Vinh - đôi điều tản mạn
(Baonghean) - Tôi đến Vinh và ở Vinh đã gần 30 năm, nhiều lần ngồi xem các trang báo viết về Vinh, bần thần trước bàn phím. Trong ký ức của tôi có nhiều kỷ niệm đẹp về Vinh xưa, nhưng Vinh nay lại không có, không còn nữa. Đôi lần giữa đêm khuya, hồi tưởng, lòng mình hẫng hụt, thiếu thốn, thầm thì không thành lời: Vinh ơi, không lẽ...
Lần đầu tới Vinh là cuối những năm 80. Ngày ấy từ quê vào Vinh phải chen chúc cả ngày trên xe tải, xe ca. Đi tàu phải chờ đợi, có khi thức trắng qua đêm chờ giờ tàu chợ, làm bạn với rệp cắn ở ghế ga tàu, người liêu xiêu mất ngủ, rệp còn theo người lên cả chuyến tàu suốt cuộc hành trình. Giờ nghĩ lại phương tiện vào Vinh cuối tám mươi bao giờ người cũng gai gai, cũng nhồn nhột ngứa ngáy với cảm nhận như thể… rệp đang cắn mình vậy.
Các cột điện ở Vinh ngày ấy bằng gỗ được quét hắc ín đen thui, đường đi nội thành rải nhựa, có nhiều ổ gà, lồi lõm. Tiếng xe ngựa lọc cọc, lọc cọc buồn buồn theo nhịp bước. Vẫn biết bây giờ đã có xe buýt thay thế “chức năng, vai trò” của xe ngựa rồi, mà sao mình vẫn nhớ, vẫn mong có chuyến xe ngựa cho mình nhìn lại. Đàn bà, trẻ nhỏ trong quá khứ bán nước chè xanh rao dọc phố đều đều đến buồn ngủ. Tiếng rao kẹo kéo, cu đơ, kem que… làm loãng không khí buồn tẻ hiu hắt của một ngày lao động. Người đi xe đạp nhiều như người đi xe máy bây giờ. Gian phòng nhỏ mặt đường thấp lè tè với biển hiệu “Hiệu sách nhân dân” thế là thành… hiệu sách. Ngày xưa biển hiệu gì cũng kèm theo hai chữ “nhân dân” phía cuối. Bây giờ thì Thành phố Vinh không còn biển hiệu nào như vậy nữa. Nơi sản xuất ra hàng hoá ở Vinh rất ít, hầu hết buôn bán trung gian, hàng ăn, hàng uống thì nhiều vô kể, đủ các loại, các kiểu…
Ngày trước, một lần vào thành phố bao giờ cũng ra ngay chợ Vinh để mua một cái gì đó, để về quê khoe cho mọi người biết mình đã đi… Vinh. Ấy vậy mà một, hai lần đi chợ rồi sau đó sợ chạy mất dép. Vì có một thời chợ Vinh nổi tiếng về giá thách cao ngất ngưởng tận trên… trời. Ví như cái áo đúng giá chỉ có năm mươi ngàn đồng, nhưng có thể thách tới ba trăm ngàn đồng. Người nhà quê u ơ chỉ dám trả giá hai trăm ngàn đồng, hoặc “dũng cảm” lắm ngã giá thấp nhất cũng phải một trăm năm mươi ngàn đồng. Thế là quá đủ lời cho một con buôn ở “chợ giời” qua một ngày buôn bán. Có người nhà quê trả giá xong, biết mình hớ, bỏ đi không lấy nữa, thế là bà bán hàng nắm tóc lại, dúi mặt xuống hàng, bắt lấy. Kinh hoàng cho thái độ buôn bán ở chợ Vinh một thời.
Tiếng lành đồn xa, tiếng dữ cũng đồn xa, chợ Vinh vắng dần, vắng dần, người buôn chỉ ngồi ngáp, và dần dà nhận ra rằng, chợ Vinh vắng khách là tại mình chứ không phải tại ai. Người tiêu thụ đã “sợ” Vinh, chỉ tập trung mua bán ở các shop, chợ nhỏ, chợ huyện và ở các vùng khác. Những năm mở đầu của thời kỳ mở cửa, thái độ của người buôn bán chợ Vinh có sự thay đổi, đó là cách ứng xử văn hoá kinh doanh giữa con người với con người. Mà nói cho cùng, nhịp độ của cuộc sống phát triển nhanh như vũ bão, thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá, thời kỳ của điện tử, thái độ kinh doanh không thay đổi thì chỉ có “sống hay là chết”?
Tôi có người bạn xa quê đã ba mươi năm, sinh sống ở đất Bắc, cuối đời chuyển việc về quê hương, ngỡ ngàng trước sự đổi thay. Đường sá rộng, sạch, hoa quả các loại: cam, chanh, xoài, ổi, chuối… có mặt quanh năm, hầu hết đều do người Nghệ mình trồng khắp nơi trên địa bàn của tỉnh đưa về Vinh tiêu thụ. Mùa hè, khách du lịch về Vinh, về quê Bác cũng nhiều, cách ứng xử kinh doanh của ngành Du lịch cũng đã đổi thay.
Lại nhắc thêm một tý nữa về Vinh, mà Vinh cũng nhiều điều cần nhắc nữa, nhưng tôi lại chỉ muốn nói về mối quan hệ giữa con người với con người. Về mối giao lưu ngoài tỉnh, nhất là người cùng nghề văn hoá với nhau. Trong Nam, ngoài Bắc qua lại Vinh thường dừng tại Vinh, vui lắm, tôi còn nhớ mãi tên những người ấy, bạn ấy, đồng nghiệp ấy, đang còn sống tại Thủ đô và nơi khác nữa, giờ vẫn qua lại Vinh và dừng lại với Vinh.
Vinh bây giờ hơn hẳn ngày xưa, nhưng cũng có một điều gì đó không bằng Vinh xưa, là cái gì vậy? Tất cả cũng chỉ là cảm nhận? Tôi nhớ mãi một buổi sáng mưa lạnh, có người đàn bà gầy, ốm yếu, quê tận miền trung du Nghệ An tìm tôi chỉ để đọc một… bài thơ, cảm động quá. Nhất là chị lại đang là cựu chiến binh Trường Sơn, tên Nguyễn Thị Thìn, lần đường về Vinh. Ai dám nói Vinh đã đi vào dĩ vãng? Vẫn có người tìm Vinh để chia sẻ hoài niệm với Vinh đây! Chị nói, Vinh đổi thay nhiều, tìm nhà mãi, nhưng cố tìm sẽ gặp người cần gặp để cùng hoài niệm với chị những năm tháng ở Trường Sơn...
Đàm Quỳnh Ngọc
