(Baonghean)- Cách trung tâm huyện Anh Sơn 35 km về phía tây, tại xóm 3, xã Thọ Sơn (Anh Sơn) hiện còn lưu dấu tích một ngôi đền thiêng. Đó là đền thờ Trương Hán.
Tương truyền, Trương Công Hán là vị tù trưởng người Thái ở bản Khe Trằng (Mường Phục, xã Thọ Sơn) đã có công giúp Lê Lợi và nghĩa quân Lam Sơn duy trì binh lương, củng cố lực lượng tiến đánh thành Trà Lân (vùng giáp ranh giữa huyện Con Cuông và Anh Sơn ngày nay), góp phần tạo nên chiến công “miền Trà Lân trúc chẻ tro bay” trong lịch sử chống quân Minh. Sau chiến công này, Trương Hán được Lê Lợi phong chức Khả lãm Quốc Công, giao cho ông quản lý một vùng đất rộng lớn gọi là “Tam bách đỉnh sơn”.
Ông Trương Công Xuân và tấm sắc phong của đền Trương Hán
Sau khi ông mất, xét thấy công lao to lớn của ông, vua Lê Thái Tổ (Lê Lợi) đã ban sắc phong và cho lập đền thờ. Hàng năm, con cháu và nhân dân địa phương tế lễ tại đền vào dịp 16/5 âm lịch. Đến năm 1967, do chiến tranh tàn phá đền có dấu hiệu xuống cấp, cụ Trương Công Đường (hậu duệ của Trương Hán) đã chuyển các loại đồ thờ tự tại đền thờ về cất ở nhà mình. Năm 1994, đền xuống cấp nghiêm trọng và buộc phải dỡ bỏ.
Hiện nay, đền thờ Trương Hán chỉ còn lại dấu tích của 4 cột trụ trên diện tích mặt nền rộng gần 20m2, nằm trên đỉnh một ngọn đồi thoáng đãng. Một số đồ thờ tự và tế khí của đền vẫn còn được lưu giữ tại nhà cụ Trương Công Xuân (cháu nội của ông Trương Công Đường). Chúng tôi tìm đến nhà ông Xuân và được ông cho tận mắt chứng kiến các cổ vật và tư liệu liên quan đến ngôi đền hiện còn gồm: 1 long ngai, 2 cuốn gia phả (chữ Hán), 2 sắc phong, 1 bản đồ viết bằng chữ Hán, 2 chiếc trống, 1 bảo kiếm, 1 khánh đồng và một số đồ tế khí khác.
Trong những năm qua, mặc dầu đền thờ Trương Hán không còn hiện hữu nhưng đền vẫn tồn tại trong tâm thức các thế hệ người dân xã Thọ Sơn nói riêng và nhân dân các xã lân cận nói chung. Người dân vẫn thường xuyên lui tới thắp hương tại nền đất cũ của ngôi đền để tưởng nhớ công đức tù trưởng Trương Hán và xem đây là nơi tâm linh để cầu bình an, phúc lộc.
Thể theo tâm nguyện của người dân, năm 2009 cấp ủy, chính quyền xã Thọ Sơn đã thống nhất thông qua HĐND xã kế hoạch phục dựng đền thờ Trương Hán dựa vào nguồn ngân sách của địa phương và một phần do nhân dân đóng góp, đồng thời gửi quy trình xin các cấp, các ngành liên quan cho phép phục dựng. Đầu năm 2010, Huyện ủy, UBND huyện Anh Sơn, Sở Văn hóa – Du lịch Nghệ An đồng ý cho phép xã Thọ Sơn phục dựng đền Trương Hán (trước hết là Thượng điện). Với sự nỗ lực của cấp ủy, chính quyền xã Thọ Sơn và sự ủng hộ của nhân dân, đến nay nguồn kinh phí phục dựng đền đã được UBND xã Thọ Sơn huy động xong.
Tuy vậy, kế hoạch phục dựng đền của UBND xã Thọ Sơn dường như vẫn giẫm chân tại chỗ. Ông Nguyễn Cảnh Thành - Chủ tịch UBND xã Thọ Sơn cho biết: Vướng mắc lớn nhất hiện nay dẫn đến việc chưa thể phục dựng đền thờ Trương Hán chính là việc không tìm được đơn vị tư vấn thiết kế.
Theo các bậc cao niên trong làng kể lại thì đền thờ Trương Hán trong quá khứ được làm bằng gỗ và hiện nay người dân xã Thọ Sơn cũng thống nhất tiến hành phục dựng một phần của ngôi đền là thượng điện bằng gỗ. Thế nhưng phần lớn mẫu thiết kế đền đài bây giờ đều thiết kế bằng bê tông. Vì vậy, để tìm được đơn vị tư vấn thiết kế xây dựng phương án thiết kế đền thờ Trương Hán làm bằng gỗ gặp không ít khó khăn...”
