Bệnh Alzheimer (sa sút trí tuệ hay mất trí nhớ) là một tình trạng thần kinh trong đó tế bào não chết đi gây ra sự suy giảm kỹ năng tư duy và trí nhớ. Hiện tại không có cách chữa trị nhưng có nhiều cách để hỗ trợ thông qua thuốc và các chiến lược khác.
Để giảm nguy cơ suy giảm trí nhớ, hãy tham khảo thực hành chế độ ăn lành mạnh như các loại hạt, rau lá xanh, hải sản, các loại cá tốt hoặc chế độ ăn Địa Trung Hải vài lần mỗi tuần.
1. Tầm quan trọng của chế độ ăn uống với bệnh Alzheimer
Dinh dưỡng tốt đóng vai trò làm giảm nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ và bệnh Alzheimer. Nghiên cứu cho thấy chế độ ăn uống tác động đến sức khỏe não bộ bằng cách giảm viêm, stress oxy hóa, mang lại lợi ích cho trí nhớ và nhận thức.
Chế độ ăn uống là một phần của cách tiếp cận toàn diện đối với sức khỏe não bộ. Một chế độ ăn uống lành mạnh đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa nguy cơ sa sút trí tuệ bên cạnh hoạt động thể chất, giấc ngủ đều đặn, giảm căng thẳng, kiểm soát huyết áp…
Các quy tắc cơ bản của chế độ ăn uống lành mạnh áp dụng cho tất cả mọi người, cho dù có mắc bệnh Alzheimer hay không. Chế độ ăn uống lành mạnh dựa trên các nguyên tắc cơ bản sau:
Ăn nhiều loại thực phẩm, đặc biệt là trái cây, rau quả, ngũ cốc nguyên hạt, protein nạc, sữa ít béo. Giữ cân nặng khỏe mạnh. Khẩu phần ăn thích hợp và tập thể dục cũng là một phần quan trọng của việc này. Hạn chế thực phẩm có nhiều chất béo bão hòa và cholesterol như thịt mỡ, đồ chiên rán. Cắt giảm lượng đường. Tránh ăn quá nhiều muối. Uống nhiều nước.
2. Các dưỡng chất thiết yếu phòng ngừa bệnh Alzheimer
Tìm hiểu các vitamin, khoáng chất tốt cho việc phòng ngừa bệnh Alzheimer dưới đây:
Vitamin A: Đôi khi được gọi retinoid, retinoids hỗ trợ duy trì sức khỏe của các mô trong cơ thể.
Vitamin B2: Đôi khi được gọi là riboflavin, rất cần thiết cho làn da, tóc, máu và tế bào não khỏe mạnh.
Vitamin B3: Đôi khi được gọi là niacin, đóng vai trò duy trì hoạt động của não và hệ thần kinh khỏe mạnh.
Vitamin B5: Hỗ trợ sản xuất chất dẫn truyền thần kinh khắp cơ thể.
Vitamin B6: Vitamin này giúp chuyển đổi tryptophan thành niacin và serotonin. Đó là chìa khóa cho giấc ngủ khỏe mạnh, sự thèm ăn, cải thiện tâm trạng.
Vitamin B12: Vitamin này hỗ trợ hệ thần kinh của cơ thể bằng cách bảo vệ các tế bào thần kinh và thúc đẩy sự phát triển của chúng.
Vitamin C: Vai trò oxy hóa của vitamin C còn giúp ngăn chặn sự hủy hoại của các gốc tự do trong cơ thể. Điều này giúp giảm nguy cơ các bệnh lý liên quan đến oxy hóa như bệnh tim mạch, ung thư, bệnh Alzheimer.
Vitamin D: Là một loại vitamin thiết yếu, vitamin D giúp duy trì lượng canxi, phốt pho trong máu bình thường để có sức khỏe tối ưu.
Vitamin E: Đóng vai trò là chất chống oxy hóa trong cơ thể. Chế độ ăn giàu vitamin E giúp ngăn ngừa bệnh Alzheimer.
Canxi: Canxi hỗ trợ hệ thần kinh của cơ thể.
Mangan: Cơ thể sử dụng khoáng chất này để chuyển hóa acid amin và các chất khác cho các chức năng cơ thể khỏe mạnh.
Flavanol: Hoạt động như chất chống oxy hóa chống viêm, đã được chứng minh là hỗ trợ chức năng não.
Cafeine: Các nghiên cứu lâm sàng cũng chỉ ra rằng caffeine có thể trì hoãn sự khởi phát của bệnh mất trí nhớ ở người cao tuổi.
Flavanol ca cao: Chất này hoạt động như chất chống oxy hóa chống viêm, đã được chứng minh là hỗ trợ chức năng não.
Probiotic có thể giúp tiêu hóa, hấp thụ các chất dinh dưỡng như tryptophan - một loại acid amin cần thiết để sản xuất serotonin và melatonin. Các nghiên cứu cho thấy rằng việc tiêu thụ nhiều loại men vi sinh có thể ảnh hưởng tích cực đến vi khuẩn đường ruột, thúc đẩy sự hấp thụ tryptophan ở những người bị suy giảm nhận thức.
3. Thực phẩm nên ăn hỗ trợ bệnh Alzheimer
Duy trì dinh dưỡng hợp lý thông qua chế độ ăn uống lành mạnh là một phần quan trọng trong việc chăm sóc chứng mất trí nhớ - Alzheimer. Việc kết hợp các loại thực phẩm lành mạnh vào bữa ăn hàng ngày bằng các công thức nấu ăn thân thiện mang lại nhiều lợi ích sức khỏe cho người cao tuổi mắc chứng mất trí nhớ.
Đậu, cây họ đậu
Protein thực vật và các loại đậu mang lại nhiều lợi ích cho người lớn tuổi. Các loại đậu cung cấp các vitamin và khoáng chất quan trọng cần thiết cho sức khỏe não bộ tối ưu. Vitamin B6 thường được tìm thấy trong các loại đậu, đậu phụ, thực phẩm làm từ đậu nành giúp cơ thể điều hòa giấc ngủ, cảm giác thèm ăn, nâng cao tâm trạng.
Các loại hạt
Các loại hạt là một trong những thực phẩm tốt nhất cho bệnh mất trí nhớ. Nghiên cứu chỉ ra rằng chế độ ăn nhiều quả óc chó hỗ trợ làm giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer, trì hoãn sự khởi phát của bệnh. Những người ăn các loại hạt cho thấy chức năng não lâu dài của họ tốt hơn trong các nghiên cứu lâm sàng. Đậu, các loại hạt, cây họ đậu cũng là nguồn cung cấp vitamin E và các khoáng chất tốt như magie, mangan, molypden, kali - hỗ trợ nhiều chức năng phức tạp khác nhau, bao gồm sức khỏe thần kinh và trao đổi chất hợp lý.
Quả mọng
Quả mọng mang lại sự kết hợp giữa các lợi ích sức khỏe và vị ngọt ngào kích thích vị giác. Quá trình thoái hóa thần kinh – tình trạng mất cấu trúc hoặc chức năng của não và hệ thần kinh có thể bị trì hoãn hoặc ngăn ngừa bằng cách ăn quả việt quất, dâu tây dâu đen, nho đen, dâu tằm.
Trái cây, rau quả nhiều màu sắc
Tiêu thụ nhiều loại trái cây và rau quả nhiều màu sắc hay còn gọi là "ăn cầu vồng", cung cấp một loạt chất dinh dưỡng quan trọng cho sức khỏe não bộ. Người lớn tuổi ăn ba phần rau và hai phần trái cây mỗi ngày có nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ thấp hơn. Ăn cầu vồng cũng giúp người cao tuổi nhận được nhiều chất dinh dưỡng trong chế độ ăn uống. Tham khảo thực phẩm tốt cho đĩa cầu vồng dưới đây:
Màu đỏ: Một nửa cốc ớt đỏ ngọt cung cấp 106% DV (giá trị dinh dưỡng hàng ngày) vitamin C, nửa cốc dâu tây có 54% DV. Cam: Nửa cốc quả mơ khô cung cấp 23% DV kali, 1 cốc quả bí nghiền cung cấp 14%. Màu vàng: Nửa cốc dứa cung cấp 35% DV mangan. Màu xanh lá cây: Một quả kiwi cỡ trung bình có 71% DV vitamin C, nửa cốc ớt xanh ngọt cung cấp 67%. Màu xanh và tím: Nửa cốc quả việt quất thô cung cấp 13% DV mangan và nửa cốc mận khô cung cấp 15% DV kali. Màu trắng: Một củ khoai tây nướng có 14% DV niacin và nửa cốc súp lơ sống có 29% DV vitamin C.
Sô cô la đen
Một lượng lớn flavanol ca cao được tìm thấy trong sô cô la đen có liên quan đến việc cải thiện trí nhớ và sự chú ý.
Cà phê, trà
Cà phê và trà có thể không phải là những thực phẩm tốt cho chứng mất trí nhớ. Tuy nhiên, hàm lượng caffeine của cà phê mang lại lợi ích cho những người bị suy giảm nhận thức nhẹ. Các nghiên cứu lâm sàng cũng chỉ ra rằng caffeine và cà phê có thể trì hoãn sự khởi phát của bệnh mất trí nhớ ở người cao tuổi.
Trà giúp giảm căng thẳng oxy hóa có thể đóng vai trò trong việc phát triển các triệu chứng sa sút trí tuệ. Nhiều loại thực phẩm tốt cho chứng mất trí nhớ có đặc tính chống viêm nhằm giảm stress oxy hóa và cải thiện sức khỏe tổng thể.
Cá
Một khẩu phần cá hồi vân 85 g cung cấp 81% DV vitamin D. Một thìa dầu gan cá tuyết cung cấp 170% DV vitamin D. Một khẩu phần cá ngừ vây xanh nặng 85 g cung cấp 385% DV vitamin B12. Một khẩu phần cá hồi đỏ 85 g cung cấp 54% DV niacin.
Lá rau xanh
Các loại rau lá xanh rất giàu các chất như folate và lutein, các vitamin, khoáng chất thiết yếu. Tiêu thụ một khẩu phần mỗi ngày có thể làm giảm sự suy giảm chức năng hệ thần kinh ở người lớn tuổi.
Rau lá xanh còn chứa các vitamin và khoáng chất như vitamin B2, E, canxi. Nửa cốc rau bina luộc cung cấp 13% DV vitamin E, 35% DV mangan và 9% DV canxi. Nửa cốc bông cải xanh luộc, xắt nhỏ cung cấp 8% DV vitamin E và 57% DV vitamin C. Nửa cốc bắp cải nấu chín cung cấp 31% DV vitamin C.
Thực phẩm probiotic
Các loại thực phẩm probiotic phổ biến tốt cho chứng mất trí nhớ như sữa chua, kefir, kombucha, dưa cải bắp.
Nấm hương
Nấm hương chứa các vitamin có giá trị cho sức khỏe nhận thức là vitamin B3, B5. Nấm hương cung cấp 52% DV vitamin B5.
Chế độ ăn kiêng MIND
Chế độ ăn Địa Trung Hải-DASH can thiệp để trì hoãn thoái hóa thần kinh (MIND) là sự kết hợp giữa chế độ ăn Địa Trung Hải và phương pháp ăn kiêng để ngăn chặn tăng huyết áp (chế độ ăn DASH).
Chế độ ăn kiêng nhấn mạnh vào các loại rau lá xanh, quả mọng, cá, các loại hạt, ngũ cốc nguyên hạt, đậu, dầu ô liu, rượu vang (150ml/ ngày). Những thực phẩm cần hạn chế bao gồm thịt đỏ, bơ, bơ thực vật, phô mai, đồ ngọt, đồ ăn nhanh, đồ chiên rán.
Chế độ ăn uống MIND được tạo ra đặc biệt để cải thiện sức khỏe não bộ và giảm nguy cơ phát triển chứng mất trí nhớ, bệnh Alzheimer. Sau 10 năm nghiên cứu, Dự án Trí nhớ và Lão hóa cao điểm cho thấy lợi ích sức khỏe của chế độ ăn này.
Những người có điểm ăn kiêng MIND cao dựa trên việc tuân thủ nghiêm ngặt chế độ ăn kiêng cho thấy tốc độ suy giảm chậm hơn so với những người tuân theo chế độ ăn kiêng lỏng lẻo hơn.
4. Thực phẩm người mắc chứng Alzheimer nên tránh
Bơ thực vật
Mối liên hệ có thể có giữa diacetyl (một thành phần trong bơ thực vật) và bệnh Alzheimer, dạng sa sút trí tuệ phổ biến nhất. Diacetyl có thể góp phần hình thành các cụm protein tương tự liên quan đến bệnh Alzheimer. Các lựa chọn thay thế lành mạnh hơn cho bơ thực vật bao gồm:
Bơ xay nhuyễn hoặc bơ hạt hoàn toàn tự nhiên. Dầu ô liu hoặc dầu dừa. Sữa chua Hy Lạp hoặc bí ngô xay nhuyễn.
Đồ chiên
Mọi người ở lứa tuổi nào cũng nên hạn chế đồ chiên rán. Các sản phẩm cuối cùng của quá trình glycation nâng cao là các hóa chất được giải phóng trong thực phẩm chiên rán có xu hướng làm cho các tế bào già đi nhanh hơn, bao gồm cả các tế bào trong não. Nếu người thân đã mắc chứng mất trí nhớ, chế độ ăn kiêng thường xuyên với đồ chiên rán có thể làm tăng tốc độ tổn thương tế bào não. Các món hấp lành mạnh hơn.
Soda và đồ uống có đường khác
Soda và đồ uống có đường có liên quan đến bệnh đái tháo đường. Bệnh này được coi là yếu tố nguy cơ gây ra chứng mất trí nhớ do mạch máu. Những thay đổi này được quan sát thấy ở các phần não kiểm soát các khả năng liên quan đến trí nhớ, cho thấy chức năng nhận thức có thể bị ảnh hưởng khi tiêu thụ đồ uống có đường. Thay vì soda và đồ uống có đường, hãy khuyến khích người thân mắc bệnh sa sút trí tuệ thưởng thức đồ uống tốt cho sức khỏe, chẳng hạn như: Trà thảo mộc, nước dừa, trà xanh…
Thịt chế biến
Các hợp chất được gọi là nitrosamine thường được tìm thấy trong các loại thịt chế biến sẵn như giăm bông, xúc xích, giò, chả... Nitrosamine khiến gan sản sinh ra chất béo được coi là độc hại khi chúng di chuyển đến não. Những chất béo này cũng có khả năng gây tổn thương tế bào não và làm cho các triệu chứng liên quan đến chứng mất trí nhớ trở nên tồi tệ hơn. Những hợp chất tương tự này cũng có thể được tìm thấy trong pho mát chế biến, một số loại bia và ngũ cốc tinh chế.
Thực phẩm chứa bột ngọt
Đối với người cao tuổi mắc chứng mất trí nhớ, chất phụ gia thực phẩm này là có thể làm cho các triệu chứng liên quan đến chứng mất trí nhớ trở nên rõ ràng hơn hoặc dữ dội hơn. Ngoài ra, bột ngọt có liên quan đến việc tăng độ nhạy cảm của hệ thần kinh và tăng mức độ protein beta amyloid liên quan đến bệnh Alzheimer, các dạng sa sút trí tuệ khác.
Nghiên cứu cho thấy độc tính kích thích glutamate từ lâu đã liên quan đến sinh lý bệnh của bệnh Alzheimer và nó đã được chứng minh là có ảnh hưởng đến các dấu hiệu chính liên quan đến Alzheimar, sự tích tụ amyloid-β peptide (Aβ) và quá trình phosphoryl hóa tau (p-tau).
