Xử lý ô nhiễm môi trường do nước thải từ khu công nghiệp: Bài toán khó
(Baonghean.vn) - Đến nay, trên địa bàn tỉnh có 72 dự án được cấp giấy phép hoạt động ở các KCN: Bắc Vinh, Nam Cấm, Hoàng Mai, Đông Hồi. Các KCN ra đời đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc quy hoạch, phát triển vùng nguyên liệu, nguồn nhân lực và các hoạt động phụ trợ khác nhằm phục vụ hoạt động của các dự án. Tuy nhiên, làm thế nào để đảm bảo vệ sinh môi trường tại các KCN, nhất là việc thu gom, xử lý nước thải khi các nhà máy mọc lên ngày càng nhiều đang là vấn đề bức thiết.
Trong số 72 dự án được cấp phép, mới chỉ có 33 dự án đi vào hoạt động. Tuy vậy, theo Đại tá Trần Hữu Hồng- Trưởng phòng Cảnh sát môi trường Công an tỉnh, dễ nhận thấy nhất là hiện nay tại các KCN, các dự án dù chưa đầu tư xây dựng hoàn chỉnh các hệ thống cơ sở vật chất hạ tầng về xử lý môi trường nhưng vẫn hoạt động. Đặc biệt, hệ thống thu gom chất thải rắn, hệ thống xử lý nước thải tập trung chưa được các nhà đầu tư quan tâm. Các KCN chỉ mới dừng lại ở đầu tư xây dựng hệ thống kênh mương dẫn nước thải. 100% các KCN trên địa bàn chưa xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung. Do đó, việc xử lý nước thải tại các KCN đang dựa vào ý thức, khả năng của các doanh nghiệp! Trong khi đó, các doanh nghiệp vì mục tiêu lợi nhuận trước mắt, ý thức về bảo vệ môi trường còn hạn chế nên thường lợi dụng chính sách thu hút, ưu đãi đầu tư của địa phương, lợi dụng các hạn chế về quản lý nhà nước đối với các KCN và việc chưa hoàn thiện về cơ sở hạ tầng của các KCN để vi phạm, gây ô nhiễm môi trường.
Kiểm tra mẫu nước thải tại phòng CSMT Công an tỉnh.
Nhìn chung, các doanh nghiệp hoạt động tại các KCN trên địa bàn tỉnh ta chủ yếu là các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Do đó, kinh phí đầu tư để xây dựng hệ thống xử lý nước thải còn nhiều hạn chế. Các hành vi vi phạm chủ yếu gồm: Không xây dựng hệ thống xử lý nước thải, có xây dựng nhưng không vận hành hoặc chỉ vận hành đối phó, thường xuyên xả nước thải chưa qua xử lý hoặc xử lý chưa đạt chuẩn ra môi trường, gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân. Đây cũng là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến xung đột giữa người dân địa phương với các doanh nghiệp. Bởi vì, trong quá trình xây dựng và đưa vào hoạt động các KCN, việc thu hồi và giải phóng mặt bằng còn nhiều bất cập, việc bố trí việc làm cho người dân địa phương sau khi thu hồi đất cũng như nhiều nguyên nhân khác dẫn đến có sự không đồng thuận giữa người dân địa phương và các doanh nghiệp và có thể làm phát sinh các loại tội phạm như: Gây rối trật tự công cộng, cố ý gây thương tích, hủy hoại tài sản,...
Đơn cử như vào năm 2010, do bất bình trước việc Nhà máy bao bì Sabeco tại KCN Bắc Vinh thải nước thải chưa qua xử lý ra môi trường làm chết lúa của người dân ở xã Hưng Đông, TP. Vinh đã gây nên tình trạng khiếu kiện kéo dài; hoặc gần đây, nhân dân xã Nghi Yên, huyện Nghi Lộc bức xúc trước việc Công ty TNHH Minh Thái Sơn tại KCN Nam Cấm gây ô nhiễm môi trường, người dân địa phương đã tràn vào nhà máy, đập phá, hủy hoại tài sản của doanh nghiệp.
Theo tìm hiểu được biết, nguyên nhân tồn tại các dấu hiệu vi phạm về môi trường chủ yếu là do cơ chế hoạt động, quản lý nhà nước của các KCN đang trong giai đoạn vừa thực hiện, vừa bổ sung hoàn thiện. Một số chức năng quản lý nhà nước chồng chéo, thiếu đồng bộ, thiếu nhất quán. Do đó, hiệu quả để triển khai công tác phối hợp còn thấp. Hơn nữa quá trình đấu tranh với các vi phạm pháp luật về môi trường không phải đơn giản, bởi vừa phải đảm bảo hài hòa giữa tính nghiêm minh của pháp luật với chính sách phát triển kinh tế của tỉnh và quyền lợi của người dân. Trong khi đó, hiện nay chế tài xử lý các hành vi vi phạm còn hạn chế. Mức xử phạt hành chính còn thấp so với kinh phí bỏ ra để xử lý chất thải, dẫn đến hình thức xử phạt thiếu tính giáo dục, răn đe, phòng ngừa. Hơn nữa, lực lượng Cảnh sát môi trường chưa có thẩm quyền ra quyết định áp dụng các hình phạt bổ sung như: Tạm đình chỉ, đình chỉ hoạt động, buộc di dời các doanh nghiệp vi phạm...
Thiết nghĩ, trong thời gian tới, tỉnh cần có những chính sách chặt chẽ hơn trong việc cấp phép xây dựng, hoạt động của KCN, các công ty hoạt động trong KCN; gắn việc cấp phép với yêu cầu hoàn thiện hệ thống xử lý nước thải, chất thải, có như vậy mới giải quyết được tình trạng bức xúc từ vấn đề ô nhiễm môi trường tại các KCN gây ra.
Đặng Nguyễn
