Cuộc sống mới trên đỉnh Pà Khốm
Bản Mông Pà Khốm, nằm lưng chừng núi ở độ cao gần 1.000m, sát biên giới Việt - Lào, cách trung tâm xã Tri Lễ khoảng 10 km, đang khoác lên mình sắc màu tươi mới. Những nương sắn trải dài, vườn đào xanh mướt, rừng măng đắng bạt ngàn và các ruộng bo bo trĩu quả hiện lên như một bức tranh.
Khánh Ly - Thanh Phúc / Kỹ thuật: Hồng Toại • 18/08/2025
Sắc màu no ấm ấy bắt nguồn từ vai trò “hạt nhân” chính trị của chi bộ bản, nơi những nghị quyết sát thực tiễn được triển khai, từng bước thay đổi nếp nghĩ, nếp làm, phát huy tiềm năng sẵn có và tạo chuyển biến mạnh mẽ trong đời sống của đồng bào Mông.
Theo chân đoàn công tác của xã Tri Lễ, vượt qua những con đường nhỏ ngoằn ngoèo quanh triền núi, chúng tôi len lỏi vào rừng măng đắng cuối bản Pà Khốm.
Người dẫn đường là Bí thư Chi bộ Pà Khốm - Và Bá Dê, hồ hởi giới thiệu: “Măng đắng vốn là thế mạnh của bản. Trước đây, loài cây này mọc tự nhiên, thân thẳng, cao vút. Ra Giêng, hễ có tiếng sấm đầu năm là măng đội đất nhú lên, người dân lại vác cuốc vào rừng khai thác”.
Tuy nhiên, khi chưa có nghị quyết, ý thức bảo vệ rừng của bà con còn hạn chế, nhiều diện tích măng đắng bị chặt phá để đốt nương làm rẫy.
Nhận thấy thực trạng này, từ năm 2021, Chi bộ bản Pà Khốm đã họp bàn và thống nhất ban hành Nghị quyết chuyên đề về quản lý, bảo vệ và phát triển cây măng đắng, vừa bảo vệ môi trường, vừa tạo sinh kế bền vững. Nghị quyết quy định cán bộ, đảng viên phải đi đầu trong việc tuyên truyền, vận động người dân khoanh nuôi, bảo vệ và chăm sóc cây măng đắng.
Hàng tháng, trong các cuộc sinh hoạt chi bộ hay họp bản, Ban Quản lý bản đều báo cáo kết quả, đánh giá quá trình thực hiện. Nhờ vậy, diện tích măng đắng dần được mở rộng từ 5,3 ha năm 2018, nay đã tăng lên 13,3 ha. Nhiều hộ khoanh nuôi diện tích lớn, như các ông Thò Nhìa Thông 2 ha, Thò Nỏ Pó 1 ha…
Măng đắng Pà Khốm không còn là món ăn quen thuộc trong bữa cơm nơi sơn cước mà dần trở thành đặc sản địa phương. Các thương lái tìm đến mua ngày càng nhiều, với giá bình quân 5.000 - 15.000 đồng/kg, tùy thời điểm chính vụ hay cuối vụ.
Bình quân mỗi năm, các hộ có thu nhập khoảng 10 triệu đồng/ha. Với người dân vùng biên, nguồn thu này không hề nhỏ, góp phần nâng cao đời sống và khơi dậy tinh thần chủ động sản xuất.
Bên cạnh măng đắng, Chi bộ Pà Khốm còn ban hành Nghị quyết bảo tồn và phát triển đào Mông, loài cây phù hợp với thổ nhưỡng, khí hậu, vừa tạo sinh kế vừa đem lại giá trị kinh tế cao.
Toàn bản hiện có hơn 6.000 gốc đào. Nhà trồng nhiều lên đến 500 gốc như hộ Và Bá Đà, nhà Bí thư Chi bộ Và Bá Dê cũng có khoảng 300 gốc. Mỗi dịp Tết, khách hàng tìm đến tận bản để mua đào chặt cành, mang về thu nhập hàng chục triệu đồng cho mỗi gia đình.
Ngoài ra, Chi bộ bản Pà Khốm còn chủ động nắm bắt nhu cầu, xu thế thị trường để chỉ đạo, tuyên truyền bà con thay đổi cách canh tác, sản xuất nhằm nâng cao giá trị sản phẩm.
Ví dụ, cây bo bo vốn mọc tự nhiên dưới tán rừng, trước đây được khai thác lẻ tẻ. Khi giá trị kinh tế của bo bo được biết đến, đặc biệt, với sự xuất hiện của xưởng thu mua, sơ chế, chế biến trên địa bàn, Chi bộ chỉ đạo Ban Quản lý bản tuyên truyền người dân khoanh nuôi, trồng tập trung, vừa bảo tồn, vừa tăng sản lượng.
“Hiện đang vào mùa thu hoạch bo bo, người dân bán với giá 10.000 đồng/kg tươi, nếu bóc vỏ sấy khô giá còn cao hơn. Ngoài ra, họ còn kiếm thêm 250.000 - 500.000 đồng/ngày từ việc bóc, sấy, phơi, đóng bao tại xưởng thu mua. Nhờ vậy, bà con rất phấn khởi”, ông Thò Bá Nụ - người dân bản Pà Khốm chia sẻ.
Nói về sự thay đổi trong “nếp nghĩ, nếp làm” của người dân, Bí thư Chi bộ Và Bá Dê, người có thâm niên hàng chục năm làm cán bộ thôn bản cho biết: “Bản Pà Khốm có 600 khẩu, 99 hộ đồng bào Mông với 5 dòng họ sinh sống.
Trước đây, bản vẫn còn duy trì phong tục, tập quán lạc hậu, cuộc sống dựa hoàn toàn vào núi rừng, ít người học chữ, tỷ lệ hộ đói nghèo cao, một số hộ di cư tự do, lén lút trồng cây thuốc phiện…
.png)
Hiện nay, nhờ sự quan tâm, hỗ trợ của cấp ủy, chính quyền, lực lượng chức năng, người dân đã dần thay đổi tư duy trông chờ, ỷ lại, mạnh dạn chuyển hướng sản xuất, chăn nuôi, tập trung phát triển giống cây, con bản địa để nâng cao thu nhập.
Chi bộ luôn bám sát thực tiễn, đổi mới chỉ đạo, ban hành các nghị quyết “vì dân”, tập trung phát triển kinh tế, giảm nghèo. Tinh thần tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau của bà con dân bản cũng được phát huy.
Theo đó, các hộ khó khăn, neo đơn được các hộ khác giúp thu hoạch mùa màng, nông sản, hỗ trợ con giống, kỹ thuật sản xuất, chăn nuôi. 14 đảng viên trong chi bộ luôn tiên phong gương mẫu trong xóa đói, giảm nghèo, vận động bà con trồng lúa nước, mở rộng rau màu, dưa nại, sắn, khoai sọ… Toàn bản hiện có 7,69 ha lúa nước; 4 ha ngô; 48,9 ha sắn; 6 ha rau màu; 7 ha khoai sọ.
Trong chăn nuôi, Chi bộ chỉ đạo từng dòng họ, từng hộ thay đổi tập quán thả rông sang nuôi nhốt, chăn nuôi tập trung. Nhờ đó, tổng đàn trâu, bò, ngựa, dê hiện có hơn 349 con, mỗi năm xuất bán 50 - 60 con, cho thu nhập 40 - 50 triệu đồng/hộ. Nhiều hộ thoát nghèo, có hộ trở thành “triệu phú vùng cao” như hộ Lỳ Nỏ Pó với gần 100 con trâu, bò; hộ Thò Giống Nù 50 con…
Theo đồng chí Lang Văn Loan - Trưởng ban Xây dựng Đảng xã Tri Lễ: “Nhờ những nghị quyết sát thực tiễn, Chi bộ bản Pà Khốm đã tạo đồng thuận giữa ý Đảng và lòng dân, khơi dậy tinh thần tự lực, đoàn kết chung tay xóa đói, giảm nghèo, từng bước xây dựng cuộc sống mới ấm no”.
.png)
Lên với Pà Khốm hôm nay, đã thấy sắc màu của ấm no từ những người Mông tiên phong đổi mới. Bên cạnh những nếp nhà lợp mái samu thâm nâu cổ kính với những tường rào bằng gỗ đặc trưng đã xuất hiện những nếp nhà mới theo phong cách hiện đại. Con đường đất cheo leo với nhiều dốc dựng đứng lên bản cũng đã được hỗ trợ bê tông hóa hơn 600m.
Bên cạnh đó, dân bản còn tự đóng góp làm 76m đường bê tông lên nhà văn hóa cộng đồng. Cuộc sống của đồng bào Mông cũng dần được cải thiện. Ví như trước đây, muốn xuống khu vực trung tâm phần lớn người dân phải đi bộ trên quãng đường khá xa, thì nay, toàn bản đã có 98 hộ có xe máy, 82 hộ có đường ống dẫn nước sạch sinh hoạt về nhà.
Người dân còn chủ động đầu tư 35 máy cày, máy bừa, 6 máy xay xát để phục vụ sản xuất nông nghiệp… Mừng nhất là con em trong bản được chăm lo học hành, không còn học sinh bỏ học giữa chừng, trong bản còn có con em học cao đẳng, đại học. Ngay cả phụ nữ trong bản cũng tích cực tham gia các lớp xóa mù của Bộ đội Biên phòng phối hợp với ngành Giáo dục tổ chức để làm gương cho con em cùng tiến bộ.
Dẫn chúng tôi đi một vòng quanh bản, Bí thư Chi bộ Và Bá Dê mộc mạc bày tỏ: Muốn bà con “ưng cái bụng”, tin và làm theo, thì các Nghị quyết của chi bộ phải xuất phát từ mong muốn của người dân, thực sự đem lại sự đổi thay cho thôn, bản. Và cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu phải là người “đi trước, làm trước”.
Nhằm phát triển du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng, chi bộ đã chỉ đạo phủ xanh rừng măng đắng, trồng thêm hàng trăm gốc đào dọc tuyến đường lên bản, chú trọng vệ sinh môi trường và cảnh quan. Nghị quyết nhiệm kỳ 2025-2027 tiếp tục chỉ đạo Ban Quản lý và các đoàn thể vận động nhân dân sản xuất, chăn nuôi, tập trung vào cây, con bản địa: măng đắng, đào Mông, khoai sọ, bò Mông, gà đen, bo bo…
Đồng thời, mở rộng diện tích nuôi trồng thủy sản lên hơn 3.200 m², góp phần xóa đói, giảm nghèo bền vững. Bên cạnh phát triển kinh tế, chi bộ duy trì bản sắc văn hóa Mông với nghề rèn, đội khèn, đội văn nghệ, tổ dệt thêu trang phục truyền thống…
Từ dưới chân núi nhìn lên, đỉnh Pà Khốm hôm nay xanh màu no ấm giữa núi rừng Tri Lễ. Những nương sắn mơn mởn, rừng măng đắng trải dài theo triền đồi, vườn đào thẫm xanh dưới nắng Thu. Đàn trâu, bò, ngựa thong thả gặm cỏ trên triền đồi, những bàn tay chăm chỉ của đồng bào Mông tất bật trên nương rẫy… tất cả hòa quyện, tạo nên một bức tranh sinh động về cuộc sống mới.
Nhìn những đứa trẻ tung tăng trên con đường bê tông vào bản, những người dân cặm cụi chăm từng gốc măng đắng, các mế, các chị cần mẫn hái bo bo, chăm sóc đàn vật nuôi, mới thấy rõ Nghị quyết của chi bộ không chỉ là văn bản, mà đã trở thành nhịp sống, là hơi thở của bản Pà Khốm.
Từng nếp nghĩ, nếp làm của người dân đã dần đổi thay, từng gia đình biết chủ động sản xuất, bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế và gìn giữ bản sắc văn hóa.
Sự đổi thay ở bản Pà Khốm trở thành minh chứng sống động cho sức mạnh đoàn kết của cộng đồng và tinh thần tiên phong của cán bộ, đảng viên.
Tin rằng, với những Nghị quyết sát thực tiễn và sự đồng lòng của người dân, mọi khó khăn sẽ từng bước được khắc phục và bức tranh cuộc sống đồng bào Mông ở bản Pà Khốm sẽ mang màu no ấm và bình yên…
