Mùa thu hái loài hoa 'quý như vàng' ở miền Tây Nghệ An

Người dân xã Đồng Văn (Quế Phong) thu hái chè hoa vàng. Ảnh: Thanh Phúc

Hiện tại vào mùa cao điểm thu hái chè hoa vàng nên người dân các xã Tiền Phong, Đồng Văn, Thông Thụ, Châu Kim, Hạnh Dịch… (Quế Phong) đổ xô vào rừng thu hái loại dược liệu quý hiếm này. Gần 1 tháng nay, 5 người trong gia đình bà Lương Thị Lân, bản Na Chạng, xã Tiền Phong lại cơm đùm, cơm nắm đi vào rừng hái chè. Mỗi ngày, 5 người hái được khoảng 1,5-2kg chè hoa vàng, đem nhập tươi cho các thương lái với giá 500.000 đồng -1,5 triệu đồng/kg, thu về từ 800 - 1 triệu đồng/ngày.

Bà Lân cho biết: “Chè hoa vàng ngày càng hiếm, trước đây cây chè mọc các núi đồi gần nhà, nay phải vào núi sâu mới có. Năm nay, thời tiết nắng hạn kéo dài, nhất là vào tháng 6, khi chè đơm nụ, nắng đỉnh điểm nên số lượng nụ phát triển thành hoa ít, chè mất mùa nên thu nhập vì thế cũng kém hơn. Nhưng nhờ có chè hoa vàng mà người dân có thêm thu nhập sắm Tết”.

Theo tiếng Thái, chè hoa vàng được gọi là Cỏ Tắp Quái, một loại cây thân gỗ nhỏ cao từ 2 – 5m, giống với cây chè. Cây chè hoa vàng thường sinh trưởng và phát triển trên những vùng núi cao, mùa ra hoa kéo dài từ tháng 11 năm trước đến tháng 3 (âm lịch) năm sau. Hoa chè có màu vàng, đỏ và trắng (phần lớn là màu vàng), với đường kính 5 – 6 cm nên được gọi là chè hoa vàng. Cây chè hoa vàng có chứa hàng trăm thành phần dinh dưỡng, là loại dược liệu quý.

Chè hoa vàng - một loại hoa được người dân ví là quý như vàng. Ảnh: Thanh Phúc

Không chỉ gia đình bà Lân mà vào mùa thu hoạch chè hoa vàng, hàng trăm hộ dân các xã có loại cây quý hiếm này đều lên núi săn tìm, thu hái để bán cho thương lái. Mặc dù giá bán khá cao nhưng việc tìm kiếm, thu hoạch chè hoa vàng không hề đơn giản, phải mất công băng rừng lội suối, len lỏi vào rừng sâu và đứng cheo leo bên vách núi để hái chè, đối với những cây cao, phải dùng thang mới hái được.

Bà Lương Thị Phạnh, bản Muồng xã Châu Kim cho biết: “Mùa thu hái chỉ kéo dài 4 tháng nên phải tranh thủ huy động nhân lực tìm kiếm, thu hoạch. Trung bình mỗi mùa chè cũng cho thu nhập vài chục triệu đồng, là một nguồn không nhỏ để trang trải chi tiêu. Những năm gần đây, cây chè hoa vàng được đưa vào khoanh nuôi, bảo vệ nên việc khai thác phải theo quy định, không ồ ạt như trước”.

Trên địa bàn huyện Quế Phong có rất nhiều thương lái, các cơ sở sơ chế nhỏ lẻ và 1 cơ sở chế biến chè tươi thành sản phẩm cao cấp chè hoa vàng. Do đó, chè hoa vàng tươi được thương lái vào tận nơi thu mua, bà con thu hái được chừng nào tiêu thụ hết chừng đó.

Hiện giá thu mua chè hoa vàng dao động từ 500.000 đồng -1.500.000 đồng/kg hoa tươi (tùy loại); loại đã sơ chế có giá từ 1,5 triệu – 5 triệu đồng/kg (tùy loại). Vì giá đắt và ngày càng hiếm nên người dân vẫn xem loại hoa này quý như vàng.

Việc bảo tồn giống chè hoa vàng cần gắn liền với giải pháp về chế biến sâu, nâng cao giá trị và tìm kiếm đầu ra ổn định. Ảnh: Thanh Phúc

Với giá trị kinh tế cao, từ năm 2016, UBND huyện Quế Phong đẩy mạnh các giải pháp nhằm bảo tồn diện tích cây chè hoa vàng sẵn có đồng thời trồng mới cây chè hoa vàng.

Nhờ đó, cây chè hoa vàng được bảo vệ, thu hoạch đúng cách, không bị chặt phá, khai thác tận diệt như trước. Tính đến thời điểm hiện tại, toàn huyện đã đưa cây chè hoa vàng vào bảo tồn với diện tích 12 ha.

Cây chè hoa vàng có giá trị kinh tế cao, do đó, việc bảo tồn và trồng mới sẽ tạo ra sinh kế bền vững cho người dân các xã biên giới. Trước mắt huyện khuyến khích các hộ dân bảo tồn những khu vực đã có chè, vùng nào có mật độ dày thì hỗ trợ chính sách khoanh nuôi để bảo vệ, đồng thời khuyến khích các hộ đào chè về trồng dặm bổ sung thành vùng tập trung theo quy hoạch, đảm bảo vùng nguyên liệu ổn định.

Ông Phan Trọng Dũng, Trưởng phòng Nông nghiệp huyện Quế Phong