Cấm hoàn toàn smartphone ở thanh thiếu niên: Không thực tế và có thể gây hại

Amy Orben, nhà nghiên cứu đến từ Đại học Cambridge (Vương quốc Anh) sẽ dẫn dắt một công trình nghiên cứu quan trọng về tác động của việc sử dụng điện thoại thông minh ở trẻ em.

Nghiên cứu này được ủy quyền bởi Bộ Khoa học, Đổi mới và Công nghệ Vương quốc Anh (DSIT) và được thực hiện với sự hợp tác của một nhóm học giả đến từ nhiều trường đại học hàng đầu tại Vương quốc Anh.

Cho đến nay, chính phủ Anh vẫn chưa ban hành thêm bất kỳ quy định pháp lý nào nhằm siết chặt việc sử dụng điện thoại thông minh và mạng xã hội ở trẻ em, ngoài khuôn khổ của Đạo luật An toàn trực tuyến hiện hành, vốn chỉ tập trung vào việc hạn chế những nội dung có hại.

Tuy nhiên, một số nghị sĩ đã kêu gọi thực hiện các biện pháp mạnh mẽ hơn, chẳng hạn như cấm truy cập mạng xã hội đối với trẻ dưới 16 tuổi, cấm hoàn toàn điện thoại thông minh trong trường học, hoặc kiểm soát các thuật toán có khả năng gây nghiện trên mạng xã hội.

Trong một bài viết được công bố trên Tạp chí Y khoa Anh (BMJ) tuần này, Orben cùng 4 đồng tác giả bày tỏ sự nghi ngờ về hiệu quả của các biện pháp cấm đoán và hạn chế nghiêm ngặt, dù họ ủng hộ việc thiết lập các "không gian không công nghệ" dành riêng cho trẻ em và thanh thiếu niên.

"Việc áp đặt lệnh cấm và hạn chế đã từng thành công trong các chiến dịch y tế công cộng như chống hút thuốc", nhóm tác giả nhận định. "Tuy nhiên, so sánh giữa hút thuốc và việc sử dụng điện thoại thông minh hay mạng xã hội là không tương xứng, bởi tác hại của thuốc lá đã quá rõ ràng và vượt trội hơn hẳn bất kỳ lợi ích nào. Trong khi đó, công nghệ mang lại nhiều lợi ích thiết thực như khả năng tiếp cận thông tin và hỗ trợ xã hội".

Bài viết cũng lưu ý rằng, ngày càng có nhiều áp lực từ dư luận yêu cầu giảm thiểu các tác động tiêu cực tiềm ẩn của điện thoại thông minh và mạng xã hội đến sức khỏe, hạnh phúc, thành tích học tập cũng như hành vi xã hội ở trẻ em và thanh thiếu niên.

Tuy nhiên, theo nhóm nghiên cứu, bằng chứng hiện tại vẫn chưa đưa ra được một kết luận rõ ràng và không tồn tại giải pháp đơn giản nào có thể áp dụng chung cho mọi đối tượng. Mặc dù nhiều phụ huynh và nhà hoạch định chính sách tin rằng công nghệ này gây hại, nhưng tổng thể ảnh hưởng thực sự của chúng đối với trẻ em vẫn là một câu hỏi chưa có lời giải chắc chắn.

Các học giả cảnh báo rằng, việc áp đặt lệnh cấm đối với các thiết bị công nghệ có thể "làm suy giảm quyền của trẻ em trong việc tiếp cận công nghệ và giáo dục được thiết kế phù hợp", những yếu tố thiết yếu giúp trẻ phát triển toàn diện khi bước vào tuổi trưởng thành.

Trong khi thừa nhận rằng một số trẻ em dễ bị tổn thương có thể phải đối mặt với những rủi ro nghiêm trọng khi tiếp cận các nội dung số độc hại, nhóm nghiên cứu cũng lưu ý rằng các biện pháp hạn chế quá mức có thể gây tác động tiêu cực đến những nhóm trẻ em dễ bị tổn thương khác, làm gia tăng sự bất bình đẳng trong tiếp cận công nghệ và nguồn lực giáo dục.

Các nhà nghiên cứu bày tỏ quan ngại sâu sắc về việc ngày càng xuất hiện nhiều nội dung "được tối ưu hóa để thu hút sự chú ý" của người dùng trẻ tuổi, được thiết kế nhằm thúc đẩy hành vi sử dụng lặp lại.

Họ cho rằng những mô hình thiết kế này "cố tình không khuyến khích sự hình thành các thói quen công nghệ lành mạnh", từ đó gây cản trở sự phát triển tích cực của giới trẻ trong môi trường số.

Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Peter Kyle đã chỉ định Amy Orben – một trong những chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực nghiên cứu về công nghệ và sức khỏe tâm thần ở thanh thiếu niên lãnh đạo dự án nghiên cứu chuyên sâu về ảnh hưởng của điện thoại thông minh đối với sức khỏe và đời sống tinh thần của trẻ em.

Tuy được xem là tiếng nói có trọng lượng trong lĩnh vực này, Orben nhấn mạnh rằng, bà không đứng về bất kỳ lập trường chính sách cụ thể nào. Các nghiên cứu của bà từng được cả hai phía ủng hộ lẫn phản đối các biện pháp cấm đoán, trong đó có cả chính phủ Úc, nơi vừa ban hành lệnh cấm mạng xã hội với trẻ em dưới 16 tuổi.

Trao đổi với tờ The Guardian, Orben cho biết: "Tác động của thế giới kỹ thuật số đối với thanh thiếu niên là một vấn đề phức tạp, không thể giải quyết bằng các giải pháp đơn lẻ. Dự án mà nhóm của tôi đang thực hiện có mục tiêu đề xuất các định hướng nghiên cứu nhằm xây dựng nền tảng bằng chứng vững chắc, thay vì đưa ra những khuyến nghị chính sách cụ thể".

Bà nhấn mạnh thêm: "Với tư cách là một nhà nghiên cứu độc lập, vai trò của tôi là phân tích và truyền đạt dữ liệu một cách khách quan, rõ ràng. Trong bài báo đăng trên BMJ, chúng tôi nêu bật vai trò thiết yếu của nhiều cách tiếp cận khác nhau, từ việc xây dựng các không gian ‘không công nghệ’ cho đến việc nâng cao năng lực hiểu biết kỹ thuật số và đảm bảo an toàn trên các nền tảng trực tuyến. Những yếu tố này, chứ không đơn thuần là cấm đoán, mới tạo nên một hệ sinh thái kỹ thuật số an toàn và lành mạnh cho thế hệ trẻ".

Về phía Bộ Giáo dục Vương quốc Anh, Bộ trưởng Bridget Phillipson hiện đang rà soát lại các hướng dẫn liên quan đến lệnh cấm điện thoại thông minh trong trường học. Một nhóm nhỏ các trường học đang được theo dõi sát sao để đánh giá mức độ hiệu quả của những quy định hiện hành.

Trước tính cấp bách của vấn đề, Thủ tướng Vương quốc Anh Keir Starmer đã tổ chức một cuộc họp bàn tròn vào ngày 31/3 vừa qua. Tại đây, ông nhấn mạnh rằng chủ đề này nên được tích hợp vào các cuộc thảo luận rộng rãi hơn trong hệ thống giáo dục, nhằm nâng cao nhận thức cho học sinh và phụ huynh.

Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận một cách thẳng thắn rằng: "Không có một đòn bẩy chính sách đơn lẻ nào có thể giải quyết toàn diện những tác động tiềm ẩn từ công nghệ đối với giới trẻ".