Xây dựng lò sấy nông sản: Bài toán khó!

Với điều kiện thiên tai khắc nghiệt và ngày càng diễn biến khó lường, yêu cầu về một hệ thống xử lý và bảo quản nông sản sau thu hoạch ngày càng cấp thiết, đặc biệt là lúa hè thu và một số sản phẩm cây vụ đông. Tuy nhiên, qua nhiều năm triển khai, những chính sách, cơ chế của tỉnh về vấn đề này hầu như chưa thực hiện được.

Bà Đinh Thị Tỵ- xóm 6, xã "rốn lũ" Hưng Nhân (Hưng Nguyên) có 10 sào ruộng. Đợt mưa lụt từ ngày 9-14/9/2011 làm toàn bộ diện tích lúa của gia đình bà ngập sâu trong nước. Bà Tỵ xót xa: "Lúa nhà tui bị ngập cả tuần nay rồi. Mấy mẹ con ra đồng gặt lúa giữa trời mưa, đưa về dựng cả bó lên cho ráo nước nhưng lúa vẫn mọc mầm, lên màu trắng xóa như bắc mạ. Trời hửng vài ngày nay, tui vội vàng đưa ra phơi nhưng do ngâm nước quá lâu nên lúa vẫn tiếp tục mọc mầm, đành để cho bò, lợn ăn".

Không có máy sấy, bà con nông dân nhiều nơi phải phơi lúa trên đường giao thông, dù biết là vi phạm ATGT.

Tình trạng này xảy ra ở rất nhiều địa phương trong tỉnh. Sau những căng thẳng về thời vụ, bà con tưởng đã có thể thở phào, mừng cho một năm được mùa toàn diện, thì bất ngờ mưa lụt ập về. Toàn tỉnh có 15.065 ha lúa ngập chìm trong nước, nhiều nhất là hai huyện Yên Thành và Hưng Nguyên. Có thể thấy, với vụ sản xuất được coi là "chạy lụt", thì việc lúa hè thu thiệt hại do mưa lụt xảy ra khá thường xuyên, dù chúng ta đã áp dụng nhiều giải pháp tiến bộ về giống, thời vụ và phương thức canh tác.

Từ điều kiện thực tế đó, từ năm 2009, tỉnh ta đã có những chính sách ưu đãi nhằm nâng cao năng lực xử lý và bảo quản các sản phẩm nông sản sau thu hoạch. Cụ thể, tại Quyết định số 19 ngày 4/2/2009 của UBND tỉnh, đã có những cơ chế hỗ trợ rất rõ ràng. Cụ thể, hỗ trợ 40% giá trị lò sấy công suất 300- 500 kg/lần sấy ở miền núi và 20% vùng đồng bằng, hỗ trợ 20% lò có công suất 2.000 kg trở lên/một lần sấy. Tiếp đó, tại Quyết định số 10 của UBND tỉnh ra ngày 20/1/2010 lại tiếp tục có các chính sách hỗ trợ thực hiện chủ trương này.

Ông Nguyễn Sỹ Hưng- Phó Chủ tịch UBND huyện Yên Thành, cho biết: Huyện đã phối hợp, khuyến khích hai doanh nghiệp trên địa bàn là Công ty TNHH Vĩnh Hòa và Công ty Việt Pháp xây dựng lò sấy, làm dịch vụ cho nông dân. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có tổ chức và cá nhân nào tỏ ra "mặn mà". Theo ông Hưng, nguyên nhân do tổng sản lượng nông sản toàn huyện khá lớn, nhưng lại nhỏ lẻ, manh mún trong dân, rất khó huy động và quản lý, trong khi kinh phí đầu tư xây dựng một hệ thống lò sấy hoàn chỉnh tương đối lớn. Tương tự, tại Hưng Nguyên, đến nay vẫn chưa hề có cái lò sấy nông sản nào, dù nhu cầu là rất lớn.

Trao đổi về vấn đề này, ông Phan Duy Thiều- Phòng Kế hoạch Tài chính - Sở NN và PTNT, cho biết: Tỉnh rất khuyến khích các tổ chức, cá nhân đầu tư xây dựng lò sấy để giảm bớt tổn thất sau thu hoạch, đồng thời nâng cao chất lượng sản phẩm nông sản, đặc biệt với lúa hè thu, lạc và ngô đông, nhưng việc triển khai rất khó khăn.

Trước đây ở một số huyện như Hưng Nguyên, Tân Kỳ đã triển khai nhưng chỉ tồn tại được một thời gian ngắn. Tỉnh đã giao cho 4 đơn vị là Công ty Cổ phần Cơ giới nông nghiệp và PTNT, Công ty CP Dịch vụ xây dựng và phát triển nông nghiệp, Công ty TNHH Vinh Quang và Công ty CP Xây dựng và cơ giới hóa nông nghiệp đứng ra sản xuất cung ứng các loại máy sấy trên cơ sở đăng ký của các huyện. Sở NN và PTNT cũng đã chỉ đạo, khuyến khích các doanh nghiệp xây dựng một số mô hình sấy nông sản, nhưng không nhận được sự hưởng ứng của các đơn vị.

Do kinh phí Nhà nước chỉ hỗ trợ một phần nên các doanh nghiệp vẫn chần chừ do phải tính đến hiệu quả đầu tư, trong khi nông dân chưa có thói quen đưa nông sản vào lò sấy. Theo ông Thiều, để chủ trương này có thể thực hiện được, nên khuyến khích các HTX đứng ra đầu tư, làm dịch vụ sấy nông sản cho nông dân. Đó cũng là ý kiến chung của nhiều cán bộ các địa phương.

Tuy nhiên, thời gian qua, ngành Nông nghiệp đã tổ chức tuyên truyền, khuyến khích nhưng chưa có HTX nào đứng ra nhận làm. Thực tế đó đã làm không ít người băn khoăn đặt ra câu hỏi, phải chăng chủ trương này dù đúng nhưng chưa sát hợp với tình hình thực tế, và rất cần những quyết sách mạnh mẽ hơn nữa trong quy hoạch đất, vùng sản xuất, trong những cơ chế cụ thể?

Phú Hương