(Baonghean) - Những ngày gần Tết Nguyên đán, chúng tôi có mặt ở Côn Đảo. Cũng như nhiều đoàn công tác khác, việc làm đầu tiên là đến viếng các anh hùng, liệt sỹ ở Nghĩa trang Hàng Dương. Đây là nơi yên nghỉ của hàng vạn chiến sỹ cách mạng và đồng bào yêu nước. . Nhưng phía dưới vùng đất này, có rất nhiều máu của các chiến sỹ cách mạng, những người yêu nước đã đổ xuống nơi đây. Bây giờ, nghĩa trang Hàng Dương đã xanh thắm những loài cây, hoa khoe sắc.
Nghĩa trang Hàng Dương có diện tích 20 ha nằm ở trung tâm Côn Đảo, được xây dựng hòa với thiên nhiên. Dọc theo những lối dẫn đến các khu mộ là những hàng phi lao được chăm sóc, cắt tỉa đẹp mắt. Mùa này, những cây anh đào trong nghĩa trang nở tím cả một góc khu A, gồm có 690 ngôi mộ, trong đó có 7 ngôi mộ tập thể. Tại khu vực này, liệt sỹ Lê Hồng Phong, người con ưu tú của quê hương Nghệ An đang yên nghỉ. Trong tổng số những ngôi mộ ở khu A, chỉ có 91 ngôi mộ có tên, còn lại khuyết danh.
Chị Nguyễn Ngọc Như Xuân- Thuyết minh viên của Khu di tích lịch sử Côn Đảo cho biết: “Trong 113 năm tồn tại, hệ thống nhà tù của thực dân Pháp và đế quốc Mỹ ở Côn Đảo đã đày hàng trăm nghìn người yêu nước từ đất liền ra đây. Những đòn roi tra tấn của chúng làm cho hơn 20.000 chiến sỹ cách mạng và đồng bào yêu nước hy sinh. Nhưng chỉ tìm được 1921 phần mộ, trong đó có 713 phần mộ tìm được họ tên, quê quán. Mỗi nắm đất ở Côn Đảo được pha bằng máu thịt của các anh hùng liệt sỹ…”.
Toàn bộ Nghĩa trang Hàng Dương có 5 khu vực mộ các liệt sỹ. Các ngôi mộ ở đây không theo hàng thẳng lối, bởi trong quá trình tôn tạo, do quá nhiều xương cốt của các liệt sỹ khuyết danh nên Ban quản lý nghĩa trang quyết định tìm thấy hài cốt ở đâu sẽ xây bia mộ ở đó. Một thông tin khiến tất cả chúng ta thấy đau thương vô hạn, đó là: Hiện dân số trên toàn Côn Đảo có gần 8.000 người. Trong lúc đó, số liệt sỹ trên đảo là hơn 20.000 người. Ở một nơi như thế, sự linh thiêng ghi dấu tinh thần yêu nước, ý chí kiên trung của các anh hùng cách mạng qua các thời kỳ và tố cáo sự tàn khốc, độc ác của chế độ thực dân, phong kiến. Đến Hàng Dương, trong tiếng nhạc điêu linh, nghe cô thuyết minh nghẹn ngào đọc thơ, chúng tôi không thể cầm được nước mắt: “Núi Côn Lôn (Côn Đảo) được pha bằng máu/ Đất Côn Lôn năm, sáu lớp xương người/ Mỗi bước chân che lấp một cuộc đời/ Mỗi tảng đá là một trời đau khổ…”.
 |
| Nhân viên Ban quản lý Di tích Côn Đảo chăm sóc Nghĩa trang Hàng Dương. |
Chị Nguyễn Ngọc Như Xuân đã từng đọc cho hàng trăm đoàn khách đến viếng Nghĩa trang Hàng Dương nghe những câu thơ đó. Nhưng mỗi lần đọc, chị đều nghẹn ngào, nức nở. Anh Nguyễn Nam Long - Phóng viên truyền hình Quân đội, từ Hà Nội vào, nghe lời thuyết minh của chị Xuân đã khóc nức nở. Anh tâm sự: “Tôi đã được biết về Côn Đảo, về Nghĩa trang Hàng Dương về những sự hy sinh mất mát của các thế hệ cha anh qua những bài học lịch sử, sách báo. Nhưng hôm nay, đến nơi đây, tôi mới thực sự cảm nhận hết những đau thương cũng như những giá trị của hòa bình…”.
Thống kê của Ban quản lý Khu di tích Côn Đảo, mỗi năm có trên 100.000 lượt người trong và ngoài nước đến thăm viếng Nghĩa trang Liệt sỹ Hàng Dương. Trong hành trình đến với biển đảo, đoàn công tác của Bộ Tư lệnh Vùng 2 Hải quân cùng các phóng viên, nhà báo đã đến Nghĩa trang Hàng Dương dâng hoa, dâng hương tưởng niệm các anh hùng, liệt sỹ. Thay mặt đoàn, Thượng tá Đinh Văn Dũng - Phó Chủ nhiệm UBKT Đảng ủy Bộ Tư lệnh Vùng 2 Hải quân nêu rõ trong lời điếu: “Chúng tôi nhận thức sâu sắc rằng, để có được cuộc sống bình yên, hạnh phúc hôm nay là sự phấn đấu kiên trì, bền bỉ, kiên gan, bền chí, sự hy sinh cao cả, không tiếc tuổi thanh xuân các thế hệ người con Việt Nam anh dũng, kiên cường. Máu của các anh đã tô thắm đất mẹ! Chúng tôi mãi mãi khâm phục, tự hào, trân trọng và đời đời nhớ ơn các thế hệ cha anh đã ngã xuống cho độc lập, tự do của Tổ quốc. Chúng tôi sẽ tiếp tục phấn đấu vượt qua mọi khó khăn, gian khổ bảo vệ vững chắc chủ quyền biển đảo, giữ vững từng tấc đất cho các anh yên nghỉ và cho thế hệ hôm nay, mai sau tiếp nối…”.
Đi trong Hàng Dương xanh thắm, dâng những nén nhang thành kính lên các anh hùng, liệt sỹ, cảm nhận được tiếng rì rào của những hàng phi lao, của sóng biển phía trùng khơi để thấy lắng lại những nhắn gửi của cha ông về trách nhiệm của các thế hệ kế tiếp trong công cuộc gìn giữ độc lập, tự do.
Nguyên Sơn
