Văn hóa Việt Nam: Trụ cột mới cho phát triển bền vững

Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV đã đưa ra một định vị mới, khẳng định: “Văn hóa, con người là nền tảng, nguồn lực, sức mạnh nội sinh và là động lực to lớn, hệ điều tiết của phát triển xã hội bền vững”. Đây được xem là một bước tiến vượt bậc trong tư duy phát triển, nâng tầm văn hóa từ nền tảng tinh thần thành cơ chế vận hành, điều hòa và định hướng cho toàn bộ tiến trình phát triển quốc gia.

Từ nền tảng tinh thần đến 'hệ điều tiết' chiến lược

Trong suốt chiều dài lịch sử, văn hóa luôn là linh hồn của dân tộc. Tuy nhiên, vị thế của văn hóa trong chiến lược phát triển quốc gia chưa bao giờ được đặt ở tầm cao như trong dự thảo lần này. Nếu trước đây văn hóa chủ yếu được nhìn nhận là nền tảng tinh thần, thì nay đã được nâng lên một cấp độ mới: một trụ cột điều tiết, một “bộ phanh mềm” giữ cho sự phát triển không đi chệch quỹ đạo nhân văn, giúp đất nước tăng trưởng nhưng vẫn giữ được bản sắc.

Tư duy này là sự kế thừa và phát triển liên tục trong đường lối của Đảng. Từ Đại hội VI (1986) khởi xướng đổi mới, đến Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII (1998) khẳng định văn hóa là “vừa là mục tiêu, vừa là động lực”, và qua các kỳ Đại hội tiếp theo, vai trò của văn hóa ngày càng được nhấn mạnh. Đến dự thảo cho Đại hội XIV, tầm nhìn này đã được mở rộng, xác định văn hóa là một “hệ điều tiết” của sự phát triển.

Vai trò then chốt trong kinh tế, chính trị và xã hội

Khái niệm “hệ điều tiết” thể hiện nhận thức sâu sắc rằng văn hóa chính là cơ chế cân bằng và định hướng. Kinh tế tạo ra của cải, chính trị tạo ra cơ chế, còn văn hóa giữ vai trò điều hòa, đảm bảo sự phát triển hài hòa giữa vật chất và tinh thần, giữa lợi ích và đạo lý.

Văn hóa trong kinh tế: Tạo giá trị bền vững

Mối quan hệ giữa văn hóa và kinh tế ngày càng chặt chẽ. Một nền kinh tế có văn hóa là nền kinh tế tôn trọng đạo đức, đề cao trách nhiệm xã hội và hướng đến các giá trị bền vững. Khi doanh nghiệp coi trọng văn hóa, họ không chỉ sản xuất hàng hóa mà còn tạo ra giá trị xã hội và niềm tin, yếu tố căn bản của một nền kinh tế vững mạnh.

Văn hóa trong chính trị: Củng cố niềm tin xã hội

Đối với chính trị, văn hóa là linh hồn của quyền lực, tạo nên tính chính danh và sức sống của thể chế. Một hệ thống chính trị có văn hóa sẽ biết lắng nghe và tôn trọng người dân, đặt lợi ích con người lên trên hết. Văn hóa lãnh đạo, văn hóa công vụ và văn hóa pháp quyền góp phần tạo nên một nền quản trị nhân văn, củng cố niềm tin xã hội – nền tảng cho sự ổn định lâu dài.

Văn hóa trong đời sống xã hội: Sợi dây kết nối cộng đồng

Trong xã hội, văn hóa là “chất keo” gắn kết con người, tôn vinh cái đẹp, đề cao đạo đức và bảo vệ lẽ phải. Khi văn hóa trở thành nếp nghĩ và hành vi, xã hội có khả năng tự điều chỉnh, trở thành một “hệ thống miễn dịch” giúp con người đề kháng trước các lệch chuẩn và khủng hoảng giá trị trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Sức mạnh mềm và vị thế quốc tế của Việt Nam

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, văn hóa chính là sức mạnh mềm giúp Việt Nam khẳng định bản sắc riêng. Những giá trị như lòng nhân ái, hòa hiếu, vị tha đã trở thành “thương hiệu” tinh thần, giúp đất nước khẳng định vị thế trong cộng đồng quốc tế. Văn hóa là “ngôn ngữ chung” của hòa bình, là nền tảng để Việt Nam phát triển bền vững trong một thế giới đầy biến động.

Chuyển nhận thức thành hành động cụ thể

Để văn hóa thực sự phát huy vai trò “hệ điều tiết”, việc chuyển nhận thức thành hành động là yếu tố then chốt. Cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách để lồng ghép văn hóa vào mọi chiến lược phát triển, từ quy hoạch đô thị, giáo dục đến công nghệ. Mỗi dự án cần được đánh giá không chỉ bằng hiệu quả kinh tế mà còn bằng giá trị văn hóa-xã hội.

Nhà nước cần đầu tư mạnh mẽ cho nguồn nhân lực văn hóa chất lượng cao và xây dựng một môi trường văn hóa lành mạnh, nơi các giá trị tốt đẹp được tôn vinh. Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa và Giáo dục của Quốc hội, việc xây dựng hành lang pháp lý rõ ràng là rất cần thiết, đơn cử như việc “phải có luật riêng về nghệ thuật biểu diễn” để tạo cơ sở cho sự phát triển chuyên nghiệp và bền vững.

Việc xác định văn hóa là “hệ điều tiết” cho thấy tầm nhìn chiến lược của Đảng, khẳng định sự phát triển của Việt Nam phải dựa trên sức mạnh của văn hóa và con người. Khi văn hóa thấm sâu vào mọi mặt đời sống, đất nước sẽ có đủ nội lực để bước vào kỷ nguyên phát triển nhanh, bền vững và giàu bản sắc.