(Baonghean) - Tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc triển khai chương trình xây dựng nông thôn mới và phát động phong trào thi đua cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016 - 2020 mới đây, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho rằng, “Nông thôn mới phải là nông thôn của khát vọng khởi nghiệp, làm giàu và lan tỏa các giá trị bền vững”. Hay nói cách khác, đó là hình ảnh của nông thôn giàu. Giàu từ chính cuộc sống no đủ, hạnh phúc của mỗi gia đình nông dân, chứ không phải trên báo cáo phong trào.
Phải thừa nhận rằng, với nguồn vốn huy động gần 851.400 tỷ đồng 5 năm qua, trong đó ngân sách nhà nước bố trí hơn 98.660 tỷ đồng, chiếm hơn 11,6%, chương trình xây dựng nông thôn mới đã mang lại kết quả đáng mừng là đã có 2.045 xã (chiếm 23%), 24 huyện được công nhận đạt chuẩn. Riêng Nghệ An, 5 năm qua, tổng nguồn vốn huy động, lồng ghép thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới đạt gần 21.000 tỷ đồng. Đã có thị xã Thái Hòa và 114/431 xã đạt chuẩn nông thôn mới, đạt 26,45%, cao hơn mức bình quân chung cả nước.
 |
| Làm đường nông thôn mới ở Con Cuông. Ảnh: P.V |
Cái được của chương trình xây dựng nông thôn mới là điều không thể phủ nhận. Bộ mặt nông thôn thay đổi, đời sống nhân dân được nâng lên đáng kể. Tuy nhiên, điều mọi người quan tâm lại là những tồn tại, hệ lụy từ cách làm chạy theo phong trào, bệnh thành tích ở một số địa phương. Đã có lúc, câu chuyện nông thôn mới như bức tranh với nhiều màu sắc, đường nét, mảng sáng tối khác nhau, để lại cho người trong cuộc - tức đa số nông dân những tâm trạng vui buồn khác nhau.
Tại phiên họp đầu tháng 7 vừa rồi, khi góp ý cho Báo cáo giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về chương trình xây dựng nông thôn mới, nhiều đại biểu tỏ ra băn khoăn: Liệu kết quả đạt được sau 5 năm xây dựng nông thôn mới đã thực sự là cái người dân cần, và họ mong muốn được thụ hưởng hay không? Xây dựng nông thôn mới để làm gì?
Vì ai, và cần thực hiện như thế nào để đạt mục đích đề ra? Đó là những câu hỏi cần được nghiêm túc xác định lại sau hơn 5 năm thực hiện chương trình. Bởi, trong số hơn 2.000 xã về đích nông thôn mới kia, không ít xã đang phải gánh nợ hàng tỷ đồng, thậm chí là cả chục tỷ đồng khó có khả năng thanh toán.
Vì chạy theo phong trào, muốn về đích sớm mà nhiều địa phương đã huy động sức dân quá mức, huy động cả người nghèo, người già, khiến nhiều gia đình khánh kiệt. Làm như vậy, bộ mặt nông thôn mới tuy có khởi sắc với các công trình bề thế, nhưng đời sống của người dân vẫn chưa thực sự được cải thiện, ý nghĩa của nông thôn mới vì thế mà cũng phần nào chưa trọn vẹn.
Câu chuyện lạm thu ở nông thôn sau nhiều lần gây nóng dư luận, được Chính phủ chấn chỉnh, tưởng là đã chấm dứt, thì nay lại rộ lên ở một số nơi, có việc đã thành chuyện khôi hài, nhà lá nhưng chính quyền bắt phải xây cổng bê tông, treo biển gia đình văn hóa để xã hoàn thành tiêu chí nông thôn mới, như chuyện đã xảy ra ở một tỉnh miền Nam vài năm trước.
 |
Một trong những tuyến đường GTNT đẹp nhờ nông thôn mới tại xã Nghĩa Bình. Ảnh: Hữu Nghĩa |
Bài học kinh nghiệm trong xây dựng nông thôn mới cần được xem xét, và đánh giá nghiêm túc xây dựng nông thôn mới là vì người dân hay vì những thay đổi thiếu tính bền vững, chạy theo phong trào. Bản chất thực sự của nông thôn mới là nâng cao mức sống người dân. Nông thôn mới là phải có kết cấu hạ tầng tốt, cơ cấu kinh tế phù hợp, tổ chức sản xuất hợp lý, làm cho đời sống của người dân hạnh phúc hơn, dân chủ, bình đẳng xã hội tốt hơn, giữ vững bản sắc văn hóa, môi trường sạch hơn, an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội tốt hơn.
Nói cách khác, nông thôn mới phải là nông thôn giàu cả vật chất lẫn tinh thần, và phải giàu từ chính người nông dân.
Muốn vậy, phải tạo sự thay đổi cơ bản cách nghĩ, cách làm, thay đổi phương thức sản xuất của nông dân. Không thể cứ mãi “con trâu đi trước cái cày theo sau”, mà “Nông thôn mới phải là nông thôn của khát vọng khởi nghiệp, làm giàu, thu hút nguồn lực phát triển và lan tỏa các giá trị bền vững. Đó phải là nông thôn của một thế hệ nông dân trí thức, dám nghĩ, dám làm, đổi mới sáng tạo, có tinh thần doanh nghiệp”, như Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã yêu cầu.
 |
| Diện mạo nông thôn mới ở Nghĩa Thuận. |
5 năm tới, Nghệ An phấn đấu có 50% số xã đạt chuẩn nông thôn mới, tương đương với 216 xã; 5 đơn vị cấp huyện đạt chuẩn nông thôn mới gồm thị xã Hoàng Mai, Quỳnh Lưu, Nghĩa Đàn, Nam Đàn và thành phố Vinh; tỷ lệ hộ nghèo bình quân hàng năm giảm 2-3%/năm theo chuẩn mới; đến năm 2020, thu nhập bình quân đạt 75 triệu đồng/người/năm.
Mong kinh nghiệm trong 5 năm qua sẽ là bài học quý giá để xây dựng nông thôn mới không là một phong trào, mà thực sự là một chương trình làm thay đổi căn bản bộ mặt nông thôn, rút ngắn khoảng cách giữa nông thôn với thành thị, làm cho người dân nông thôn có cuộc sống ngày càng no ấm, hạnh phúc hơn.
Huệ Anh
