Tôi đi tìm đá đỏ

Theo giấc mộng đổi đời

Ngày đầu tháng 10, tôi theo chân Lang Văn Dim (28 tuổi), lên đồi Liệt ở bản Kẻ Khoang (xã Châu Bình, huyện Quỳ Châu) để tìm đá đỏ. Chỉ mới 6h sáng, trời mưa tầm tã, đứng cách vài mét vẫn chưa nhìn rõ mặt người, nhưng dưới chân đồi Liệt lúc này đã rất đông người. Tiếng nói chuyện râm ran, tiếng í ới gọi nhau làm náo động cả ngọn đồi. Khi lên tới chân đồi, từng nhóm người này bắt đầu tách ra, mỗi người một hướng để bắt đầu đi tìm vận may cho mình.

Trời mỗi lúc càng thêm nặng hạt, nhưng vẫn không ngăn nổi những đoàn người tiếp tục kéo lên đồi. “Trời càng mưa lớn thì càng đông người đi. Vì mưa càng nặng hạt thì mới có thể làm xói đất, lộ ra đá đỏ được”, Dim giải thích. Người mặc áo mưa kín mít, kẻ thì cầm ô, cúi gập người xuống sát mặt đất để dễ quan sát. Họ dùng tay lật từng ngọn cỏ, lá cây. Lầm lũi giữa những cơn mưa xối xả.

Nhóm người đội mưa tìm đá đỏ trên đồi Liệt. Ảnh: Tiến Hùng

Trời mưa nhiều ngày, đất đá trên đồi ướt nhão, thi thoảng chúng tôi lại nghe thấy tiếng kêu thất thanh của những người không may bị trơn trượt, ngã nhào. Đoàn người đi tìm đá đỏ có đủ mọi lứa tuổi. Từ những đứa trẻ mới lên 10, cho đến những cụ già đã hơn 80. Bà Lang Thị Toán (77 tuổi) cho biết, đây đã là ngày thứ 7 bà lên đồi Liệt với hy vọng tìm được đá đỏ. Tuy nhiên, cũng như những ngày trước, hôm nay bà Toán vẫn phải về tay không. Xắn quần, chỉ tay vào những vết bầm tím trên đầu gối đã nhăn nheo, bà Toán nói rằng, đây là những vết thương do bị trượt ngã sau những ngày đội mưa đi tìm đá đỏ.

Hơn 1 tuần trước, bà Toán nghe hàng xóm kháo nhau rằng, nhiều người nhặt được đá đỏ trên đồi Liệt bán tiền tỷ. Những viên đá đỏ lộ ra sau những trận mưa lớn trút xuống. Thế là bà quyết định lên đồi tìm vận may. Bà Toán cũng muốn đổi đời nhờ đá đỏ. Mỗi ngày sau khi thức dậy, bà Toán ăn vội bát cơm rồi lại mặc áo mưa, chống gậy leo lên đồi Liệt. Đến trưa, bà về nấu cơm, nghỉ ngơi chừng nửa tiếng rồi lại tiếp tục lên đồi, miệt mài tìm kiếm đến tối mịt. “Cũng mệt lắm. Dầm mưa, cúi gầm mặt cả ngày cũng mỏi lưng. Nhiều hôm không muốn đi nữa, nhưng cứ ngồi ở nhà nhìn lên đồi thấy họ kéo nhau đi mình cũng sốt ruột. Nhỡ đâu họ nhặt được thì sao. Thế là lại đi”, bà Toán cười nói. Dù nhiều lần vấp ngã, con cháu cũng can ngăn nhưng bà Toán nói rằng, bà vẫn không bỏ cuộc.

Lang Văn Dim cầm ô, miệt mài theo giấc mộng đổi đời. Phía sau Dim là những người cùng chung mục đích. Ảnh: Tiến Hùng

“Á…. Đây rồi”, một nam thanh niên chừng 20 tuổi đứng giữa lưng chừng đồi hét lớn, khi mà tất cả mọi người đang lầm lũi cúi mặt tìm đá đỏ. Có vẻ như, nam thanh niên này vừa nhặt được một thứ gì đó. Ngay lập tức, cả nhóm hơn 10 người đang tìm kiếm xung quanh xúm lại. Sau khi xem xét, lau chùi kỹ viên đá, cả nhóm lộ rõ vẻ thất vọng, lại quay lại tiếp tục công việc của mình. Hóa ra người này mới nhặt được một viên đá bị bám một lớp vỏ màu đỏ óng ánh bên ngoài, nên nhầm tưởng là đá đỏ. Sau khi lau chùi kỹ, lộ ra viên đá màu này không có giá trị.

“Mình phải cúi mặt xuống thấp quan sát thật kỹ. Viên đá đỏ nó khác xa với viên đá thông thường. Không chỉ màu sắc mà nó còn tỏa ra óng ánh...”, phải mất khá nhiều thời gian trò chuyện, làm quen, tôi mới được Lang Văn Dim chia sẻ về chút “bí kíp” đi tìm đá đỏ trên đồi. Nói là vậy, nhưng Dim cũng thừa nhận dù đã đi tìm đá đỏ từ hơn 10 ngày nay, anh vẫn chưa được viên nào, cũng chẳng chứng kiến người nào nhặt được. Thậm chí từ khi sinh ra đến giờ, Dim cũng chưa tận mắt nhìn thấy viên đá đỏ nào có giá trị. Mà chỉ biết qua lời kể của người lớn, hình ảnh đăng trên mạng.

Một phụ nữ khá lớn tuổi lầm lũi tìm đá đỏ. Ảnh: Tiến Hùng

Cẩn thận với bẫy lừa đá quý

Đồi Liệt khá thấp, rộng chưa đến 2 ha, nhưng có đến hàng trăm người kéo lên để tìm đá đỏ. Tất cả đều là người dân địa phương. Họ đổ xô lên đồi từ khoảng nửa tháng nay, kể từ sau khi đợt mưa lớn bắt đầu. Cái tên đồi Liệt cũng được những người đi tìm đá đỏ đặt cho, từ đầu những năm 90 của thế kỷ trước, cùng với những địa danh như đồi Tỷ, đồi Triệu…

“Đồi này ngày xưa họ đào xới hết rồi, cả ngọn đồi bị lật tung mà chả thấy đá đâu. Cũng vì họ đào đất trên đồi mang xuống suối để đãi, đãi đến mệt lả, nằm la liệt nhưng vẫn không thấy đá đỏ đâu, nên họ đặt tên đồi là đồi Liệt”, ông Kim Văn Duyên - Bí thư Đảng ủy xã Châu Bình nói. Cách đó không xa là đồi Triệu - ngọn đồi tìm thấy được nhiều viên đá, bán tiền triệu nên dân tìm đá đỏ đặt tên như vậy. Đồi Triệu sau khi bị xới tung nay đã trở thành trang trại chăn nuôi. Còn đồi Tỷ - nơi được cho là có nhiều đá đỏ bán tiền tỷ, nay vẫn được bảo vệ nghiêm ngặt bởi 1 doanh nghiệp, dù gần 10 năm nay không khai thác.

Những người đi tìm đá đỏ mà tôi gặp trên đồi đều cho hay, rừng keo trên đồi Liệt vừa khai thác năm ngoái. Chủ rừng sau khi chặt keo đã đào luôn cả gốc, rồi xới lại đất để trồng tiếp lứa keo mới. Vì thế, họ cho rằng nhiều khả năng sẽ có đá đỏ cũng bị xới từ dưới đất lên, kèm theo mưa lớn sẽ được lộ ra. Tuy nhiên, động lực lớn nhất để thôi thúc người dân đổ xô lên đồi là tin đồn nhiều người đã nhặt được đá đỏ trong mấy ngày qua.

“Có người bán được tiền tỷ rồi”, Lang Văn Học (25 tuổi), một trong những người đi tìm đá đỏ mà tôi gặp trên đồi Liệt nói, đồng thời khoe tấm ảnh những viên đá đỏ còn lưu trong điện thoại. Tuy nhiên, khi chúng tôi hỏi chính xác những viên đá này là ai nhặt được, nhặt được khi nào, thì Học nói không biết. Học cũng không rõ tấm ảnh này được chụp từ khi nào, ở đâu, chỉ thấy người này gửi cho người kia qua mạng xã hội kèm thông tin “trúng đá đỏ tiền tỷ”.

Hình ảnh những viên đá đỏ mà Học cho phóng viên xem. Tuy nhiên, Học cũng không biết những hình ảnh này được chụp khi nào. Ảnh: Tiến Hùng chụp lại

Đi cạnh Học, ông Nguyễn Văn Hải (67 tuổi), cũng gia nhập đoàn quân tìm đá đỏ trên đồi Liệt được vài ngày nay. Ông Hải cho biết, ông quyết định lên đồi tìm vận may sau khi nghe được thông tin nhiều người nhặt được đá quý. “Có người bán được 100 triệu đồng, người thì bán được 80 triệu đồng. Ngày nào cũng được cả”, ông Hải nói, mặc dù ông cũng thừa nhận không biết những người đó là ai.

Mang theo tin đồn nhiều người nhặt được đá đỏ bán tiền tỷ đang thôi thúc người dân đổ xô lên đồi Liệt, chúng tôi đã tìm đến gặp nhiều nhà buôn đá quý trên địa bàn Châu Bình. Tuy nhiên, những người này đều phủ nhận. “Không có chuyện đó đâu. Vài năm nay, chẳng có ai trúng được viên nào trị giá vài chục triệu, chứ đừng nói đến tiền tỷ. Tin đồn vậy thôi. Ít hôm trước, tôi thấy đông người tôi cũng lên xem. Họ thi thoảng cũng nhặt được, nhưng chỉ là đá không có giá trị hoặc giá trị rất thấp. Hàng trăm người nhặt cả ngày chắc cũng được vài trăm nghìn đồng”, người buôn đá quý tên Đ. nói.

Cơn sốt tìm đá đỏ rộ lên từ khoảng nửa tháng nay. Ảnh: Tiến Hùng

Trong khi đó, một nhà buôn đá quý có thâm niên hơn 30 năm nói rằng, tin đồn có người trúng đá quý tiền tỷ được kẻ xấu tung ra có chủ đích. “Họ mua đá đỏ ở châu Phi về với giá rất rẻ. Loại đá này nếu nhìn qua cũng giống với đá đỏ Châu Bình. Những kẻ này mua đá về rồi tung tin đồn người dân trúng đá quý, để họ đổ xô lên đồi tìm kiếm. Chúng sau đó trà trộn vào người dân, giả vờ lên đồi tìm rồi nhặt được đá mang đi lừa những người thu mua đá quý ít kinh nghiệm. Trên thực tế, đá đó là đá mang về từ nước ngoài. Làm nghề này, nếu không tinh thì dễ bị lừa như thế lắm”, người đàn ông giấu tên làm nghề buôn đá quý nói.

Trong quá khứ, đã có không ít tay buôn đá quý phải tán gia bại sản vì chiêu lừa này. Một người buôn đá quý khác kể rằng, năm 1991, có lần một đám người trà trộn vào nhóm đi tìm đá đỏ, lén vứt nắm đá giả vào khu vực hầm lò khai thác. Chúng sau đó loan tin, người dân ở đây vừa trúng lô đá cực đẹp, đang bán cho thương lái với giá rẻ. Một tay buôn sau đó sợ người khác mua mất, dành hết vốn liếng hơn 2 tỷ đồng để mua một cách vội vã. Tuy nhiên, khi mang đi bán, mới tá hỏa phát hiện những viên đá này thực ra là đá công nghiệp. Chỉ sau một thương vụ, người này bỗng lâm vào cảnh khánh kiệt.

Hình ảnh trên đồi Liệt. Ảnh: Tiến Hùng

Bí thư Đảng ủy xã Châu Bình cho biết, thông tin người dân trúng đá quý tiền tỷ hay hàng trăm triệu chỉ là tin đồn không có thật. “Có thể tin đồn do thương lái cố tình tung ra để người dân đổ xô lên đồi tìm, nhỡ có nhặt được thì để thương lái mua. Cũng có thể là cố tình tung tin để lừa bán đá đỏ mua về từ nước ngoài. Đã rất lâu rồi ở đây không còn ai trúng đá quý giá trị lớn”, ông Duyên nói.

Cơn sốt đá đỏ ở Châu Bình từng gây chấn động cả nước những năm đầu thập niên 90. Ngày đó, một nhóm kỹ sư từ Hà Nội về đây để khoan thăm dò, vô tình phát hiện đá đỏ. Lúc này, người dân Châu Bình mới biết, loại đá mà họ vẫn thường bắt gặp trên đồi lại có giá trị lớn đến như vậy. Thông tin về loại đá có giá trị cực lớn nhanh chóng lan rộng. Hàng nghìn người tứ xứ, trong đó đa phần là giang hồ tứ chiếng đổ xô về Châu Bình với hy vọng đổi đời.

Những thứ mà người dân nhặt được trên đồi Liệt chủ yếu là những viên đá màu như thế này. Đây là loại đá không có giá trị hoặc giá trị rất thấp. Ảnh: Tiến Hùng

Những ngọn đồi ở Châu Bình chật kín người đào bới, tạo ra khung cảnh hỗn loạn. Quốc lộ 48 đoạn qua Châu Bình quán xá mọc lên dày đặc, để phục vụ dân đào đá đỏ. Đâm chém, cướp bóc xảy ra liên tục. Hàng trăm người đã phải bỏ mạng ở đây. “Hầu như ngày nào cũng có xe máy chở thi thể trong đồi ra, vứt bên Quốc lộ 48 chờ người thân lên nhận. Người thì bị đâm chết vì tranh giành lãnh địa, rồi cướp bóc, người thì bị sập hầm. Lần chết nhiều nhất là 76 người do sập hầm ở đồi Tỷ. Còn những lần sập hầm chết vài chục người thì nhiều lắm”, ông Kim Văn Duyên - người thời điểm đó đã là cán bộ xã, nhưng vẫn tranh thủ thời gian lên đồi tìm đá đỏ kể.