pháp có thực sự hành quân đến Ukraine?

(Baonghean.vn) - Trong bối cảnh xung đột hiện nay, nếu 2.000 binh lính Pháp được cử đến Ukraine, sẽ chỉ như “một giọt nước trong đại dương”. Hơn nữa, nếu thực sự phương Tây nỗ lực muốn xoay chuyển tình hình, thì họ liệu có tuyên bố công khai và tích cực về việc gửi quân tới Ukraine như vậy?

Tướng Cương: IS có thể là 'công cụ' gây ra vụ khủng bố đẫm máu ở Nga

Tướng Cương: IS có thể là 'công cụ' gây ra vụ khủng bố đẫm máu ở Nga

(Baonghean.vn) - Vụ khủng bố đẫm máu tại nhà hát Crocus City Hall vùng ngoại ô Moskva tối 22/3 trở thành tâm điểm của dư luận thế giới. Liên quan vụ việc, PGS.TS. Thiếu tướng Lê Văn Cương – nguyên Viện trưởng Viện chiến lược Bộ Công an nêu quan điểm trong cuộc trả lời phỏng vấn Báo Nghệ An.

Bản tin quốc tế: Tất cả nghi phạm thực hiện vụ khủng bố ở ngoại ô Moskva đều là người nước ngoài

Bản tin quốc tế: Tất cả nghi phạm thực hiện vụ khủng bố ở ngoại ô Moskva đều là người nước ngoài

(Baonghean.vn) - Bản tin quốc tế hôm nay có những thông tin sau: Tất cả nghi phạm thực hiện vụ khủng bố ở Nga đều là người nước ngoài; Ukraine tập kích loạt tên lửa vào Crimea; Mỹ thông qua dự luật 1,2 nghìn tỷ USD ngăn chính phủ đóng cửa; Tổng Thư ký LHQ kêu gọi ngừng bắn tại Gaza.

Cựu cố vấn Lầu Năm Góc cho rằng tình báo phương Tây có thể liên quan đến vụ tấn công khủng bố ở Nga

Cựu cố vấn Lầu Năm Góc cho rằng tình báo phương Tây có thể liên quan đến vụ tấn công khủng bố ở Nga

(Baonghean.vn) - Cựu cố vấn Lầu Năm Góc, Đại tá đã nghỉ hưu Douglas McGregor cho rằng, các cơ quan tình báo phương Tây - CIA và MI6, có thể liên quan đến vụ tấn công khủng bố tại khu phức hợp Crocus ở ngoại ô Moskva, và những kẻ tấn công liên quan đến các phần tử chiến đấu ở phía Ukraine.

Mỹ và Nga thức tỉnh châu Âu về quốc phòng

Mỹ và Nga thức tỉnh châu Âu về quốc phòng

(Baonghean.vn) - Châu Âu như được thức tỉnh, sau một thời gian lơ là đầu tư phát triển quốc phòng, và bị phụ thuộc sâu sắc vào Mỹ. EU cố gắng chuẩn bị cho một tương lai, trong đó Tổng thống Putin, và rất có thể là ông Donald Trump sẽ đóng vai trò quan trọng.