Ngăn chặn tình trạng khai thác cát sỏi ngoài mốc quy định

Nhức nhối nạn khai thác trái phép

Ngày 16/5/2022 Cơ quan Cảnh sát Môi trường, Công an tỉnh Nghệ An đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự về hành vi "Vi phạm các quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên" quy định tại điều 227 Bộ luật Hình sự. Trước đó, vào đêm 28/4/2022 cơ quan chức năng đã bắt quả tang Nguyễn Văn Thắng (SN 1978), Nguyễn Văn Bình (SN 1971) và Ngũ Thị Hòa (SN 1974) đều trú tại khối 4A, thị trấn Thanh Chương (Thanh Chương), khi các đối tượng này đang sử dụng thuyền máy vỏ sắt với công suất lớn để khai thác khoáng sản trái phép tại lưu vực sông Lam đoạn chảy qua xã Thanh Đồng, huyện Thanh Chương.

Đáng nói là cả Nguyễn Văn Thắng và Nguyễn Văn Bình đều đã từng bị phạt hành chính về hành vi khai thác khoáng sản trái phép nhưng vẫn tiếp tục tái phạm. Mở rộng xác minh, lực lượng chức năng xác định, từ đầu năm 2022 đến thời điểm bị phát hiện, các đối tượng này đã khai thác trái phép hơn 35 chuyến với tổng khối lượng hơn 1.700 m³ để về đổ tại bến tập kết cát của ông Nguyễn Doãn Đức (Phó Giám đốc Công ty Cổ phần khai thác cát sạn Thanh Chương).

Đây chỉ là một trong số ít các vụ khai thác cát, sạn trái phép trên sông Lam bị khởi tố. Trước đó, Ủy ban nhân dân huyện Thanh Chương cũng đã ra quyết định xử phạt nhiều trường hợp xâm lấn ra ngoài khu vực được phép khai thác hay khai thác trái phép. Trong đó, vào ngày 8/10/2021 đã xử phạt Công ty Cổ phần khai thác cát sạn và vận tải Thanh Chương với số tiền 7 triệu đồng vì đã cắm mốc các điểm khép góc khu vực được cấp phép khai thác khoáng sản nhưng để mất mốc.

Một bến tập kết cát sạn với nhiều tàu hút cát đang neo đậu dưới chân cầu Rộ tại huyện Thanh Chương. Ảnh: Tiến Đông

Hiện tại, theo tìm hiểu của chúng tôi, trên địa bàn Thanh Chương có 5 công ty được phép khai thác cát, sỏi trên sông với 8 điểm mỏ, và 16 bến cát được cấp phép.

Ở Tân Kỳ, nơi có sông Con chảy qua với chiều dài khoảng 60km, cát sỏi ở địa phương này được đánh giá là đẹp và được dân xây dựng lựa chọn nhiều. Hiện nay, địa phương này đã có 16 điểm mỏ được cấp phép đang hoạt động. Do nhu cầu sử dụng cát sỏi xây dựng lớn nên tình trạng khai thác trái phép cũng thường xuyên xảy ra.

Ngay tại xã Tân Hương (Tân Kỳ), năm 2020, Ủy ban nhân dân tỉnh đã cho 1 doanh nghiệp vào thăm dò khai thác cát sạn, nhưng đến nay chưa cấp phép, chưa cắm mốc nên trên danh nghĩa chưa có doanh nghiệp nào được phép khai thác. Tuy nhiên, thời gian qua, đã có một số người dân địa phương sử dụng máy hút để khai thác cát sỏi đem bán, làm thất thoát tài nguyên và ảnh hưởng đến an ninh trật tự trên địa bàn.

Một tàu hút cát hút vào sâu làm sạt lở đất tại thôn Dương Hạp, xã Nghĩa Dũng (Tân Kỳ). Ảnh: tư liệu

Ông Nguyễn Văn Thanh – Trưởng phòng Tài nguyên - Môi trường huyện Tân Kỳ cho biết: Hàng năm Ủy ban nhân dân huyện đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo quản lý nghiêm hoạt động khai thác khoáng sản. Tuy nhiên, tình trạng khai thác trái phép vẫn thường xuyên xảy ra. Những tháng đầu năm 2022, lực lượng chức năng tỉnh và huyện cũng đã xử lý 3 đơn vị khai thác vi phạm về kê khai sản lượng khoáng sản, và đã xử phạt hành chính gần 500 triệu đồng.

Ông Thanh cũng cho biết, Phòng Tài nguyên - Môi trường cũng đã thường xuyên phối hợp với các đơn vị, các địa phương tiến hành giám sát hoạt động khai thác khoáng sản, đảm bảo các đơn vị khai thác đúng thiết kế được duyệt và ranh giới khu vực được phép. Kịp thời xử lý hành vi khai thác khoáng sản ra ngoài phạm vi, ranh giới mỏ…

Khó phát hiện vi phạm khi thiếu trang thiết bị

Tại huyện Nam Đàn, hiện có 8 đơn vị được Ủy ban nhân dân tỉnh cấp Giấy phép khai thác khoáng sản đá, cát, sỏi xây dựng thông thường. Trong đó có 3 mỏ đá và 5 mỏ cát, sỏi xây dựng. Các mỏ cát, sỏi chủ yếu tập trung trên sông Lam, tại các xã Thượng Tân Lộc, Trung Phúc Cường, Khánh Sơn, Hồng Long. Ngoài ra còn có 20 bến bãi tập kết, kinh doanh cát, sỏi xây dựng thông thường, trong đó khu vực thị trấn Nam Đàn có 9 bến, Hồng Long có 2 bến, Hùng Tiến 2 bến, Trung Phúc Cường 3 bến, Khánh Sơn 1 bến, Xuân Lâm 2 bến, Nam Giang 1 bến.

Một thiết bị hút cát nằm bên bờ sông Lam. Ảnh: Tiến Đông

Ông Hồ Sỹ Hải – Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Nam Đàn cho biết: Việc kiểm tra tình trạng chấp hành pháp luật về khoáng sản trên địa bàn huyện đã được tiến hành định kỳ theo từng năm. Trong 4 năm từ 2018 đến 2021, huyện đã phối hợp với các đoàn kiểm tra của tỉnh, của các ngành xử lý vi phạm với số tiền 276,5 triệu đồng. Trong đó, năm 2018 xử phạt 16 trường hợp với số tiền 84 triệu đồng; năm 2019 xử phạt 11 chủ thuyền với số tiền 33 triệu đồng và xử phạt 1 bến cát kinh doanh cát sỏi trái phép 11,5 triệu đồng; năm 2020 xử phạt 7 chủ thuyền số tiền 13,5 triệu đồng. Đặc biệt trong năm 2021 mặc dù diễn biến dịch Covid-19 hết sức phức tạp, trên địa bàn cũng đã xử phạt 4 trường hợp khai thác cát, sỏi trái phép và tịch thu phương tiện (quy đổi bằng tiền) với 114,5 triệu đồng.

Theo ông Hải, bất cập nhất hiện nay là một số xã còn buông lỏng, chưa làm tròn trách nhiệm trong quản lý Nhà nước về khoáng sản. Không xây dựng kế hoạch kiểm tra, đang để tình trạng khai thác cát, sỏi trái phép xảy ra trên địa bàn, chưa có biện pháp xử lý kịp thời và triệt để. Đặc biệt, sau khi lập biên bản bàn giao mốc mỏ cho xã quản lý, nhưng một số xã không quan tâm quản lý, thậm chí một số cán bộ chủ chốt ở xã cũng không biết đã được bàn giao mốc mỏ để kiểm tra, theo dõi quản lý. Nhiều xã chưa xây dựng được quy chế phối hợp để quản lý khai thác cát vùng giáp ranh.

Một số tàu hút cát đang hoạt động trên sông Lam thuộc địa phận giữa Nam Đàn và Hưng Nguyên. Ảnh: Tiến Đông

Qua tìm hiểu, nhiều địa phương nhận xét rằng, hiện nay việc kiểm tra, tuần tra quản lý việc khai thác cát sỏi trên sông còn gặp nhiều khó khăn. Theo quy định, sau khi được tỉnh cấp phép, các mỏ cát sạn sẽ được giao cho địa phương theo dõi, quản lý. Tuy nhiên do không có thiết bị GPS cũng như xuồng máy và các trang thiết bị khác nên chính quyền địa phương rất khó xử lý. Trong khi đó, các thuyền hút cát thường cố tình hút trộm ngoài mốc vào ban đêm, hoặc thời điểm mưa gió, sóng trên sông đánh mạnh.

Ông Hồ Sỹ Hải – Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Nam Đàn còn cho biết rằng, tại Nam Đàn, hiện nay có một số mỏ được cấp phép nhưng đã được chuyển nhượng qua tay nhiều chủ. Thủ tục hồ sơ lại làm trực tiếp tại tỉnh, không thông qua huyện nên nhiều khi Ủy ban nhân dân huyện không nắm được thông tin của các chủ mới, điều này cũng gây ra những khó khăn không nhỏ trong công tác kiểm tra, quản lý./.