Tăng cường xử lý nợ đọng bảo hiểm xã hội

(Baonghean) - Tình trạng nợ đọng, trốn đóng bảo hiểm xã hội của nhiều doanh nghiệp từ lâu đã trở thành “căn bệnh” khó chữa, điều này ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động và gây khó khăn trong thực hiện các chính sách an sinh xã hội. PV Báo Nghệ An có cuộc trao đổi với ông Lê Trường Giang - Phó Giám đốc Bảo hiểm xã hội Nghệ An về vấn đề này.

P.V: Xin ông cho biết tình trạng nợ đọng, trốn đóng bảo hiểm xã hội ở Nghệ An như thế nào?

Ông Lê Trường Giang: Thời kỳ cao điểm, nợ đọng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế trên địa bàn tỉnh lên đến 3 trăm tỷ đồng. Tuy nhiên, thời gian vừa qua, nhờ sự vào cuộc tích cực của cả hệ thống chính trị, tình hình nợ đọng bảo hiểm xã hội đã có những chuyển biến tích cực. Đến thời điểm này, số nợ đọng bảo hiểm trên địa bàn đã giảm, nợ đọng chiếm khoảng 5,35% so với tổng số phải thu, thấp hơn so với bình quân cả nước là 5,75%. Tuy nhiên, nợ đọng bảo hiểm xã hội đang có những diễn biến phức tạp, số đơn vị nợ đọng kéo dài còn cao, nhiều đơn vị nợ đọng với số tiền lớn gây ảnh hưởng tới quyền lợi của người lao động trên địa bàn tỉnh.

Công nhân lao động trong các doanh nghiệp lĩnh vực xây dựng là đối tượng trực tiếp bị ảnh hưởng bởi tình trạng nợ đọng BHXH. (ảnh minh họa) . Ảnh: C.S

P.V: Nợ đọng BHXH thường tập trung vào những đối tượng như thế nào thưa ông?

Ông Lê Trường Giang: Những đơn vị nợ đọng BHXH thường được chia làm 2 nhóm. Nhóm thứ nhất là các doanh nghiệp lớn, hoạt động trên lĩnh vực giao thông thủy lợi, điển hình như Công ty Thủy lợi 24, Công ty Nạo vét đường biển 2, Tổng Công ty Xây dựng Dầu khí, Công ty Xi măng dầu khí 12-9 Anh Sơn. Nhóm thứ 2 là các doanh nghiệp nhỏ, thường hoạt động theo quy mô gia đình có dưới 10 lao động, lấy nhà riêng là trụ sở của doanh nghiệp và hầu hết là manh mún, nhỏ lẻ, số nợ của từng đơn vị là không lớn, nhưng thời gian nợ thì kéo dài, tổng số doanh nghiệp nợ lớn kéo theo số nợ trên địa bàn Nghệ An lớn.

P.V: Việc nợ đọng BHXH sẽ dẫn đến các hệ lụy như thế nào?

Ông Lê Trường Giang: BHXH là sự đảm bảo thay thế, bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi gặp phải ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hưu trí, tử tuất thông qua hình thành quỹ BHXH. Như vậy trong trường hợp nợ đọng BHXH thì người lao động là người chịu thiệt thòi nhất, đây cũng chính là vấn đề mà chúng tôi rất quan tâm trong thời gian vừa qua để tập trung giải quyết việc nợ đọng BHXH nhằm đảm bảo tốt nhất các điều kiện để giải quyết chế độ cho người lao động yên tâm lao động sản xuất cũng như khi gặp các sự cố.

P.V: Đâu là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng nợ đọng, thậm chí là trốn đóng BHXH, thưa ông?

Ông Lê Trường Giang: Nguyên nhân thứ nhất do chính sách pháp luật, chủ yếu là chế tài xử lý đối với hành vi trốn đóng, nợ đọng BHXH không đủ sức răn đe. Luật BHXH số 721 quy định, trong trường hợp đơn vị chậm nộp BHXH thì phải chịu mức lãi suất chậm nộp bằng với lãi suất đầu tư của quỹ BHXH trên thực tế bằng lãi suất tiền gửi ngân hàng, trong khi doanh nghiệp vay ngân hàng, chịu lãi suất đi vay thường cao hơn so với mức lãi suất chậm nộp của quỹ BHXH, đây cũng là nguyên nhân để doanh nghiệp thà nợ BHXH để khỏi đi vay ngân hàng. Bên cạnh đó, mức xử phạt hành chính với hành vi chậm đóng BHXH còn thấp. Trong trường hợp đơn vị chậm đóng BHXH thì mức xử phạt cao nhất theo Nghị định 95 của Chính phủ là 75 triệu đồng thuộc thẩm quyền của Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, còn Chánh Thanh tra lao động chỉ xử phạt ở mức 37,5 triệu đồng.

Cơ quan BHXH là cơ quan trực tiếp thu nộp sử dụng quỹ BHXH, nhưng lại không có thẩm quyền thanh tra, xử phạt đối với hành vi vi phạm. Như vậy trong quá trình đôn đốc các đơn vị, quản lý các đơn vị thực hiện nghĩa vụ đóng BHXH thì chúng tôi chỉ phát hiện mà không xử phạt được doanh nghiệp, điều này gây khó khăn rất lớn cho cơ quan BHXH trong thực hiện nhiệm vụ đôn đốc các doanh nghiệp đóng BHXH.

Các quy định về phong tỏa tài khoản, tính khả thi chưa cao hoặc vấn đề khởi kiện doanh nghiệp mới chỉ dừng lại ở khởi kiện dân sự, nên việc tổ chức thi hành án sau khi bản án có hiệu lực gặp rất nhiều khó khăn. Trong những năm gần đây, hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp khó khăn, đặc biệt là ảnh hưởng của việc thực hiện Nghị quyết 11, Chỉ thị 1792, tình trạng nợ đọng vốn đầu tư xây dựng cơ bản, khó khăn trong quá trình sản xuất, kinh doanh, đặc biệt ý thức chấp hành pháp luật của các doanh nghiệp chưa nghiêm dẫn đến tình trạng nợ đọng BHXH trên địa bàn tỉnh.

Bất cập xuất phát từ trong tổ chức bộ máy, chất lượng của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức của ngành, đặc biệt là ứng dụng CNTT, cho nên công tác quản lý đối với doanh nghiệp nợ và xử lý doanh nghiệp nợ trong 1 thời gian dài đã được áp dụng các biện pháp cần thiết nhưng do quy định của pháp luật cũng như số lượng tham gia BHXH trên địa bàn tỉnh ngày càng tăng, nên việc xử lý chưa triệt để

P.V: Riêng với nhóm trốn đóng BHXH, chúng ta đã khoanh vùng xác định các đối tượng, các doanh nghiệp như thế nào?

Ông Lê Trường Giang: Hiện nay đối với các đơn vị trốn đóng BHXH thì có ở 2 dạng: Dạng thứ nhất là doanh nghiệp đã tham gia BHXH cho người lao động rồi nhưng không đầy đủ số người thực hiện nghĩa vụ phải đóng, thứ 2 là đơn vị không tham gia toàn bộ số lao động trong đơn vị mình. Đây là vấn đề hết sức nan giải đối với ngành BHXH trong thời gian vừa qua. Kể từ năm 2014, chúng tôi tham mưu cho tỉnh Nghệ An giao chỉ tiêu về số người tham gia BHXH thành 1 chỉ tiêu về kinh tế - xã hội được ban hành tại Quyết định 6037 của Chủ tịch UBND tỉnh. Trên cơ sở sự phối, kết hợp giữa Sở Kế hoạch và Đầu tư, Cục Thuế và BHXH, thì cơ quan BHXH cũng xác định được đơn vị chưa tham gia BHXH, đồng thời lập danh sách để giao nhiệm vụ cho BHXH các quận, huyện, các thành phố, thị xã để tiếp cận doanh ghiệp yêu cầu đơn vị thực hiện nghĩa vụ trích nộp BHXH. Tuy nhiên, do cơ quan BHXH không có thẩm quyền xử phạt khi mình phát hiện hành vi vi phạm của doanh nghiệp, cho nên đang là lực cản rất lớn đối với việc thực hiện biện pháp xử lý.

P.V: Để khắc phục tình trạng này thì BHXH Nghệ An có những giải pháp gì trong thời gian tới?

Ông Lê Trường Giang: Biện pháp để đôn đốc thu hồi nợ đọng BHXH cũng chính là biện pháp tài chính để đảm bảo quyền lợi cho người tham gia BHXH - BHYT. Thời gian tới, chúng tôi sẽ thực hiện những giải pháp như: Thực hiện tốt công tác tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức, ý thức, trách nhiệm của người sử dụng lao động cũng như của người lao động trong quá trình thực hiện pháp luật về BHXH - BHYT trên địa bàn tỉnh. Tích cực tham mưu cho UBND tỉnh để thực hiện tốt Nghị quyết 21 của Bộ Chính trị ngày 22/11/2012 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng giai đoạn 2012 - 2020, đạt mục tiêu phấn đấu đến năm 2020 có 50% lực lượng lao động tham gia BHXH. Chúng tôi đã phối hợp với Đảng ủy Khối Doanh nghiệp tham mưu cho tỉnh ban hành Công văn 3082 chỉ đạo và giao thẩm quyền cho cơ quan BHXH có chức năng thanh tra như trong Dự án Luật BHXH hiện hành đang được Quốc hội thảo luận là một trong những giải pháp có tính khả thi cao trong việc thực hiện các biện pháp để đôn đốc, sử dụng BHXH.

P.V: Hiện nay, Quốc hội đã thông qua Luật BHXH (sửa đổi), trong đó có một nội dung rất quan trọng là trao thêm thẩm quyền cho BHXH, đó là thành lập các đoàn thanh tra. Ông có thể cho biết rõ hơn về vấn đề này?

Ông Lê Trường Giang: Tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội thứ XIII đã thảo luận và thông qua Dự án Luật BHXH sửa đổi, có một số quy định mới là giải pháp để ngăn chặn tình trạng nợ đọng BHXH, trong dự án luật có mấy điểm sau: Áp dụng quy định trong trường hợp đơn vị nợ đọng BHXH thì sẽ bị tính lãi suất chậm nộp bằng 2 lần tiền gửi ngân hàng thay cho quy định như hiện nay thấp hơn lãi suất tiền vay ngân hàng; Giao thẩm quyền thanh tra cho cơ quan BHXH có chức năng xử phạt đối với hành vi vi phạm của các doanh nghiệp khi nợ đọng BHXH hoặc trốn đóng BHXH. Trên cơ sở đó, BHXH Nghệ An sẽ phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng thực hiện tốt trách nhiệm, tăng cường nguồn thu, kiên quyết xử lý tình trạng nợ đọng BHXH

P.V: Xin cảm ơn ông!

P.V (thực hiện)