Thể chế chậm đổi mới, tình trạng thương mại hoá thiết chế công, ưu tiên nguồn lực cho một số doanh nghiệp thân hữu là những rào cản phát triển với Việt Nam được các chuyên gia chỉ ra.
Cải cách thể chế, đổi mới, sáng tạo là những thông điệp chính được đưa ra trong hội thảo Khát vọng Việt Nam 2035: Vai trò của doanh nghiệp và yêu cầu hiện đại hóa thể chế được tổ chức ngày 30/5.
 |
| Quan hệ thân hữu - lực cản trên con đường đổi mới của kinh tế Việt Nam? Ảnh minh hoạ: AP. |
Tại hội thảo, Phó viện trưởng Viện Chiến lược phát triển (Bộ Kế hoạch & Đầu tư) – Nguyễn Văn Vịnh cho biết, ở thế kỷ 19, Việt Nam có kinh tế ngang bằng và thậm chí vượt xa so với một số nước trong khu vực nhưng nay lại tụt hậu và bị chính những nước khu vực bỏ lại rất xa. Ông Vịnh cho rằng nguyên nhân chính nằm ở những bất cập của thể chế. Do vậy, cần phải cải cách ngay trước khi bị bỏ lại xa hơn.
"Có rất nhiều nước có nền kinh tế tương đồng khi ấy như Hàn Quốc đã phát triển rất mạnh. Với quá trình cải cách như hiện nay, Việt Nam bị bỏ lại rất xa so với nhiều nước trên thế giới".
Ông Vịnh cho rằng có 3 vấn đề chính trong đổi mới thể chế. Thứ nhất, Việt Nam đang trong thời kỳ dân số vàng, ở độ chín nhưng nếu không khai thác được thế mạnh thì cơ hội sẽ trôi đi. Thứ hai, động lực của Đổi mới 30 năm trước với những giải pháp thời kỳ đó giờ đã hết tác dụng nên cần đưa ra những chính sách mới mạnh mẽ hơn, phù hợp xu thế thời đại. Thứ ba, từ những năm 90 đến nay, quá trình toàn cầu hóa kinh tế đã đưa Việt Nam hội nhập sâu rộng và ký kết nhiều hiệp định thương mại, tạo ra nhiều cơ hội và thách thức.
Bà Phạm Thị Thu Hằng - Tổng thư ký VCCI nhận định nếu quyết tâm nỗ lực thì trong 20 năm nữa, Việt Nam có thể đạt mức phát triển của Hàn Quốc năm 2000. Còn nếu cứ tăng trưởng 5% như hiện nay thì đến 2035 cũng chỉ đạt được mức phát triển kinh tế Brazil năm 2000.
Báo cáo Việt Nam 2035 đã chỉ rõ sự bất cập của thể chế kinh tế Việt Nam. Tình trạng thương mại hóa thiết chế công tạo dư địa để một số quan chức lạm dụng thẩm quyền điều tiết thị trường, thực thi pháp luật và phân bổ quyền tài sản nhằm thu lợi cho mình và thân hữu. Hiệu quả của Nhà nước cũng bị xói mòn bởi tình trạng thiên vị cho các doanh nghiệp Nhà nước và doanh nghiệp có mối quan hệ thân hữu, dẫn đến những quyết sách không minh bạch.
Viện trưởng Viện nghiên cứu và quản lý kinh tế trung ương (CIEM) – Nguyễn Đình Cung cho rằng các mối quan hệ thân hữu tràn lan đã làm môi trường kinh doanh méo mó, sai lệch và thiếu minh bạch.
Bà Victoria Kwakwa - Giám đốc WB tại Việt Nam lại nhìn nhận việc nền kinh tế có nhiều doanh nghiệp quy mô nhỏ, siêu nhỏ. Đứng trước bối cảnh hội nhập sâu rộng, số phận các doanh nghiệp này rất mong manh. Vì vậy, bà đề nghị Việt Nam thúc đẩy cải cách thể chế mạnh mẽ, lắng nghe những đóng góp về thể chế của phía doanh nghiệp.
Để đạt được những khát vọng, mục tiêu mà Báo cáo Việt Nam 2035 đề ra, các chuyên gia khuyến nghị Việt Nam cần cải cách theo hướng áp dụng nguyên tắc thị trường trong hoạch định chính sách kinh tế.
Các cơ quan Nhà nước tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào các quy định kinh tế sẽ không được tham gia vào bất cứ hoạt động kinh doanh nào nhằm tránh xung đột lợi ích. Nhà nước sẽ chuyển đổi vai trò từ thiên về sản xuất kinh doanh sang xây dựng khung khổ pháp lý và kiến tạo sân chơi bình đẳng.
