Thêm tư liệu về "Trịnh - Nguyễn phân tranh"

(Baonghean) - Trong quá trình điền dã về các vùng quê, chúng tôi tìm thêm được một số tư liệu cổ liên quan tới cuộc chiến Trịnh - Nguyễn phân tranh tại đồng bằng sông Hồng. Đó là 2 đạo sắc phong tại nhà thờ Cường Mạch hầu Trần Hưng Thi, làng Tiên Hoa, xã Thanh Xuân, huyện Thanh Chương. Cả hai đạo sắc đều mang niên hiệu Vĩnh Thọ, tính đến thời điểm hiện tại đã hơn 350 năm nhưng được giữ nguyên vẹn… 
Nhà thờ cụ Trần Hưng Thi ở làng Tiên Hoa, xã Thanh Xuân,  huyện Thanh Chương.
Nhà thờ cụ Trần Hưng Thi ở làng Tiên Hoa, xã Thanh Xuân, huyện Thanh Chương.
Cường Mạch hầu Trần Hưng Thi sinh ra trong một gia đình có truyền thống võ tướng: Thân phụ là cụ Trần Văn Cảnh - người từng giữ chức Cẩm y vệ dưới thời vua Lê Thần Tông. 2 anh trai là Quận công Trần Hưng Học, Trần Hưng Nhượng - từng giữ nhiều chức vụ trong quân đội Lê Trịnh, có công lớn trong việc trung hưng nhà Lê. Đạo sắc có nội dung tạm dịch như sau: “Sắc cho Kiệt Trung tướng quân, Chánh Đô úy thuộc ty Mã Cứu, tước Hiển Vinh bá Trần Hưng Thi: theo Thái úy Nghi Quốc công Trịnh Căn, vâng mệnh Đại Nguyên soái Trịnh Tạc chỉ chuẩn làm viên tùy tùng ở đội Tiền Hùng của quân doanh Tả Khuông. Ông là bề tôi mạnh mẽ, nghĩa khí, cùng thảo phạt bọn giặc cướp điên cuồng xứ Thuận Quảng tại nhiều địa phương ở các xứ; trải nhiều trận chiến đánh úp bọn giặc, phá tan trận địa giặc, rất có công lao. Nay triều thần hội bàn, ứng theo công trạng mà thăng lên chức Chỉ huy Thiêm sự, vẫn giữ tước cũ. Tức được thăng làm: Kiệt Trung tướng quân, Cẩm y vệ Kỳ thủ, đảm nhiệm chức Chỉ huy Thiêm sự ở ty Chỉ huy sứ, tước Hiển Vinh bá”.
Căn cứ vào nội dung và niên hiệu 2 đạo sắc phong tại nhà thờ Cường Mạch hầu, xác định được sự kiện ghi trong sắc chính là cuộc đại chiến Trịnh - Nguyễn phân tranh lần thứ 5 (1655 – 1660), 2 tập đoàn phong kiến giằng co nhau trên đất Nghệ An. Đây chính là lần duy nhất quân đội Đàng Trong chủ động đánh ra Bắc, và các huyện phía Nam sông Lam như Kỳ Anh, Thạch Hà, Can Lộc, Nghi Xuân, Đức Thọ, Hương Sơn, Thanh Chương thuộc quyền kiểm soát của chúa Nguyễn. Đây chính là cuộc chiến có thời gian kéo dài nhất và quy mô lớn nhất trong cuộc xung đột Trịnh - Nguyễn mà chiến trường chủ yếu diễn ra trên đất Nghệ An.
Sau khi chúa Trịnh đuổi quân Nguyễn trở về Nam, thu phục lại 7 huyện ở tả ngạn sông Lam đã ra chỉ chuẩn sắc phong cho các công thần có công, trong đó có cụ Trần Hưng Thi. Những đạo sắc này chứa đựng nhiều thông tin quan trọng về lịch sử lúc bấy giờ. Thứ nhất, trong sắc phong có chỉ đích danh quân đội Đàng Trong là: “Bọn giặc cướp điên cuồng xứ Thuận - Quảng” thể hiện rõ quan điểm thù địch “không đội trời chung” và thái độ hằn học của chính quyền họ Trịnh đối với họ Nguyễn. Bởi trong khoảng thời gian chiếm đóng tại đây, quân Nguyễn từng bước áp đặt và củng cố mọi mặt trong đó có kinh tế.
Ngoài ra, quân Nguyễn còn mở những đợt cưỡng bức người dân, gây nên sự bất bình lớn trong lòng dân, gặp phải sự phản kháng rất mạnh từ địa phương cũng như từ phía chính quyền Lê - Trịnh. Nhiều cá nhân cũng như dòng họ đứng lên để chống lại nhà Nguyễn, Cường Mạch hầu Trần Hưng Thi và dòng họ Trần Hưng, Thanh Chương là một trong số đó. Thứ 2, sắc phong ghi rõ cụ Trần Hưng Thi là “Bề tôi kiên nghĩa”, bởi mặc dù sống trên vùng đất do quân Nguyễn quản lý nhưng vẫn trung thành với chính quyền Lê - Trịnh, đồng tâm hiệp lực với triều đình chiến đấu chống lại quân Nguyễn trong vòng 5 năm với nhiều trận chiến. Điều đó chứng tỏ Cường Mạch hầu Trần Hưng Thi là một võ tướng rất được nhà nước phong kiến đương thời trọng vọng. Đạo sắc này chính là nguồn sử liệu rất có giá trị giúp chúng ta thấy rõ hơn về những con người Nghệ An gắn liền với một giai đoạn lịch sử đầy biến động của dân tộc thế kỷ XVII.
Tử Quang 

tin mới

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

Trai làng biển vác 'kiệu bay' trong màn chạy ói, chen nhau 'cướp' lộc tại Lễ hội Đền Cờn

(Baonghean.vn) - Lễ hội Đền Cờn năm 2024 có nhiều hoạt động, trò chơi dân gian, nhưng đặc sắc nhất là tục chạy ói với màn rước kiệu, tung kiệu bay trên biển. Tục chạy ói thường được tổ chức vào sáng ngày 21 tháng Giêng Âm lịch hàng năm, là nghi lễ quan trọng với ngư dân vùng biển.

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào: Tưởng nhớ công lao của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và quân binh thời Trần

(Baonghean.vn) - Nằm ở ngã ba sông, nơi hợp lưu của dòng Nậm Nơn và Nậm Mộ để hình thành nên dòng sông Cả kỳ vĩ bồi đắp cho vùng hạ du, đền Vạn - Cửa Rào được xem là ngôi đền linh thiêng nhất miền Tây xứ Nghệ. Sáng 1/3 (20 tháng Giêng), người dân muôn phương đã nô nức dự Lễ hội đền Vạn - Cửa Rào.

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

Sẵn sàng cho Lễ hội Hang Bua

(Baonghean.vn) - Hang Bua là thắng cảnh tự nhiên nằm trong dãy núi đá vôi “Phà Én” thuộc xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu, cách thành phố Vinh 170km về phía Tây Bắc. Lễ hội Hang Bua là một trong những lễ hội lớn nhất của đồng bào các dân tộc của huyện nói riêng và vùng Tây Bắc Nghệ An nói chung.

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

Lưu mãi nét đẹp văn hoá Thổ ở làng Mo Mới

(Baonghean.vn) - Gìn giữ và nuôi dưỡng tình yêu văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ là việc được các cấp ngành cùng đồng bào vùng Tây Bắc Nghệ An chú trọng. Ở làng Mo Mới, xã Nghĩa Xuân (Quỳ Hợp), bà con dân tộc Thổ tích cực sưu tầm, trao truyền những làn điệu dân ca, dân vũ cho thế hệ trẻ.

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

Người 'giữ lửa' nghề rèn truyền thống của người Mông

(Baonghean.vn) - Là thế hệ thứ 3 trong gia đình người Mông gắn bó với nghề rèn truyền thống, ông Và Tông Dê (Tương Dương) ngày ngày thổi lửa làm ra không biết bao nhiêu dụng cụ lao động cho bà con. Lò rèn không chỉ nuôi sống gia đình ông mà còn là nơi lưu giữ nghề truyền thống của đồng bào Mông.

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

Sắc Xuân trên trang phục phụ nữ dân tộc Mông

(Baonghean.vn) - Mỗi dịp Tết đến, Xuân về, lên các bản làng vùng cao, đặc biệt là đến các bản có đồng bào Mông sinh sống, nhiều khách du lịch rất ấn tượng bởi sắc màu trên những bộ trang phục của người phụ nữ, dường như thấy được sắc Xuân trong đó...

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

Về miền Tây xứ Nghệ khám phá trang phục người Thái cổ

(Baonghean.vn) - Tại bản Hoa Tiến (xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu), người dân nơi đây vẫn lưu giữ một bộ trang phục của người Thái cổ. Với những họa tiết, hoa văn được thêu một cách tỉ mỉ, kỳ công, bộ trang phục sau hơn 100 năm vẫn giữ được vẹn nguyên giá trị vốn có.

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

Chuyện 'giữ' cá mát ở Nặm Cướm

(Baonghean.vn) - Qua một thời gian dài khai thác tận diệt, nguồn cá mát dần cạn kiệt. Trước thực trạng đó, năm 2023, chính quyền xã Diên Lãm (Quỳ Châu) đã ban hành đề án “Bảo tồn và phát triển nguồn lợi cá mát Nặm Cướm”…

Ngõ phố thắm tình dân

Ngõ phố thắm tình dân

(Baonghean.vn) - Các ngõ phố được trang hoàng sạch, đẹp để đón Tết nguyên đán Giáp Thìn 2024. Rất nhiều công trình, phần việc in dấu tình đoàn kết của các hộ dân. Điều đó càng tô thắm thêm tình dân trên mỗi ngõ phố ở thành Vinh. 

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

'Tôi tự hào là một người Nghệ'

(Baonghean.vn) - Mắc chứng teo cơ tủy sống từ nhỏ, chị Nguyễn Thị Vân (SN 1986), quê Nghi Lộc, được biết đến là một nhân vật có tầm ảnh hưởng tới xã hội, nhất là trong cộng đồng người khuyết tật. Trò chuyện với phóng viên Báo Nghệ An, chị tự hào nhận mình có những “cá tính” đặc trưng rất Nghệ.

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

Hoa 'tớ dày' xao xuyến miền rẻo cao Kỳ Sơn

(Baonghean.vn) - "Tớ dày" là cách gọi của đồng bào Mông về loài hoa anh đào. Những ngày này các bản làng ở xã Mường Típ, huyện rẻo cao Kỳ Sơn rực sắc "tớ dày". Bất cứ ai cũng trở nên bồi hồi xao xuyến trước loài hoa tuyệt đẹp này.

Tỉ mẩn nghề đan lưới lồng ở Nghi Long

Tỉ mẩn nghề đan lưới lồng ở Nghi Long

(Baonghean.vn) - Gắn bó với nghề đan lưới lồng bè, những người làm nghề ở Trung Sơn (xã Nghi Long, huyện Nghi Lộc) luôn trăn trở nâng cao tay nghề. Mỗi đường đan, nút thắt là cả sự tỉ mẩn gửi vào đó sự bền chắc của sản phẩm, giúp người nuôi trồng thuỷ sản thêm bội thu…

Thăm phòng trưng bày 'Pỉ Noọng' của bà mế người Thái

Thăm phòng trưng bày 'Pỉ Noọng' của bà mế người Thái

(Baonghean.vn) - Tại bản Hoa Tiến, xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu có một phòng trưng bày rất đặc biệt mang tên Pỉ Noọng. Đây là không gian trưng bày vật dụng truyền thống của các dân tộc thiểu số như Thái, Mông, Dao, Tày… do bà Sầm Thị Bích dày công sưu tầm từ những năm 1990 cho đến nay.

Du lịch

Khát vọng phát triển du lịch miền Tây

(Baonghean.vn) - Miền Tây Nghệ An tiếp tục được quan tâm định hướng phát triển du lịch với các chương trình, dự án nhằm mang lại thu nhập và nâng cao mức sống cho người dân theo tinh thần Nghị quyết số 39 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Xem người Mông Nghệ An làm bánh đặc sản 'lua dúa'

Xem người Mông Nghệ An làm bánh đặc sản 'lua dúa'

(Baonghean.vn) - Ngày Tết càng đến gần cũng là dịp người Mông ở Nghệ An bắt đầu vào mùa làm bánh "lua dúa". Những chiếc bánh dẻo của cộng đồng này chủ yếu dùng để ăn trong gia đình và cũng là vật phẩm không thể thiếu trong lễ cúng của một số dòng họ.