UNESCO kêu gọi cấm điện thoại di động trong trường học trên toàn cầu

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, việc lạm dụng điện thoại di động có mối liên hệ chặt chẽ với sự suy giảm thành tích học tập ở trẻ em. Việc dành quá nhiều thời gian cho các ứng dụng, trò chơi trên điện thoại khiến trẻ phân tâm, khó tập trung vào việc học, giảm khả năng ghi nhớ và làm bài tập.

Hơn nữa, việc sử dụng điện thoại di động muộn vào ban đêm trước khi đi ngủ còn ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ, khiến trẻ mệt mỏi, thiếu tập trung vào ngày hôm sau, từ đó gián tiếp tác động tiêu cực đến kết quả học tập.

Tương tác trực tiếp giữa thầy và trò vẫn là yếu tố cốt lõi trong quá trình học tập

UNESCO khẳng định rằng, việc cấm điện thoại di động gửi đi thông điệp rõ ràng rằng, tương tác trực tiếp giữa thầy và trò vẫn là yếu tố cốt lõi trong quá trình học tập. Công nghệ, kể cả trí tuệ nhân tạo (AI), phải phục vụ mục tiêu giáo dục lấy con người làm trung tâm và không thể thay thế vai trò của giáo viên.

Trong kỷ nguyên số, việc lạm dụng công nghệ trong giáo dục có thể dẫn đến tình trạng học sinh thụ động, thiếu kỹ năng giao tiếp và tư duy phản biện. Vì vậy, việc đặt con người vào trung tâm, với sự tương tác trực tiếp giữa thầy và trò, vẫn là điều cần thiết để đảm bảo chất lượng giáo dục.

UNESCO kêu gọi các nhà hoạch định chính sách thận trọng khi áp dụng công nghệ số, bởi không phải mọi thay đổi đều là tiến bộ. Cần đặt câu hỏi, điều này có thực sự cần thiết và có lợi cho xã hội không? Tổ chức này cảnh báo rằng, việc áp dụng công nghệ số một cách thiếu suy nghĩ có thể dẫn đến những hệ quả không mong muốn, chẳng hạn như gia tăng khoảng cách giàu nghèo về mặt kỹ thuật số, xâm phạm quyền riêng tư và làm suy giảm các giá trị văn hóa truyền thống.

Trong bối cảnh học trực tuyến ngày càng phổ biến, đặc biệt ở bậc đại học, UNESCO cảnh báo các nhà hoạch định chính sách không nên bỏ qua tầm quan trọng của việc học tập trực tiếp. Tương tác trực tiếp giữa thầy và trò đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển toàn diện của sinh viên, và việc quá tập trung vào cá nhân hóa học tập có thể làm mất đi những giá trị cốt lõi của giáo dục.

Tổng Giám đốc UNESCO, bà Audrey Azoulay cho biết: “Cũng như chúng ta cần những quy định chặt chẽ để quản lý cuộc cách mạng số trong xã hội, việc ứng dụng công nghệ số trong giáo dục cũng đòi hỏi sự quan tâm tương tự. Tiềm năng của cuộc cách mạng số là vô hạn, nhưng chúng ta cần đảm bảo rằng nó được sử dụng một cách hiệu quả và an toàn trong môi trường học tập”.

“Mục tiêu của việc ứng dụng công nghệ trong giáo dục là nâng cao trải nghiệm học tập, mang lại niềm vui cho cả học sinh và giáo viên. Công nghệ cần được sử dụng để hỗ trợ quá trình dạy và học, chứ không phải tạo thêm gánh nặng. Chúng ta luôn phải đặt nhu cầu của người học lên hàng đầu và tạo điều kiện thuận lợi nhất cho giáo viên. Tuy nhiên, không có công nghệ nào có thể thay thế hoàn toàn sự tương tác trực tiếp giữa con người với nhau”, bà Audrey Azoulay nói thêm.

Theo báo cáo của UNESCO, các quốc gia cần đặt ra những mục tiêu và nguyên tắc cụ thể khi ứng dụng công nghệ số vào giáo dục. Điều này nhằm đảm bảo rằng công nghệ không chỉ mang lại lợi ích cho học sinh mà còn bảo vệ quyền lợi của họ, góp phần xây dựng một xã hội dân chủ và nhân văn.

Việc học sinh sử dụng công nghệ quá mức hoặc không phù hợp trong lớp học và ở nhà, dù là điện thoại thông minh, máy tính bảng hay máy tính xách tay, có thể gây mất tập trung, gây gián đoạn và dẫn đến tác động bất lợi đến việc học, báo cáo cho biết. Báo cáo cũng trích dẫn dữ liệu đánh giá quốc tế quy mô lớn cho thấy “mối liên hệ tiêu cực” giữa việc sử dụng công nghệ số quá mức và thành tích học tập của học sinh.

Báo cáo cho thấy, công nghệ số mở ra nhiều cơ hội học tập mới, nhưng lợi ích này lại không được chia sẻ đều. Hàng triệu người nghèo trên thế giới vẫn bị bỏ lại phía sau vì thiếu cơ sở vật chất và tài chính để tiếp cận công nghệ.

Báo cáo Giám sát giáo dục toàn cầu năm 2023 của UNESCO cho thấy, hiện nay còn rất ít bằng chứng khoa học đáng tin cậy chứng minh hiệu quả của công nghệ số trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Phần lớn các nghiên cứu có liên quan lại được tài trợ bởi các công ty công nghệ, điều này đặt ra câu hỏi về tính khách quan của kết quả.

Nhiều quốc gia trên thế giới đã ban hành quy định cấm hoặc hạn chế sử dụng điện thoại di động trong trường học

UNESCO cho biết các quốc gia trên thế giới đã nhận thức rõ hơn về tầm quan trọng của việc ưu tiên người học trong quá trình ứng dụng công nghệ số vào giáo dục. Để minh họa cho điều này, UNESCO đã lấy ví dụ về Trung Quốc. Tại đây, chính phủ đã ban hành quy định giới hạn thời gian sử dụng thiết bị số trong giảng dạy, chỉ cho phép tối đa 30% tổng thời gian học. Đồng thời, học sinh được yêu cầu phải thường xuyên nghỉ ngơi để tránh tiếp xúc quá lâu với màn hình.

Báo cáo thừa nhận rằng việc học trực tuyến đã đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc duy trì hoạt động giáo dục khi các trường học và đại học phải đóng cửa do đại dịch COVID-19. Ước tính có hơn một tỷ học sinh trên toàn cầu đã chuyển sang hình thức học tập trực tuyến trong thời gian này. Tuy nhiên, bài báo cũng chỉ ra rằng hàng triệu học sinh, đặc biệt là những em đến từ gia đình có hoàn cảnh khó khăn, không có điều kiện tiếp cận internet đã bị bỏ lại phía sau.

Theo một nghiên cứu của UNESCO về 200 hệ thống giáo dục trên toàn cầu, việc cấm sử dụng điện thoại di động trong trường học đang trở thành một xu hướng phổ biến. Ước tính cứ bốn quốc gia thì có một quốc gia đã ban hành luật hoặc hướng dẫn cụ thể để hạn chế việc học sinh mang điện thoại vào trường.

Pháp là một ví dụ điển hình khi đã áp dụng chính sách này từ năm 2018. Hà Lan cũng đã tham gia vào xu hướng này với việc triển khai các hạn chế tương tự bắt đầu từ năm 2024. Bên cạnh đó, Hy Lạp và Ý cũng đã có lệnh cấm điện thoại di động trong trường học, và Đức cũng đang cân nhắc động thái tương tự. Một nghiên cứu gần đây của Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) khuyến nghị hạn chế sử dụng điện thoại di động ở trường học.

Trong thông báo về lệnh cấm điện thoại di động trong trường học, Bộ trưởng Giáo dục Hà Lan, Robbert Dijkgraaf đã khẳng định rằng: “Học sinh cần một môi trường học tập tập trung và chúng ta cần tạo điều kiện tốt nhất cho việc học của các em. Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng điện thoại di động là một yếu tố gây xao nhãng lớn. Chính vì vậy, chúng ta cần bảo vệ học sinh khỏi những tác động tiêu cực này.”

Năm 2021, cựu Bộ trưởng Giáo dục Vương quốc Anh, Gavin Williamson, đã đưa ra một đề xuất gây tranh cãi khi kêu gọi cấm hoàn toàn điện thoại di động trong các trường học. Ông cho rằng đây là một biện pháp mạnh mẽ để cải thiện kỷ luật học sinh và nâng cao chất lượng giáo dục.

Tuy nhiên, đề xuất này đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ các công đoàn giáo dục. Các công đoàn cho rằng việc cấm điện thoại chỉ là một giải pháp “đánh lạc hướng” và không giải quyết được vấn đề gốc rễ của kỷ luật học đường. Họ lập luận rằng nhiều trường học đã tự xây dựng và áp dụng các chính sách sử dụng smartphone một cách hiệu quả trong nhiều năm qua.

Chính sách sử dụng điện thoại di động trong các trường trung học ở Anh rất đa dạng và linh hoạt, phụ thuộc vào quyết định của từng hiệu trưởng. Mặc dù vậy, hầu hết các trường đều yêu cầu học sinh tắt điện thoại và cất đi trong thời gian học, các hoạt động ngoại khóa và khi di chuyển trong khuôn viên trường.

Việc sử dụng điện thoại chỉ được phép trong một số trường hợp đặc biệt, như trong giờ học khi được giáo viên cho phép sử dụng làm công cụ hỗ trợ học tập. Nếu vi phạm quy định, học sinh có thể bị tịch thu điện thoại và đối mặt với các hình thức kỷ luật khác nhau, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của vi phạm.

Geoff Barton, Tổng Thư ký của Hiệp hội các nhà lãnh đạo trường học và cao đẳng của Vương quốc Anh đã khẳng định rằng, hầu hết các trường học ở đây đều thực hiện các chính sách rất nghiêm ngặt đối với việc sử dụng điện thoại di động. Theo đó, học sinh thường bị cấm sử dụng điện thoại trong suốt thời gian học. Chỉ trong một số trường hợp đặc biệt, khi được sự cho phép của giáo viên, học sinh mới có thể sử dụng điện thoại vào mục đích học tập.

“Việc cấm hoàn toàn điện thoại di động trong khuôn viên trường học đặt ra nhiều lo ngại thực tế. Đầu tiên, các bậc phụ huynh sẽ gặp khó khăn trong việc liên lạc với con em mình trong trường hợp khẩn cấp, đặc biệt là khi học sinh di chuyển giữa trường và nhà bằng phương tiện công cộng. Thứ hai, nhiều học sinh hiện nay sử dụng điện thoại để thanh toán các dịch vụ công cộng. Việc cấm điện thoại sẽ gây bất tiện và ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của các em”, ông Geoff Barton chia sẻ thêm.

Mặc dù nhận thức được những tác động tiêu cực mà điện thoại di động có thể gây ra cho học sinh, như nạn bắt nạt trực tuyến, các vấn đề về sức khỏe tâm thần do sử dụng màn hình quá nhiều nhưng ông Geoff Barton tin rằng việc cấm hoàn toàn điện thoại di động trong trường học không phải là giải pháp tối ưu, mà cần có những biện pháp toàn diện hơn để quản lý việc sử dụng thiết bị này một cách hiệu quả.