Đẩy nhanh tiến độ ở các xã đăng ký về đích nông thôn mới

22/09/2015 08:29

(Baonghean) - Năm 2015, trên địa bàn tỉnh có 85 xã đăng ký về đích xây dựng nông thôn mới (NTM), trong đó 34 xã đã được thẩm định, 18 xã có quyết định công nhận của UBND tỉnh, số còn lại đang tích cực triển khai. Trong quá trình thực hiện, tại các địa phương việc bố trí nguồn lực cho xây dựng NTM còn chậm, làm ảnh hưởng đến tiến độ hoàn thành các tiêu chí…

Khó khăn trong cân đối nguồn đầu tư

Theo quy định việc hỗ trợ cho chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM cho từng địa phương có 3 nguồn là: hỗ trợ xi măng, hỗ trợ qua mô hình sản xuất và thưởng tiền khi về đích. Cụ thể, năm 2015 này, khi đăng ký về đích NTM, ngoài việc được hỗ trợ xi măng (1.050 tấn cho xã đồng bằng và 1.400 tấn cho xã miền núi), mỗi xã còn được đầu tư từ 100 - 150 triệu đồng từ chương trình mục tiêu quốc gia để phát triển mô hình sản xuất và 550 triệu đồng tiền thưởng về đích. Tuy vậy, quá trình triển khai, vì nhiều lý do mà nguồn hỗ trợ xi măng thường về chậm với kế hoạch và thiếu so với nhu cầu nhân dân. Không những thế, trong số 33 xã đã về đích NTM năm 2014, mới 7 xã được chi tiền thưởng 500 triệu đồng, còn lại đang phải chờ. Bên cạnh đó, kinh phí đầu tư cho mô hình sản xuất cho các xã NTM vốn đã ít, khi về các địa phương chủ yếu dùng vào chỉnh trang đồng ruộng hoặc bảo vệ môi trường nên chưa đạt mục đích đã đề ra.

Một góc xã NTM Tây Hiếu (TX. Thái Hòa).

Thịnh Sơn là xã về đích NTM đầu tiên của huyện Đô Lương năm 2014. Ông Thái Khắc Mão, Phó Chủ tịch UBND xã cho biết: “Xã về đích NTM nhưng lãnh đạo vẫn chưa hết lo. Do còn thiếu trên 600 tấn xi măng nên một số đoạn đường chưa đạt chuẩn vẫn phải chờ. Cũng do yêu cầu hoàn thành NTM nên các nhà thầu liên tục đề nghị xã thanh toán nợ xây dựng cơ bản mà xã không biết lấy nguồn ở đâu để trả”.

Để về đích NTM, tổng số tiền đầu tư của Thịnh Sơn là 192 tỷ đồng, trong đó huy động từ sức dân 101,8 tỷ đồng, bình quân mỗi khẩu góp 1 triệu đồng. Để thực hiện các hạng mục do ngân sách đầu tư, xã vận động nhà thầu ứng 28 tỷ đồng để xây dựng nhưng nguồn trả chủ yếu vào khai thác quỹ đất. Tuy nhiên, do giá đất thấp nên sau đợt đấu giá 84 lô đất, xã mới trả được gần 4 tỷ đồng. Ngoài nợ của xã, huyện còn nợ 400 triệu đồng theo cơ chế khi các xã xây nhà văn hóa xóm được huyện hỗ trợ 50 triệu đồng nhưng cũng chưa có nguồn bố trí. Về hỗ trợ mô hình sản xuất, năm 2014, Thịnh Sơn nhận được 100 triệu đồng từ Chương trình mục tiêu quốc gia NTM nhưng xã đưa vào chỉnh trang đồng ruộng khi dồn điền, đổi thửa.

Ở xã Yên Sơn, một trong những xã đăng ký bổ sung về đích năm 2015 của Đô Lương cũng gặp khó khăn về cân đối nguồn. Ông Hoàng Văn Kiên, Chủ tịch xã cho hay: Xuất phát điểm xây dựng NTM với 11 tiêu chí và việc thực hiện trải dài trong 5 năm. Mặc dù đăng ký về đích từ đầu năm nhưng sau 2 tháng kể từ khi tỉnh có thông báo được cấp xi măng thì xã mới nhận được 344 tấn/kế hoạch 1.050 tấn. Do cấp xi măng chậm và dồn dập vào một thời điểm đang mùa mưa, kho bãi không có nên địa phương cũng gặp không ít khó khăn. Cũng theo ông Kiên, với nguồn lực từ ngân sách khó khăn như hiện nay, xây dựng NTM là chấp nhận nợ nên về lâu dài rất mong được huyện và tỉnh có cơ chế thì các xã mới trả được nợ”.

Ông Trần Doãn Hùng, Trưởng phòng Nông nghiệp, kiêm Phó Chánh Văn phòng NTM huyện Đô Lương cho biết: Năm 2014 thông qua các nguồn lồng ghép, huyện đã hỗ trợ cho xã Thịnh Sơn – xã về đích NTM duy nhất của huyện, trên 7,8 tỷ đồng để xây dựng các công trình. Năm nay nhiều xã đăng ký về đích nên tình hình cân đối cũng khó khăn hơn. Năm 2014 do chưa cân đối được nguồn nên khoản hỗ trợ cho các nhà văn hóa xóm ở Thịnh Sơn chưa thể chi trả được. Mặc dù vậy, mới đây sau khi cân đối được nguồn, huyện đã chỉ đạo xã Thịnh Sơn hoàn thiện hồ sơ xây dựng các nhà văn hóa xóm để chi trả hỗ trợ trước 30/9/2015; đồng thời đang tích cực đôn đốc các xã đăng ký về đích NTM năm 2015 thực hiện theo kế hoạch.

Nghĩa Đàn cũng là một trong những huyện tích cực trong xây dựng NTM. Năm 2015, đã có 2/5 xã đăng ký là Nghĩa Bình và Nghĩa Long về đích; xã Nghĩa Hiếu và Nghĩa Khánh đã thẩm định xong, còn lại xã Nghĩa Hồng đang chỉ đạo triển khai. Ông Nguyễn Hồng Tuấn, Phó Chủ tịch UBND huyện, kiêm Chánh Văn phòng Ban chỉ đạo NTM huyện Nghĩa Đàn cho biết: Các năm trước, do chưa cân đối được nguồn nên huyện không có hỗ trợ cho các xã. Năm 2015, huyện đề nghị tỉnh hỗ trợ 10.000 tấn xi măng nhưng tỉnh chỉ cân đối và bố trí được 5.200 tấn cho 5 xã về đích. Tuy vậy, để động viên phong trào xây dựng NTM, cùng với việc tăng cường kiểm tra, đôn đốc, hiện nay Nghĩa Đàn đang đề nghị tỉnh cho ứng trước xi măng của năm 2016 để các xã chủ động có kế hoạch triển khai. Năm tới, ngoài cơ chế của tỉnh, huyện đang xây dựng đề án và trích ngân sách hỗ trợ xã về đích thêm 500 tấn xi măng (ngoài chính sách của tỉnh) và thưởng 100 triệu đồng qua các công trình cho xã về đích.

Nâng cao vai trò cấp huyện

Mặc dù rất khó khăn trong cân đối nguồn đầu tư, nhưng để động viên phong trào xây dựng NTM, từ năm 2012 đến nay, bình quân mỗi năm tỉnh trích khoảng 180 tỷ đồng để hỗ trợ và thưởng cho các xã về đích NTM.

Theo Phòng Ngân sách huyện, Sở Tài chính, từ năm 2012 đến 30/8/2015, qua 4 đợt giao xi măng, tỉnh có kế hoạch hỗ trợ gần 429,8 ngàn tấn xi măng cho các địa phương. Sau khi rà soát cân đối, tỉnh thống nhất chỉ giao 417,3 ngàn tấn (giảm 12.521 tấn). Đến nay đã giao được 337,5 ngàn tấn, tương đương số tiền gần 487,6 tỷ đồng, trong đó đã thanh toán 335,4 tỷ đồng; còn nợ 152,19 tỷ đồng. Ngoài nguồn hỗ trợ xi măng, tỉnh quy định thưởng về đích, với 33 xã về đích năm 2014 và dự kiến 85 xã về đích năm 2015, tỉnh cần 66,4 tỷ đồng nhưng đến nay chỉ mới bố trí được 7,9 tỷ đồng cho 7 xã của năm 2014, còn lại đang nợ. Ông Đậu Văn Quyền, Trưởng phòng Ngân sách huyện, Sở Tài chính chia sẻ: “Không giống trước đây, theo hợp đồng ký kết với đơn vị cung ứng xi măng chỉ được trả chậm trong thời gian không quá 3 tháng, hạn mức tối đa 30.000 tấn. Tỉnh ta cần lượng xi măng gấp hàng chục lần, việc thanh toán cho các đơn vị cung ứng xi măng có lúc không kịp thời, ảnh hưởng đến tiến độ chuyển xi măng cho các xã”.

Tìm hiểu thêm, chúng tôi được biết, sở dĩ tỉnh chỉ cấp xi măng theo kế hoạch cho các xã về đích là vì nguồn lực có hạn nhưng cũng có nguyên nhân các huyện cấp xi măng cho các xã như các năm trước là quá dàn trải. Điều này dẫn đến tình trạng có huyện như Anh Sơn, Thanh Chương hay Nam Đàn nhận khá nhiều xi măng nhưng số xã về đích NTM còn ít. Bên cạnh đó, một số huyện tuyên truyền và triển khai chưa đúng nên một số xã dù không phải làm điểm nhưng cũng huy động đóng góp của người dân mua cát, sỏi rồi chờ mãi không thấy xi măng về khiến người dân bức xúc. Chính vì vậy, sau khi cắt bớt 12.521 tấn xi măng mà các huyện đề nghị năm 2014, tỉnh đang tập trung để cấp đủ nguồn hỗ trợ vay xi măng năm 2015 và bổ sung số còn lại của năm 2014.

Ngoài các nguồn hỗ trợ trên thì hỗ trợ mô hình sản xuất cho các xã NTM cũng là một nguồn lực rất quan trọng. Về hình thức, việc đầu tư vào các mô hình sản xuất – một trong những tiêu chí cốt lõi của NTM nhưng thực tế do nguồn ít và cơ chế triển khai còn bất cập nên hiệu quả rất hạn chế. Trong 5 năm triển khai NTM, toàn tỉnh chỉ xây dựng được 455 mô hình/431 xã, bình quân mỗi xã chỉ có 1 mô hình. Đã vậy, theo ông Nguyễn Quý Linh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh cho biết: Trong 5 năm (2011 - 2015), về mặt hình thức có gần 80 tỷ đồng đầu tư vào các mô hình sản xuất tại các xã NTM nhưng việc tìm ra mô hình nào thực sự điển hình và hiệu quả để nhân rộng là không dễ. Nguyên nhân là do nguồn vốn sự nghiệp chương trình mục tiêu quốc gia được phân về các huyện và xã; sau đó, huyện và xã với tư cách là chủ đầu tư triển khai đưa vào các mục đích khác như chỉnh trang đồng ruộng, bảo vệ môi trường...

Trước tình hình trên, sau buổi làm việc mới đây với UBND tỉnh và các ngành liên quan, Thường trực Tỉnh ủy đã chỉ đạo tháo gỡ các khó khăn, đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn để thúc đẩy phong trào xây dựng NTM. Theo đó, ngoài việc giao Sở Tài chính cân đối nguồn để giải quyết dứt điểm công nợ với tổng công ty xi măng để bố trí kịp thời xi măng cho các huyện, kể cả việc bổ sung số xi măng còn nợ năm 2014; để tạo điều kiện cho các xã có nguồn thanh toán, trả nợ, tỉnh cũng giao trách nhiệm cho ngành Tài chính ngay trong năm nay bố trí nguồn chi trả tiền thưởng cho các xã về đích 2014 và không nhất thiết phải làm phát sinh công trình mới.

Tiếp thu tinh thần triển khai chỉ đạo của Tỉnh ủy, Sở Tài chính đã rà soát, cân đối lại nguồn, theo đó các xã thẩm định xong và UBND tỉnh có quyết định công nhận đạt chuẩn năm 2015 thì được nhận ngay kinh phí lễ công bố (50 triệu đồng); đồng thời, từ nay đến cuối năm, tỉnh cố gắng chi trả hết tiền thưởng cho các xã về đích năm 2014. Hy vọng với sự chỉ đạo tích cực và sự động viên kịp thời từ các chính sách trên, tiến độ xây dựng NTM trên địa bàn tỉnh sẽ có chuyển biến tích cực để các xã về đích đúng hẹn.

Nguyễn Hải