Đặt tên cho trẻ vùng cao

(Baonghean) - Cùng với nguồn vui thì một đứa trẻ ra đời cũng mang đến những nỗi lo toan. Ngay từ khi đang trong thai kỳ, bà mẹ đã được coi sóc với chế độ ăn uống riêng. Ngày trở dạ, mẹ chồng hoặc chính người chồng phải băng rừng đi tìm lá thuốc làm nước tắm, những thứ rau rừng có lợi cho sức khỏe thai phụ về nấu canh.

Cụ bà Vi Thị May, trú bản Cảnh Thín (Yên Hòa - Tương Dương) sống lâu hiếm người trong bản sánh bằng, kể rằng, ngày xưa một đứa trẻ ra đời phải đối mặt với nhiều thứ tai ách. Ngoài bệnh tật còn có đủ thứ ma quỷ. Đáng sợ nhất là những vong hồn chết yểu thường đêm về rủ rê đi "tòng quân". Khi linh hồn bị rủ đi thân thể sẽ ốm yếu sốt cao, thế nên khi đứa trẻ sinh ra, nhất thiết ở dưới gầm sàn gần chỗ nằm của bè phải có hình người rơm cầm nỏ trừ ma để bảo vệ bé khỏi những thứ ma quỷ xấu xa.

Lễ đặt tên của bé Bảo Tiên - bản Tờ - xã Yên Khê (Con Cuông).

Ngày nay, không còn mấy ai tin vào ma quỷ nữa. Người miền núi cũng đã biết tìm đến cơ sở y tế để sinh nở, khi trẻ ốm đau đã biết đưa đi bác sỹ khám chữa. Cúng lễ chỉ còn mang ý nghĩa tinh thần đối với đứa trẻ mà thôi.

Bà cụ May kể tiếp, lễ đặt tên thường được tổ chức sau khi bé sinh ít nhất 10 ngày. Ngày làm lễ cũng được chọn kỹ, không trùng với ngày sinh, ngày mất của những người trong gia đình. Gọi ngày đặt tên là "oóc khọ" hay "oóc phi" là bởi kể từ ngày lễ, đứa trẻ và bà mẹ được ra khỏi căn bếp nơi vẫn dành cho bà mẹ và đứa trẻ sơ sinh nằm ngủ.

Vào ngày đặt tên, đứa trẻ mới thực sự là một thành viên của gia đình, được tổ tiên và thần linh chấp nhận, được tổ tiên bảo vệ khỏi những tai ách có thể gặp phải trong cuộc đời. Chính vì thế nghi lễ cúng bái rất được coi trọng. Nhà có điều kiện thì mổ lợn cúng tế, còn gia đình khó khăn chỉ cần 2 con gà để bày 2 mâm cúng. Mâm ở gian ngoài cúng tổ tiên, mâm còn lại bày ở gian trong làm lễ gọi vía cho 2 mẹ con. Đây cũng là lần đầu tiên đứa trẻ được ăn miếng cơm đầu tiên, có thể chỉ là tượng trưng thôi. Bà mẹ cầm miếng xôi kèm với thịt gà quệt vào khóe miệng của bé. Sau đó, cháu bé cũng được buộc sợi chỉ cổ tay đầu tiên của mình để giữ hồn vía không bao giờ lìa xa thân thể.

Việc chọn tên cho trẻ cũng rất được chú trọng. Việc này, thường được giao cho ông nội của đứa bé và mọi người tham gia ngày lễ đều phải đến nghe. Tuy nhiên, đối với một số cộng đồng thì việc chọn người đặt tên cũng có sự khác biệt. Theo ghi nhận của chúng tôi tại lễ đặt tên của cháu Lương Thị Bảo Tiên (bản Tờ - Yên Khê - Con Cuông) thì việc chọn tên thuộc về họ ngoại của bé. Đây là quy định của tập tục dòng họ, thể hiện sự trân trọng của gia đình dành cho những bậc sinh thành và họ hàng của người phụ nữ khi đi làm dâu.

Việc chọn tên thể hiện niềm mơ ước về một tương lai tốt đẹp của đứa trẻ. Những mong muốn thường  là con trai sẽ được khỏe mạnh, sớm biết lên rừng săn thú, đốn gỗ, về sau được giàu sang, đi ra ngoài được nể trọng. Con gái thì xinh đẹp, nết na, giỏi việc canh cửi, thêu thùa...  Con trai được đặt tên Bun, Khun về sau sẽ gặp nhiều may mắn, tên là Xanh sẽ khỏe mạnh như con tê giác. Đôi khi những con vật như gấu, chuột... cũng được đặt tên cho con cái. Ví dụ, khi lên miền núi gặp một anh con trai tên là Mươi, cái tên này thể hiện niềm mong ước trong tương lai anh ta sẽ khỏe mạnh, dũng mãnh như những chú gấu trong rừng.

Tuy nhiên, tên những ác thú như hổ báo, chó sói... không bao giờ được đặt tên cho người vì chúng là nỗi khiếp sợ của người miền núi. Nếu lên vùng cao, bạn đọc gặp một người trai hoặc gái tên Báo, đơn giản chỉ là vì người này sinh vào ngày được cho là sẽ mạnh hơn cha hoặc mẹ trong nhà. Những người sinh vào ngày khắc kỵ với cha mẹ, đôi khi còn được đi cho làm con nuôi, tất nhiên chỉ là trên danh nghĩa thôi. Đứa trẻ vẫn ở nhà cha mẹ và ngày tết phải đi tết cha mẹ nuôi bằng một cặp bánh chưng. 

Những ai được cho làm con nuôi, ngoài tên thật còn có tên đệm là May, có nghĩa là con nuôi. Người nhận "nuôi" sẻ gọi đứa trẻ là May. Cũng có những trường hợp tên May hay Mày thành tên gọi chính. Tên gọi này thường thấy nhiều ở cộng đồng người Thái nhóm Tay Mương ở Yên Khê - Con Cuông, Yên Na, Yên Hòa... huyện Tương Dương.

Tên gọi truyền thống của người Thái hiện đang dần trở nên xa lạ đối với những thế hệ sau này, nhất là những cháu bé sinh từ những năm 2000 trở đi. Do ảnh hưởng của truyền hình và gần đây là internet, những bậc cha mẹ vùng cao thường chọn cho con cái những cái tên mỹ miều, thậm chí là tên ca sỹ, ngôi sao điện ảnh nổi tiếng. Có thể khẳng định, tuyệt đại đa số những cháu nhỏ người Thái vùng cao các huyện Tương Dương, Con Cuông khoảng dưới 10 tuổi đều mang những cái tên như Minh Huyền, Anh Thơ, Bảo Anh, Bảo Tiên, Nhật Minh, Mạnh Quân, Minh Quân... Còn rất ít những cái tên như Bun Khun, Xanh, May, Thoong... như trước đây nữa?!

Kéo theo việc đặt tên theo kiểu người Kinh, người Tàu cho con, hiện này trào lưu cho trẻ nói tiếng Kinh từ khi rời bụng mẹ đang rất phổ biến tại những cộng đồng vùng cao. Những bậc cha mẹ cho rằng cho trẻ nói tiếng Kinh sớm sẽ giúp trẻ không bỡ ngỡ khi vào mẫu giáo và sẽ tiếp thu tốt hơn. Tiếng mẹ đẻ sẽ tự ngấm vào trẻ trong khi giao tiếp với cộng đồng làng bản. Điều đáng nói là vốn tiếng Kinh của không ít các bậc ông bà cha mẹ vùng cao rất hạn chế, nên nhiều khi dạy cho con cháu những câu lơ lớ, ngô nghê... Chắc chắn, điều này không hề tốt cho con trẻ!

Bài, ảnh: Bun My

tin mới

Lê rừng

Xã vùng cao Kỳ Sơn vào mùa thu hoạch lê rừng

(Baonghean.vn) - Những ngày này, nhiều hộ dân ở xã Tây Sơn (huyện Kỳ Sơn) đang vào mùa thu hái mắc coọc (lê rừng). Đây là một loại cây ăn quả đặc trưng của đồng bào người Mông nên rất được người mua ưa chuộng.

Lãnh đạo tỉnh Nghệ An dự Lễ khánh thành cầu dân sinh ở bản biên giới

Lãnh đạo tỉnh Nghệ An dự Lễ khánh thành cầu dân sinh ở bản biên giới

(Baonghean.vn) - Sáng 14/7, đồng chí Hoàng Nghĩa Hiếu - Phó Bí thư Tỉnh ủy tới dự Lễ khánh thành cầu dân sinh bản Phà Mựt và khởi công cầu dân sinh bản Nhôn Mai, xã Nhôn Mai, huyện Tương Dương. Đây là các công trình do lực lượng Bộ đội Biên phòng Nghệ An kêu gọi, xây dựng hỗ trợ người dân vùng biên.

Niềm vui của 35 hộ đồng bào Đan Lai ở Con Cuông

Niềm vui của 35 hộ đồng bào Đan Lai ở Con Cuông

(Baonghean.vn) - Giữa những ngày nắng gắt, 35 hộ đồng bào Đan Lai ở bản Bá Hạ, xã Thạch Ngàn, huyện Con Cuông bất ngờ đón niềm vui khi được nhận quà tặng từ đoàn công tác chính quyền các cấp và tấm lòng hảo tâm của Nhóm thiện nguyện Niềm tin.

Nghề 'bế' gừng thuê ở Na Ngoi

Nghề 'bế' gừng thuê ở Na Ngoi

(Baonghean.vn) - Gừng là một trong những loại cây trồng chủ lực ở Na Ngoi (Kỳ Sơn). Trong mùa thu hoạch gừng, lao động trên địa bàn chủ yếu đi làm ăn xa, nhiều hộ đồng bào Mông đã thuê người Thái, Khơ Mú ở các địa bàn lân cận để "bế" (thồ - PV) gừng từ nương rẫy, vận chuyển về bãi tập kết.

Hội Nguyên – điểm du lịch mới ở miền Tây Nghệ An

Hội Nguyên – điểm du lịch mới ở miền Tây Nghệ An

(Baonghean.vn) -  Được đưa vào khai thác từ năm 2022, điểm du lịch Hội Nguyên ở xã Yên Thắng, huyện Tương Dương có sức hút đối với nhiều người. Về đây, du khách được hòa mình vào sông nước, núi rừng và có được những giờ phút thư giãn, trải nghiệm thú vị.
Hơ-Mông (H’mông), Mông, Mèo: Đọc, viết sao cho đúng?

Hơ-Mông (H’mông), Mông, Mèo: Đọc, viết sao cho đúng?

(Baonghean.vn) -  Là tộc người đã định cư ở Việt Nam hơn 400 năm, với số dân gần 1,4 triệu người, đông thứ 8 trong các dân tộc ở Việt Nam, nhưng tộc danh của người Mông vẫn chưa được công chúng hiểu và đọc , viết cho đúng. Ở Việt Nam, người Mông thường được gọi là “Hơ-Mông” hoặc “Mèo” ; còn trên các văn bản viết, người ta có khi viết “H’mông”, HMông, có khi lại viết Mông, Mèo. Như vậy, đâu mới là cái tên đúng nhất về dân tộc này và vì sao lại có những cách gọi , đọc, viết khác nhau như vậy? Bài viết dưới đây của một người Mông giải thích rõ về điều này.
Mùa nước đổ dưới chân Puxailaileng

Mùa nước đổ dưới chân Puxailaileng

(Baonghean.vn) - Thời điểm này đang vào mùa nước đổ ở Puxailaileng. Bà con bước vào vụ sản xuất mới trên những thửa ruộng bậc thang. Cuộc sống, sinh hoạt và cảnh sắc dưới “nóc nhà” miền Tây xứ Nghệ hiện lên như tranh vẽ, làm xao xuyến bất cứ ai khi ghé thăm.
ff

'Trốn nắng' ở vùng sinh thái Con Cuông

(Baonghean.vn) - Dòng sông Giăng xanh mát, thác nước Khe Kèm như mát xa vào thân người tắm ở giữa vùng rừng Con Cuông (Nghệ An) là những điểm đến lý thú để du khách "trốn nắng" hiệu quả trong mùa Hè. Đến đây du khách còn được thưởng thức nhiều món ăn đặc sắc do đồng bào chế biến và hòa mình vào tiếng khèn, khắc luống cùng điệu múa sạp sôi động.
Động lực mới phát triển miền Tây

Động lực mới phát triển miền Tây Nghệ An

(Baonghean) - Động lực mới với chính quyền và người dân nơi miền Tây Nghệ An khi Quốc hội phê duyệt Nghị quyết về “Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030” và Chính phủ cũng đã ban hành nghị quyết triển khai thực hiện.
Món rêu đá ngày Tết

Hấp dẫn, thơm ngon món mọc rêu đáy sông gói lá chuối ngày Tết

(Baonghean) - Từ nhiều đời nay, rêu đá ở dưới đáy các sông, suối trên thượng nguồn sông Lam được người dân miền núi xứ Nghệ xem như một loại thực phẩm phục vụ đời sống hằng ngày. Đặc biệt đối với đồng bào người Thái, rêu đá còn được dùng để chế biến ra nhiều món ăn truyền thống, ngon và đặc sắc trong dịp lễ, Tết.
Người có uy tín vùng đồng bào DTTS.

Tuyên dương 200 người có uy tín tiêu biểu vùng đồng bào DTTS ở Nghệ An

(Baonghean.vn) - Những người có uy tín trong đồng bào các dân tộc thiểu số đã phát huy vai trò tích cực, có nhiều đóng góp cho công cuộc xây dựng hệ thống chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh, quốc phòng của tỉnh nói chung và các huyện miền núi nói riêng. Họ chính là cầu nối giữa Đảng, chính quyền với đồng bào các DTTS, nhân dân vùng miền núi.
ảnh đại diện ý kiến

Những thủ lĩnh nơi bản làng miền Tây xứ Nghệ

(Baonghean.vn) - Người có uy tín vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) luôn tiên phong, đi đầu trong việc thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; tuyên truyền, vận động đồng bào áp dụng các tiến bộ KHKT vào sản xuất, chăn nuôi; giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp, xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc. Về dự Hội nghị tuyên dương người có uy tín tiêu biểu trong vùng đồng bào DTTS tỉnh Nghệ An lần thứ 2, năm 2019 diễn ra vào chiều 15/10, các đại biểu gửi gắm nhiều tâm nguyện từ thực tiễn.
Có không gian vừa thoáng mát, vừa yên tĩnh dường như đã tạo cảm hứng đọc sách cho các em học sinh

Dãy nhà chờ độc đáo cho giáo viên và học sinh vùng cao Nghệ An

(Baonghean.vn) - Điểm Trường Tiểu học bản Khổi, thuộc Trường Tiểu học Tam Thái (Tương Dương - Nghệ An) chỉ có 2 phòng học, không có phòng chờ cho giáo viên và phòng đọc sách cho học sinh. Phụ huynh nơi đây đã cùng nhau góp tre, nứa, lá cọ để dựng lên những nhà chờ đẹp mắt, thân thiện.
học sinh tựu trường

Những đứa trẻ người Mông ở Nghệ An rời bản, xuống núi đến trường

(Baonghean.vn) - Cuộc sống vất vả đã “cuốn” những đứa trẻ người Mông ở Tri Lễ (Quế Phong) sớm lên nương, vào rẫy... Tuy nhiên năm gần đây, nhận thức người dân được nâng lên, người Mông đã xem việc đưa trẻ xuống núi theo học là để tiếp thu kiến thức mới, góp phần nâng cao cuộc sống, xây dựng bản làng.
Trải nghiệm chợ phiên vùng cao Tương Dương với các loại rau củ độc đáo

Trải nghiệm chợ phiên vùng cao Tương Dương với các loại rau củ độc đáo

(Baonghean.vn) - Đã từ lâu người dân khắp nơi đều biết đến chợ phiên Tam Thái (Tương Dương) là phiên chợ chuyên bày bán rất nhiều loại rau, củ, quả do bà con tự trồng hoặc thu hái ở trên nương rẫy hay khe suối. Đây không chỉ là những loại nông sản "sạch" mà còn là những vị thuốc rất tốt cho sức khỏe, nên được người dân rất ưa chuộng.
Hoạt động của bộ phận một cửa tại Chi cục thuế huyện Tương Dương. Ảnh: Phương Thúy

Huyện có 5 dự án thủy điện ở Nghệ An kiến nghị trích nguồn thuế cho địa phương

(Baonghean.vn) - Trên địa bàn huyện Tương Dương (Nghệ An) hiện có 5 dự án thủy điện nhưng việc thu thuế lại không thuộc trách nhiệm của huyện. Do đó, huyện vùng cao này đề nghị có chính sách nhằm trích lại một phần kinh phí từ nguồn thu thuế các công trình thủy điện trên địa bàn cho địa phương.