Độc đáo món cá thửng ngày Tết ở xứ Nghệ

(Baonghean.vn)- Từ bao đời nay, người dân ven biển xứ Nghệ vẫn giữ truyền thống ăn cá thửng trong những ngày Tết. Món ăn dân dã đậm chất quê này chứa đựng nhiều nét văn hóa độc đáo.

Trước rằm Tháng Chạp, bà Phạm Hồng Căn, xóm Kim Khánh, xã Nghi Ân, Thành phố Vinh đã đi chợ Quán Bánh, tìm mua hơn chục con cá thửng về chuẩn bị Tết. Là một gia đình còn giữ nhiều nếp truyền thống của vùng biển Nghi Lộc xưa, việc mua cá thửng ăn Tết là truyền thống được gia đình bà giữ gìn từ đời trước. Cá thửng được chọn để kho ăn Tết là cá tươi ngon, mình chắc chắn, đã được sơ chế sao cho đầu cá ngậm đuôi, được hông kỹ, khi kho với nước mật, riềng, sả, cá có màu vàng, không bị nát. Nếu như ngày thường, cá thửng chỉ có giá khoảng 60 - 80 ngàn đồng/kg thì ngày Tết, giá cá tăng gấp đôi.

Món cá thửng đầu ngậm đuôi trở thành món ăn truyền thống không thể thiếu trong dịp Tết ở vùng ven biển xứ Nghệ. Ảnh: Nguyên Khoa

Sau khi mua về, cá thửng được cho vào nồi đất, dưới trải lớp mía, gừng, riềng và thêm tí mật, nước mắm, muối trắng, hành phi, kho nhỏ lửa trong vài giờ đồng hồ đến khi cá có màu vàng sánh, quyện mùi thơm của các loại gia vị thì có thể sử dụng được.

Bà Căn cho biết, không riêng gì gia đình bà mà tất cả các gia đình vùng Nghi Ân, Nghi Đức (Thành phố Vinh), Phúc, Thái, Thọ (huyện Nghi Lộc) và người dân Thị xã Cửa Lò đều có món cá thửng trong mâm cơm gia tiên ngày Tết. Xét về ý nghĩa, cá thửng được chế biến kiểu đầu ngậm đuôi trong dịp Tết là để nhắc nhở con cháu dù đi đâu, về đâu, làm gì cũng nhớ đến nguồn cội, tiên tổ, nhất là trong những ngày đầu năm mới; con cá hình tròn đặt lên đĩa trong mâm cũng gia tiên cũng là tượng trưng cho mặt trời, thể hiện ước vọng hưng thịnh trong năm mới.

Cụ Nguyễn Văn Chân, gần 80 tuổi ở xã Nghi Đức cũng có thêm các giải thích rằng, sở dĩ nhà nào cũng ăn cá thửng ngày Tết là bởi đây là loài cá rất phổ biến ở vùng gần bờ. Mặt khác, cấu tạo của loài cá này khá đặc biệt, thịt chắc, có lớp vảy cứng bên ngoài, khi kho với nước mắm, muối có thể giữ đến cả tháng không bị hỏng. Trước, đây là loài cá của người nghèo ăn trong dịp Tết, vì vậy ngày nay, được con cháu giữ gìn, trân trọng cho đến tận ngày nay, như là một cách nhắc nhở các thế hệ sau về truyền thống cha ông ngày trước.

Món cá thửng được gọi là cá mặn (để phân biệt với cá nhạt - cá nước ngọt kho nhạt hơn), có mặt trong mâm cơm tất niên, và mâm cúng năm mới của các gia đình. Đặc biệt, trong mâm cơm chiều 30, tất cả các thành viên trong gia đình đều phải ăn thử món cá thửng để góp ý cho món cá trở nên hoàn hảo hơn trong năm mới. Nếu đĩa cá thửng được mọi người ăn hết, khen ngon chính là báo hiệu cho một năm mới hanh thông, phát đạt của chủ mâm cơm tất niên. Chính vì vậy, ai cũng trau chuốt tỉ mỉ cho món cá truyền thống này.

Nguyên Khoa