(Baonghean) - Phát triển công nghiệp dược phẩm gắn liền với việc trồng cây dược liệu là định hướng lớn của Nghệ An trong thời gian tới. Trong đó, miền Tây xứ Nghệ được xem là khu vực có điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu thuận lợi cho việc phát triển các loại cây dược liệu.
Nghệ An là tỉnh có diện tích lớn nhất nước, mang đặc trưng của nền khí hậu nhiệt đới gió mùa, nóng và ẩm, thổ nhưỡng đất đai có vùng đất đỏ bazan Phủ Quỳ và có tiểu vùng khí hậu ôn đới Mường Lống, huyện Kỳ Sơn… Những đặc trưng về khí hậu, thổ nhưỡng tạo sự đa dạng sinh học cao, giàu tiềm năng về cây, con làm dược liệu. Theo dược sỹ Hoàng Văn Hảo, Phó Giám đốc Sở Y tế Nghệ An: Tổng hợp các kết quả điều tra gần đây cho thấy Nghệ An có sự phong phú và đa dạng về thành phần loài cây dược liệu. Cụ thể có 962 loài cây và nấm làm thuốc. Trong danh mục cây thuốc và vị thuốc thiết yếu của Bộ Y tế, Nghệ An có 41 loài nằm trong 206 loài cây thuốc mọc tự nhiên được khai thác và sử dụng. Nghệ An cũng nằm trong Quy hoạch tổng thể phát triển dược liệu đến năm 2020 tầm nhìn 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Tuy nhiên, cây thuốc ở Nghệ An ngày càng suy giảm. Hầu hết các loại cây thuốc có giá trị sử dụng và kinh tế cao đang mất dần khả năng khai thác lớn. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là việc khai thác tràn lan mà không có kê hoạch bảo vệ, tái sinh, cộng với nạn phá rừng làm nương rẫy. Nhiều cánh rừng trước đây có trữ lượng lớn những cây làm thuốc như: Hoàng đằng, ngũ gia bì chân chim, thiên niên kiện, bách bộ, cẩu tích… nay đã dần biến mất. Một số loài quý hiếm đang ở nguy cơ bị tuyệt chủng. Đơn cử như với loại kê huyết đằng, trước đây một doanh nghiệp ở Con Cuông có thể khai thác khoảng 50 tấn/năm vào năm 2006-2007, nay chỉ còn rải rác trong rừng quốc gia Pù Mát và Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống.
 |
| Trồng cây dược liệu tại Đoàn Kinh tế - Quốc phòng 4 (xã Na Ngoi, huyện Kỳ Sơn). Ảnh: N. Khoa |
Hầu hết các dược liệu mà bà con khai thác đều được tư thương thu mua, xuất sang Trung Quốc với giá rẻ. Ông Trần Quốc Thành, Giám đốc sở Khoa học và Công nghệ Nghệ An cho rằng: Nguyên nhân một phần còn là thời gian vừa qua, vấn đề phát triển công nghiệp dược và dược liệu trên địa bàn tỉnh Nghệ An chưa được quan tâm đúng mức, như công tác quy hoạch, chính sách đầu tư. Doanh nghiệp dược trên địa bàn chưa quan tâm phát triển lĩnh vực đông dược. Công tác thu hút các doanh nghiệp dược và dược liệu mới manh nha…
Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Nghệ An, việc trồng, phát triển cây dược liệu mới ở quy mô nhỏ lẻ. Cụ thể là một số hộ dân đã trồng kim tiền thảo ở phường Quỳnh Trang (Thị xã Hoàng Mai), trồng cà dây leo ở xã Quỳnh Bảng (huyện Quỳnh Lưu), xã Mã Thành (huyện Yên Thành). Anh Hồ Phúc Hoàn, chủ trang trại ở thôn Văn Đông, xã Quỳnh Bảng cho biết: “Hiện tại trang trại tôi đang trồng các loại cà gai leo, đinh lăng, ích mẫu. Hiệu quả kinh tế từ việc cây dược liệu của các hộ dân gấp 3 - 5 lần so với trồng lúa, hoa màu. Sắp tới, trang trại sẽ mở rộng diện tích trồng cây dược liệu”.
Với đặc trưng của những khu vực tiểu khí hậu ôn đới, nhiều vùng ở huyện Kỳ Sơn đang được thí điểm trồng cây dược liệu. Hiện nay, dưới chân núi Puxailaileng thuộc địa phận xã Na Ngoi, Đoàn Kinh tế - Quốc phòng 4 (Bộ chỉ huy Quân sự tỉnh) đang thực hiện mô hình phục hồi, nhân giống cây dược liệu gồm đẳng sâm, đương quy, atiso và đặc biệt là sâm Puxailaileng - một loại sâm quý giống như sâm Ngọc Linh. Bước đầu, Đoàn đã thành công trong việc trồng, nhân giống và thu hoạch atiso và trong vài năm tới có thể chuyển giao kỹ thuật để bà con các dân tộc thiểu số ở đây trồng đại trà. Các giống cây khác đang tiếp tục được trồng thử nghiệm. Tại vùng có khí hậu mát mẻ quanh năm như Mường Lống, Công ty Cổ phần dược liệu Mường Lống (thuộc Tập đoàn TH) cũng đang triển khai dự án trồng cây dược liệu. Thạc sỹ Nguyễn Văn Thuận, Tập đoàn TH cho biết: Tập đoàn đã triển khai dự án “Bảo tồn và phát triển nguồn dược liệu chất lượng cao gắn với phát triển rừng bền vững” tại tỉnh Nghệ An. Dự án có tổng mức đầu tư là 3.200 tỷ đồng, trên tổng diện tích là 2.846 ha. Hiện nay Công ty cổ phần dược liệu Mường Lống đã và đang trồng thử nghiệm tại vườn ươm ở xã Mường Lống và các địa phương lân cận để nhân rộng các loại dược liệu và thảo dược như sâm ngọc linh, bảy lá một hoa, thạch hộc, lan kim tuyến... tiến tới sản xuất các sản phẩm là thực phẩm chức năng và thuốc có nguồn gốc từ thảo dược.
Những năm gần đây với xu hướng “trở về với thiên nhiên” nên nhu cầu về dược liệu cũng như thuốc từ dược liệu gia tăng. Nắm bắt xu hướng này, thời gian gần đây, tỉnh Nghệ An cũng đã có những động thái tích cực trong việc xây dựng vùng trồng cây dược liệu. Năm 2013, UBND tỉnh đã phê duyệt Đề án khung các nhiệm vụ bảo tồn nguồn gen cấp tỉnh thực hiện từ năm 2014 - 2020, giao Trung tâm Ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ Nghệ An bảo tồn nguồn gen 3 loại dược liệu quý, hiếm trên địa bàn các huyện Quế Phong và Kỳ Sơn. Đó là bảo tồn nguồn gen cây hoa vàng, cây mu từn, cây đẳng sâm và sâm Puxailaileng. Trường Đại học Vinh cũng đã có những đề tài mang tính ứng dụng cao thực hiên nghiên cứu các loại dược liệu quý hiếm này. Mới đây Ban Dân tộc tỉnh Nghệ An đã xây dựng mô hình thí điểm và phát triển cây táo mèo ở vùng đồng bào Mông. Đồng chí Lương Thanh Hải, Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Nghệ An cho biết: Sau khi nghiên cứu điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu phù hợp, Ban Dân tộc tỉnh đã đưa 3.000 cây giống từ Tây Bắc về chuẩn bị trồng thử nghiệm tại Tương Dương và Kỳ Sơn…
Mới đây, UBND tỉnh Nghệ An tổ chức hội thảo khoa học phát triển cây dược liệu thành cây chiến lược trong phát triển kinh tế xã hội ở Nghệ An với sự tham gia của nhiều nhà khoa học, đại diện các tập đoàn, công ty dược phẩm. Tại hội thảo, các nhà khoa học, quản lý, đại diện các doanh nghiệp đã tập trung thảo luận đánh giá thực trạng trồng và phát triển dược liệu, đồng thời đề xuất xây dựng quy hoạch và chiến lược phát triển dược liệu của tỉnh Nghệ An đến năm 2020 và định hướng đến 2030; thảo luận về công tác quy hoạch các vùng trọng điểm bảo tồn, phát triển nguyên liệu cây dược liệu; Thúc đẩy xã hội hóa trong công tác bảo tồn và phát triển cây dược liệu; kết nối các doanh nghiệp trong và ngoài nước cùng với tỉnh xây dựng vùng nguyên liệu và đầu tư nhà máy chế biến dược phẩm cũng đã được hội thảo đề cập. Từ đó cũng đã đề xuất các chính sách khuyến khích, thu hút các doanh nghiệp đầu tư phát triển vùng trồng nguyên liệu tại Nghệ An.
Tại cuộc hội thảo này, các doanh nghiệp đều bày tỏ việc sẵn sàng đầu tư về Nghệ An. Ông Nguyễn Chí Linh, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Dược phẩm OPC cho hay: “Mặc dù đã phát triển vùng trồng, nhà máy chế biến dược liệu ở Bắc Giang nhưng OPC sẵn sàng về Nghệ An để xây dựng vùng dược liệu mới”. Ông Hoàng Minh Châu, Công ty Cổ phần Nam Dược cho biết: “Có một số dược liệu chúng tôi nhận thấy có thể phát triển ở Nghệ An để cung cấp cho Nam Dược như hy thiêm, kim ngân hoa, nhân trần, hoa hòe. Tỉnh có thể cân nhắc thành lập một số mô hình hợp tác xã hay doanh nghiệp cộng đồng phát triển những dược liệu này để cung cấp cho Nam Dược….
Ngay sau cuộc hội thảo, UBND tỉnh đã giao cho các sở, ban, ngành và đơn vị liên quan xây dựng chiến lược phát triển cây dược liệu, cũng như tổ chức ký cam kết ghi nhớ hợp tác giữa Nghệ An với 8 tập đoàn, công ty dược phẩm lớn nhất của Việt Nam. Đồng chí Phó Chủ tịch UBND tỉnh Huỳnh Thanh Điền khẳng định: Nghệ An xác định “Bảo tồn đi đôi với khai thác hợp lý và phát triển nuôi trồng”, hướng tới việc trở thành vùng dược liệu trọng điểm trong tương lai gắn với xây dựng các vùng sản xuất hàng hóa, tạo nguồn dược liệu ổn định cho sản xuất và xuất khẩu gắn với công cuộc xóa đói giảm nghèo, bền vững ở miền Tây.
Thanh Sơn
