(Baonghean) - Đúng vào dịp thu hoạch lúa hè thu, trời mưa to ròng rã mấy ngày đã gây ngập ở một số địa phương trong tỉnh. Nhiều vùng, bà con ra đồng thu hoạch giữa mưa, lúa gặt về không phơi được nên một số giống mỏng vỏ đã lên mầm, chất lượng lúa, gạo bị ảnh hưởng. Không chỉ lúa hè thu, đó cũng là tình trạng chung đối với sản phẩm ngô vụ đông và lúa vụ mùa.
Được coi là một trong những vùng trọng điểm ngô của tỉnh, mỗi năm Nghi Lộc có khoảng 4.500 ha ngô, trong đó, chỉ có trên dưới 2.000 ha ngô vụ xuân và hè thu, còn lại là ngô vụ đông, với sản lượng từ 12 - 15 nghìn tấn. Nếu như trong vụ xuân và vụ hè thu, việc phơi, sấy, bảo quản sản phẩm ngô rất thuận lợi thì trái lại ngô vụ đông luôn gặp khó khăn do thời tiết. Vào vụ đông, mưa lụt thường kéo dài ngay từ đầu vụ sản xuất, đặc biệt vào giai đoạn thu hoạch ở tháng 11, 12 dương lịch, mưa rét kéo dài, gây khó cho việc phơi, sấy và ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm. Cùng với đó, 600 - 700 tấn lạc vụ đông dùng để làm giống cho vụ xuân cũng trong cảnh tương tự.
 |
| Nông dân Nam Đàn phơi lúa bị ngập lụt. Ảnh: Anh Tuấn |
Không chỉ có sản phẩm cây vụ đông, mà nhiều năm, lúa mùa của Nghi Lộc thu hoạch về đã buộc phải dùng làm… thức ăn cho gà, lợn vì ẩm mốc. Nếu lúa hè thu không bị ảnh hưởng nhiều do lụt vì khi gieo cấy, người dân đã chấp hành nghiêm thời vụ để “né” mưa, lụt khi thu hoạch, thì do nước tưới khó khăn, mỗi năm Nghi Lộc buộc phải sản xuất 2.500 - 3.000 ha lúa mùa ở các xã vùng phía đông huyện như Nghi Trung, Nghi Trường, Nghi Xá…, cho sản lượng từ 8.700 - 9.000 tấn. Nhưng diện tích lúa này được thu hoạch vào khoảng trung tuần tháng 10 đến đầu tháng 11, đúng vào thời điểm mưa lụt triền miên. Trưởng phòng Nông nghiệp huyện - ông Nguyễn Đức Thọ chia sẻ: Có những năm như 2010, 2013, mưa lụt kéo dài, lúa gặt về không phơi được, phải dựng trong nhà, ẩm mốc phải đưa ra làm thức ăn cho gia súc. Những năm khác, dù không đến mức như vậy, nhưng chất lượng gạo cũng bị ảnh hưởng nặng nề do thời tiết. Năm 2010, chương trình CRS, đã được đầu tư một máy sấy vào Nghi Lâm, nhưng không hiệu quả nên cuối cùng phải bỏ”. Cũng theo ông Thọ, nếu tập trung chuyển đổi ruộng đất tốt để có thể xây dựng các vùng sản xuất hàng hóa nông sản lớn, tập trung, từ đó có thể liên kết với doanh nghiệp, giải quyết tốt vấn đề phơi, sấy, bảo quản và thu mua sản phẩm cho nông dân, Nghi Lộc có thể nâng diện tích ngô đông từ 2.000 - 2.500 ha như hiện nay lên 4.000 - 4.500 ha ngô vụ đông vì tiềm năng đất đai vẫn còn nhiều.
Vụ hè thu vừa qua, khi lúa hè thu ở nhiều địa phương trong tỉnh đang vào giai đoạn thu hoạch, trời mưa to liên tục đã gây ảnh hưởng đến việc thu hoạch của người dân. Ở một số địa phương như: Yên Thành, Thanh Chương..., bà con ra đồng gặt lúa giữa trời mưa. Theo ông Nguyễn Văn Dương - Trưởng phòng Nông nghiệp huyện Yên Thành, năm nay mưa to, trong thời gian mưa ngắn nên chỉ một số ít diện tích bị ngập và ảnh hưởng. Song thực tế, hầu như năm nào lúa hè thu cũng bị ảnh hưởng do mưa lụt. Chưa có con số thống kê chính thức về tổn thất sau thu hoạch, nhưng việc lúa bị nảy mầm, giảm phẩm cấp gạo là có. Hàng năm, Yên Thành sản xuất 7.200 ha lúa hè thu, trên 1.000 ha ngô vụ xuân, thu hoạch vào thời gian mưa rét kéo dài trong tháng 11, 12 dương lịch, việc phơi sấy rất khó khăn. Ngô bị ẩm mốc phải dùng làm thức ăn cho gia súc là chuyện bình thường.
Có thể nói, đây là tình trạng xảy ra thường xuyên ở rất nhiều địa phương trong tỉnh, kể cả đối với sản xuất hè thu và vụ đông. Tuy nhiên, việc khắc phục vấn đề này vẫn đang được coi là một bài toán khó. Ngay từ năm 2009, tỉnh ta đã có những chính sách ưu đãi nhằm nâng cao năng lực xử lý và bảo quản các sản phẩm nông sản sau thu hoạch. Theo đó, tỉnh sẽ hỗ trợ một phần kinh phí xây dựng các lò sấy nông sản, tuy nhiên, đến nay, trên địa bàn toàn tỉnh vẫn chưa có lò sấy nông sản nào được xây dựng và chính sách đó coi như không khả thi, dù nhu cầu rất bức thiết. Lãnh đạo Sở NN&PTNT cũng như các địa phương đều có cùng quan điểm, việc triển khai chính sách này vào Nghệ An khó do những nguyên nhân như: Chúng ta chưa có nhiều diện tích sản xuất tập trung như ở các tỉnh miền Nam. Nếu ở miền Nam, mỗi hộ dân có hàng hecta, thậm chí hàng chục hecta lúa thì ở Nghệ An, dù đã thực hiện chuyển đổi ruộng đất, việc sản xuất vẫn còn manh mún, nhỏ lẻ, mỗi hộ gia đình nhiều nhất cũng chỉ có một mẫu lúa, nhà ít vài sào, vừa khó tập trung sản phẩm để sấy, mà thiệt hại nếu có cũng không phải quá lớn đối với từng hộ gia đình. Bên cạnh đó, vào vụ hè thu, trời mưa thường vài ngày lại có nắng, người dân vẫn có thể tranh thủ phơi được dù chất lượng gạo có bị ảnh hưởng. Nếu đặt vấn đề sấy cho thóc thương phẩm là rất khó, vì dù đầu tư mua máy, việc thu hồi lại nguồn vốn bỏ ra ban dầu cũng rất chậm, vì mỗi năm cũng chỉ hoạt động được một vài lần, trong khi không phải năm nào thời tiết cũng bất lợi để phải dùng máy sấy.
Từ những lý do đó, theo ông Hồ Ngọc Sỹ - Giám đốc Sở NN&PTNT, để đảm bảo an toàn, chất lượng sản phẩm nông sản sau thu hoach, trong thời điểm hiện tại, với thực tế sản xuất như hiện nay, Nghệ An chỉ có biện pháp khả thi nhất là điều chỉnh thời vụ để thu hoạch vào thời điểm thuận lợi nhất. Những năm qua, ngành Nông nghiệp đã nghiên cứu, luôn đưa ra khung thời vụ sản xuất phù hợp, làm sao có thể thu hoạch lúa hè thu trước 10/9, vùng chạy lụt thu hoạch trước 30/8 đảm bảo an toàn. Thực tế, mưa thường diễn ra trong vài ba ngày rồi lại tạnh ráo, nên cùng với bố trí thời vụ, chúng ta cần đẩy mạnh việc chuyển đổi ruộng đất, đưa cơ giới hóa vào đồng ruộng để đẩy nhanh tiến độ thu hoạch, tranh thủ những ngày tạnh ráo để phơi lúa. Tuy nhiên, với sản phẩm cây vụ đông, đặc biệt là cây ngô, hiện vẫn còn rất bất cập trong khâu phơi, sấy. Mỗi năm, Nghệ An có khoảng 25 nghìn ha ngô vụ đông. Vào mùa thu hoạch, thời tiết thường xuyên xảy ra mưa rét, làm ảnh hưởng đến việc phơi, sấy, bảo quản, giảm chất lượng sản phẩm. Đó cũng là một trong những nguyên nhân quan trọng làm cho ngô Nghệ An hiện chưa vào được các nhà máy, dù trên địa bàn tỉnh có sự đứng chân của các nhà máy chế biến thức ăn gia súc, nhu cầu về nguyên liệu ngô là rất lớn. Theo chia sẻ của các doanh nghiệp này, việc nhập khẩu ngô từ nước ngoài như hiện nay cũng có nhiều bất cập, phụ thuộc vào thị trường nước ngoài, chất lượng trong từng lô hàng nhiều lúc không thể kiểm soát hết, tốn thêm chi phí vận chuyển... Tuy nhiên, để tiêu thụ sản phẩm ngô ngay trên địa bàn thì đang rất khó, ngoài nguyên nhân sản phẩm còn manh mún, khó thu gom do sản xuất nhỏ lẻ, thì có một lý do rất quan trọng đó là việc phơi, sấy chưa đảm bảo, dẫn đến sản phẩm ngô Nghệ An không đáp ứng được yêu cầu nghiêm ngặt của nguồn nguyên liệu chế biến thức ăn.
Để có thể nâng cao giá trị của sản xuất ngô, việc phơi, sấy đảm bảo là một yêu cầu bức thiết. Theo lãnh đạo nhiều địa phương, nếu giải quyết được vấn đề này, đi kèm đó là liên kết với doanh nghiệp trong sản xuất bao tiêu sản phẩm cho nông dân, thì việc tăng diện tích ngô đông, khai thác hết tiềm năng quỹ đất trong vụ đông là điều không khó. Tuy nhiên, việc đầu tư hệ thống sấy phải phù hợp với tình hình thực tế thì mới có thể khả thi. Một số địa phương như Sơn La cũng đã thành công trong việc đầu tư, hỗ trợ lắp đặt lò sấy của hộ, tuy nhiên cách làm này không áp dụng được vào địa bàn tỉnh ta, vì nếu ở Sơn La, mỗi hộ dân có trung bình 10 ha ngô, lượng sản phẩm khá lớn thì ở Nghệ An, bình quân mỗi gia đình chỉ có khoảng 3 sào ngô. Đầu tư theo hướng để các tổ dịch vụ HTX làm cũng rất khó vì để đủ một mẻ sấy, phải gom sản phẩm của mấy hộ dân, sau khi sấy, không tách riêng ra được sẽ phát sinh mâu thuẫn vì chất lượng ngô của từng hộ khác nhau. Cũng theo ông Hồ Ngọc Sỹ, cách làm khả thi nhất là Nhà nước cần có các cơ chế, chính sách đủ mạnh để thu hút doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này. Nghệ An có vùng trọng điểm ngô bãi ven sông như: Thanh Chương, Anh Sơn, Đô Lương, Tân Kỳ, Con Cuông, Nam Đàn và ngô vùng màu của Diễn Châu, Nghi Lộc, với tổng diện tích lên tới 15 nghìn ha, sản lượng khoảng 75 nghìn tấn, chiếm 70% tổng sản lượng ngô toàn tỉnh. Nếu các nhà máy chế biến thức ăn gia súc chung lòng với nông dân, đầu tư xây dựng hệ thống sấy đặt ở vùng nguyên liệu tập trung này, thì hiệu quả sản xuất của người dân sẽ được nâng cao, diện tích ngô sẽ còn mở rộng thêm. Tuy nhiên, để có thể khuyến khích doanh nghiệp vào đồng hành cùng nông dân, ở vai trò của mình, tỉnh chưa đủ tầm mà cần những cơ chế, chính sách đủ mạnh của cấp Trung ương, như chính sách về thuế, bảo trợ cho vay lãi suất ưu đãi khi xây dựng nhà máy, lò sấy...
Phú Hương
| Theo nghiên cứu, tổn thất về sản lượng trong và sau thu hoạch ở Việt Nam đối với lúa là 11 - 13%, ngô 13 - 15%, tập trung ở các khâu thu hoạch, phơi, sấy bảo quản và xay xát, chế biến. Ngoài sự tổn thất về sản lượng còn bị sụt giảm đáng kể về chất lượng nông sản. Việc “mất mùa trong nhà” này hàng năm gây thiệt hại không nhỏ cho nền nông nghiệp. |
