(Baonghean) - Năm 2015, Nghệ An có 82 xã đăng ký về đích nông thôn mới (NTM), trong đó các huyện đồng bằng chiếm đa số với trên 50 xã. Mặc dù các địa phương đặt quyết tâm cao nhưng khó khăn, thách thức phía trước là không nhỏ khi hầu hết các xã đều “vướng” tiêu chí cứng, cần nguồn lực lớn. Cách nào để các địa phương vượt qua khó khăn và về đích NTM đúng hẹn là bài toán cần có sự chung sức, đồng lòng.
Nhiều khó khăn, thách thức
Nghi Trung, 1 trong 7 xã của huyện Nghi Lộc đăng ký về đích NTM năm 2015. Ở vị trí ven thị trấn, xã đối mặt với khó khăn về tiêu chí môi trường và xử lý nước thải. Trước đây, mỗi năm xã phải trích ra 130 - 150 triệu đồng để thu gom rác về bãi tập trung; đồng thời hàng ngày phải kiểm tra, phát hiện người vi phạm nhưng tình trạng vứt rác bừa bãi vẫn xảy ra, đó cũng là một trong những nguyên nhân xảy ra các mâu thuẫn, xích mích trong nội bộ nhân dân.
 |
| Cơ sở mộc kết hợp dạy nghề của ông Trần Xuân Quang, xóm 4, xã Quỳnh Bá (Quỳnh Lưu) tạo việc làm cho nhiều lao động. |
Ông Trần Hải Dương, Phó Chủ tịch UBND xã bộc bạch: “Khi bắt tay vào xây dựng NTM, bàn về giải pháp xử lý cho vấn đề môi trường, ai cũng cho rằng rất khó thực hiện”. Trên thực tế, giải bài toán môi trường, xã phải đầu tư hệ thống cung cấp nước sinh hoạt, xử lý rác thải, nước thải và nhất là quy hoạch lại các nghĩa trang. Những công việc này không đơn giản, bởi phải thay đổi nhận thức, thói quen của người dân… Bên cạnh đó, để triển khai các hạng mục hạ tầng đạt chuẩn NTM, xã Nghi Trung cần nguồn vốn trên dưới 50 tỷ đồng, trong đó trên 40 tỷ đồng cho các công trình của xã và gần 10 tỷ đồng điều tiết xây dựng lại hệ thống giao thông và thiết chế văn hóa tại 18 xóm, nhưng việc huy động nguồn lực vô cùng khó khăn. Thu ngân sách địa phương hạn hẹp, ngay cả khi được huyện đồng ý để lại 30% tiền đấu giá QSD đất trên địa bàn (xã được hưởng 60%), cũng không triển khai được vì đất đấu giá không ai mua. Năm 2015, xã mới nhận được 750 triệu đồng từ Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM và 450 tấn xi măng…
Tại huyện Quỳnh Lưu, xã Quỳnh Bá đặt mục tiêu về đích vào cuối năm nay nhưng một số hạng mục mới dừng lại ở quy hoạch và chưa có chủ trương, quyết định đầu tư (sân vận động xã, chợ); các công trình đã có quyết định đầu tư thì chỉ mới bố trí được 10 - 20% vốn nên tiến độ triển khai chậm. Trong khi đó, xã Quỳnh Hưng xét ở góc độ tiêu chí thu nhập và ngành nghề, mặc dù có nhiều lợi thế nhất về số doanh nghiệp, các nhà thầu xây dựng trên địa bàn. Tuy nhiên, hiện nay hạ tầng đường giao thông của xã xuống cấp nghiêm trọng, nhiều công trình thiết yếu xuống cấp nhưng không có nguồn đầu tư; trụ sở làm việc, do xã lựa chọn nhà thầu kém năng lực nên triển khai hơn 2 năm vẫn chưa thực hiện được, làm ảnh hưởng đến phong trào xây dựng NTM của xã. Ngoài ra, xã có 1 xóm giáo nên việc huy động nguồn lực để làm đường giao thông, nhà văn hóa xóm rất nan giải. Năm 2014, xã được huyện tạo điều kiện điều tiết xi măng từ xã khác để làm giao thông mà không dám nhận nên bỏ lỡ cơ hội đáng tiếc. Các xã Quỳnh Diện, Quỳnh Minh, Quỳnh Bảng… cũng đăng ký về đích nhưng đường liên xã và trục giao thông chính của xã xuống cấp, chưa có nguồn lực sửa chữa, nâng cấp…
Để đạt các tiêu chí NTM, các địa phương đều phải đầu tư mới từ đầu nên cần nguồn lực rất lớn. Trong khi đó, nguồn hỗ trợ đầu tư của các cấp chỉ khoảng 600 - 800 triệu đồng và xã đồng bằng chỉ được phân bổ làm 6 km, trong đó 3 km đường loại A và 3 km đường loại B.
Tranh thủ ngoại lực, phát huy nội lực
Trao đổi với chúng tôi, đại diện UBND các xã đăng ký hoàn thành xây dựng NTM năm 2015 cho biết: Mặc dù còn không ít khó khăn, thách thức nhưng đang tìm mọi cách để về đích. Đây là nhiệm vụ sớm hay muộn đều phải làm và làm trước sẽ tranh thủ được sự giúp đỡ của Trung ương và tỉnh. Vì lý do này, một số xã mặc dù huyện không giao chỉ tiêu nhưng sau khi bàn bạc và rà soát các điều kiện, tiêu chí vẫn quyết định đăng ký để phấn đấu.
Một trong những xã làm tốt việc huy động sức dân, phát huy nội lực kết hợp với ngoại lực đó là Quỳnh Diện (Quỳnh Lưu). Mặc dù là xã thuần nông, thu nhập người dân chỉ khoảng 24 triệu đồng/người/năm nhưng xã đạt được tiêu chí NTM khá vững chắc. Đến thời điểm này, xã đã đầu tư khoảng 220 - 230 tỷ đồng để xây dựng NTM, trong đó huy động sức dân gần 50%. Năm 2014, xã đã hoàn thành 16 tiêu chí, hiện nay chỉ còn 2 tiêu chí phải tập trung thực hiện là trụ sở UBND xã và đường giao thông. Một trong những bí quyết của Quỳnh Diện là thực hiện tốt quy chế dân chủ cơ sở, huy động sức dân; mọi việc liên quan đến NTM đều được đưa ra bàn bạc công khai theo phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân hưởng thụ”.
Ngoại trừ các khoản phải thu về xã để điều tiết, các khoản thu để triển khai tại xóm đều được xã giao cho ban cán sự xóm, thậm chí từng nhóm hộ đóng góp, triển khai làm và giám sát; xã chỉ hướng dẫn về mặt quy hoạch, kỹ thuật để làm cơ sơ cấp và nghiệm thu số lượng xi măng với cấp trên. Nhờ huy động tốt sức dân, từ đầu năm đến nay, xã huy động được 4,4 tỷ đồng để làm 1,1 km đường A và 7,71 km đường B, bình quân mỗi hộ đóng 3,8 triệu đồng, có hộ cao nhất 8,7 triệu đồng để làm giao thông. Xã cũng đang tích cực huy động nguồn vốn xây dựng trụ sở với tổng mức đầu tư 7,3 tỷ đồng; sắp tới nếu có 1.000 tấn xi măng, xã sẽ huy động sức dân để khép kín toàn bộ đường xã bằng bê tông.
Ngoài chú trong đầu tư về hạ tầng kỹ thuật, một trong những tiêu chí mà các xã về đích NTM trong năm 2015 đang quan tâm đó là phát triển các mô hình kinh tế nhằm tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân. Không phải ngẫu nhiên mà đăng ký về đích NTM năm 2015 như Quỳnh Bá, Quỳnh Hưng, Quỳnh Diện (Quỳnh Lưu) hay Nghi Trung, Nghi Hoa (Nghi Lộc)… đều là những xã có làng nghề phát triển khá sôi động. Hiện nay, các xã trên đang tích cực tiếp cận các nguồn lực đầu tư nâng cấp hạ tầng các làng nghề; tích cực nhân rộng các mô hình cánh đồng mẫu lớn cho năng suất, giá trị kinh tế cao; tiếp tục tìm thị trường, đầu ra cho sản phẩm…
Từ thực tế, chúng tôi nhận thấy trong bối cảnh nguồn lực hỗ trợ của Nhà nước cho các địa phương về đích NTM còn hạn chế, để khắc phục khó khăn và hoàn thành các mục tiêu đề ra, đòi hỏi các xã làm tốt công tác huy động sức dân, đồng thời năng động, tranh thủ được các nguồn lực bên ngoài. Việc kết hợp tốt 2 yếu tố trên không chỉ đảm bảo cho tiến độ về đích NTM mà còn góp phần nâng cao ý thức của người dân vào xây dựng NTM, đồng thời chung sức phát huy những tiêu chí đạt được một cách vững chắc.
Nguyễn Hải
