Từ "làm để ăn" đến "làm để bán"

(Baonghean) Nếu hỏi một cách tổng quát vấn đề của nông dân hiện nay là gì? Ta có thể trả lời: Đó là vấn đề từ "làm để ăn" đến "làm để bán".

Nông dân ta nghìn đời nay sản xuất theo phương thức "tự cung, tự cấp" tức là lao động, làm việc với mục đích làm để có ăn, có mặc. Ai, gia đình nào sản xuất đủ lúa gạo để đắp đổi, gối vụ từ mùa này sang mùa khác coi như là gia đình no đủ, khấm khá, đạt yêu cầu và tự lấy làm thỏa mãn! Trong phương thức tự cung tự cấp, người nông dân sản xuất mỗi thứ một tí: Một ít đậu, một ít lạc, một ít vừng, mươi con gà, dăm con vịt, vài cây mít, nửa luống rau... Không có thứ gì nên tấm nên món cả và đa số không có tiền. Có khi họ cảm thấy chẳng cần tiền để làm gì cả! Có cơm ăn, có nhà ở, giỗ, tết, cưới hỏi thì đã chuẩn bị nếp gạo trong nhà, gà lợn trong chuồng, hỏi còn cần tiền để làm gì nữa! Lối sống tự cung tự cấp lấy cần cù làm động lực, lấy tằn tiện, tiết kiệm làm đối sách, bế quan tỏa cảng không mua và cũng không bán! Đôi khi, người nông dân ghét việc buôn bán, họ gọi người biết buôn bán là "con buôn", là "lái trâu", "lái lợn!". Tất nhiên, người nông dân trong phương thức kinh tế tự cung tự cấp thì không bao giờ nghĩ đến việc phải vay vốn, phải mở rộng sản xuất, phải tìm kiếm thị trường, phải sản xuất ra các sản phẩm có chất lượng để hấp dẫn sở thích của người tiêu dùng... Phương thức sản xuất tự cung tự cấp là sản phẩm của lịch sử, đến nay ta thấy rõ những mặt hạn chế của nó trong sự phát triển không ngừng của nền kinh tế nông thôn, nông nghiệp.

Từ thói quen "làm để ăn" đến việc "làm để bán" người nông dân của chúng ta đang gặp muôn vàn khó khăn kể cả trong nhận thức cho đến việc thực hiện các quy trình sản xuất, giao lưu, giao dịch của nền kinh tế trong thị trường nông nghiệp hàng hóa. Hiện nay, về nông thôn tìm hiểu 10 người thì có đến 9 người nói rằng phải sản xuất ngô, khoai, lúa gạo cho đủ ăn, có 5 người vừa sản xuất lúa gạo cho đủ ăn vừa kèm thêm sản xuất rau màu để bán, chỉ có 1 người dám trồng rau, trồng hoa, trồng cây cảnh, trồng cam, trồng chuối để bán. Xa rời cây lúa là việc rất khó khăn với người nông dân.

Ở một số địa phương có sự tuyên truyền giúp đỡ của ban khuyến nông, của sở, của phòng nông nghiệp, của chính quyền địa phương sở tại thì nơi đó đã có vùng sản xuất hàng hóa chuyên canh như trồng chè, trồng mía, trồng dứa... Nhưng sản xuất hàng hóa là một thử thách lớn đối với người nông dân nghìn đời quen thuộc với phương thức tự cung, tự cấp! Người nông dân làm ra hàng hóa bắt buộc phải tự trả lời các câu hỏi sau đây:

- Chất lượng hàng hóa của anh đạt được ở mức nào, ai chứng nhận?

- Uy tín hàng hóa của anh trên thị trường ra sao? Vấn đề thương hiệu?

- Hàng hóa của anh bán ở đâu? Ai tiếp thị? Khả năng tiếp thị của người đó hoặc tổ chức đó ra sao? Giao diện tiếp thị là thị trường trong nước hay thị trường quốc tế? Mỗi thị trường hàng hóa phải đạt những tiêu chuẩn riêng, đòi hỏi riêng của thị trường đó...

Mới khơi khơi một số vấn đề như vậy đã thấy người nông dân của chúng ta đối mặt với thị trường hàng hóa gặp khó khăn đến mức nào, chưa nói đến những khó khăn hiện tại về đất, về vốn, về kỹ thuật sản xuất bảo quản về máy móc và sức lao động... Nhưng con đường của nông nghiệp nước ta là phải đi lên theo hướng đó, phải chấp nhận khó khăn đó, phải rèn luyện con người tư duy theo hướng đó, rèn luyện kỹ năng làm việc theo hướng đó nếu muốn nền nông nghiệp của chúng ta có một tương lai rộng mở!

Hôm qua, tôi nghe nói ở xã Quỳnh Thắng (Quỳnh Lưu), nông dân sản xuất dứa, nhà máy không thu mua được hết sản phẩm để dứa thối ở trên ruộng! Tìm hiểu kỹ hơn thì thấy vụ dứa năm trước đó nông dân tự ý phá vỡ hợp đồng đem dứa bán cho tư thương nên nhà máy không có đủ nguyên liệu để sản xuất. Điều đó làm cho nhà máy mất uy tín với khách hàng, với đối tác đẫn đến phá vỡ hợp đồng mua bán nên năm nay nhà máy mất thị trường, ép dứa ra cũng chẳng thể bán cho ai nên nhà máy không thể mua dứa của nông dân được nữa! Nông dân tự cung tự cấp quen với cách sản xuất vô kỷ luật, vô pháp luật thương mại, tự mình "tay chọc con mắt" là thế đấy! Người nông dân từ phương thức sản xuất tự cung, tự cấp đến phương thức sản xuất thị trường hàng hóa đang gặp muôn vàn khó khăn kể cả khó khăn trong tư duy của chính bản thân họ nữa?

Tôi tin là Đảng, chính quyền, các ngành, các cấp sẽ tập trung giúp đỡ nông dân, giúp đỡ nền kinh tế nông thôn, nông nghiệp "sát sườn" hơn nữa!